Cần sự nhất quán trong bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ

Những vụ việc như Nhựa Bình Minh, Bia Sabeco hay Nhôm Việt Pháp đều mang đến những bài học đắt giá về việc bảo vệ quyền SHTT. Vụ Nhựa Bình Minh từng gây tranh cãi khi một công ty đối thủ sử dụng nhãn hiệu "Nhựa Bình Minh Việt," dẫn đến nguy cơ gây nhầm lẫn với thương hiệu nổi tiếng "Nhựa Bình Minh." Tuy nhiên, tòa án đã bác bỏ yêu cầu bồi thường và chấm dứt hành vi vi phạm, không phải vì hành vi "không nghiêm trọng" mà do kết luận rằng sự việc "không gây nhầm lẫn đáng kể." Điều này làm dấy lên câu hỏi liệu tiêu chí đánh giá "nhầm lẫn" trong pháp luật đã thực sự rõ ràng hay chưa.

Luật sư Trương Anh Tú - Chủ tịch TAT LAW FIRM, Ủy viên Ban Thường vụ, Chủ nhiệm Ủy ban Kiểm tra TW Hội Kinh tế Môi trường Việt Nam (thành viên của Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam)

Trong khi đó, vụ Bia Sabeco lại cho thấy một cách tiếp cận quyết liệt hơn từ cơ quan chức năng. Một doanh nghiệp đã sản xuất bia với nhãn hiệu "Bia Sài Gòn Việt Nam," được xác định vi phạm nghiêm trọng quyền SHTT của Sabeco. Hành vi này nhanh chóng bị khởi tố hình sự và các bản án nghiêm khắc đã được áp dụng với cả cá nhân và pháp nhân liên quan. Sự chủ động từ Sabeco trong việc phối hợp với cơ quan chức năng, từ thu thập chứng cứ đến vận động pháp lý, được coi là yếu tố quyết định giúp bảo vệ thành công quyền lợi của họ.

Vụ Nhôm Việt Pháp tại Phú Thọ là một trường hợp điển hình khác, làm nổi bật vấn đề về tính chất phức tạp trong xử lý các vụ án sở hữu trí tuệ. Công ty Cổ phần Nhôm Việt Pháp đã tố cáo hành vi xâm phạm nhãn hiệu từ cuối năm 2021. Tuy nhiên, quá trình xác minh, giám định và phối hợp với các cơ quan chuyên môn để đưa ra kết luận cuối cùng làm căn cứ giải quyết đã kéo dài hơn 18 tháng. Điều này không xuất phát từ sự chậm trễ của cơ quan nhà nước mà phản ánh bản chất đặc thù của loại án này, đòi hỏi quy trình xử lý cẩn trọng và chính xác. Dẫu vậy, khoảng thời gian dài này vẫn gây thiệt hại không nhỏ cho doanh nghiệp bị hại.

Một thực tế đáng chú ý là số lượng các vụ án từ dân sự đến hình sự về sở hữu trí tuệ, đặc biệt là quyền sở hữu công nghiệp, được đưa ra xử lý tại Việt Nam còn rất hạn chế. Điều này không phản ánh đúng thực trạng về mức độ xâm phạm quyền SHTT ngày càng gia tăng trong nền kinh tế hội nhập. Các doanh nghiệp thường e ngại chi phí và thời gian kéo dài khi khởi kiện, dẫn đến việc nhiều hành vi vi phạm không được đưa ra xử lý triệt để.

Vụ Nhựa Bình Minh từng gây tranh cãi khi một công ty đối thủ sử dụng nhãn hiệu "Nhựa Bình Minh Việt," dẫn đến nguy cơ gây nhầm lẫn với thương hiệu nổi tiếng "Nhựa Bình Minh.

Những thực trạng nêu trên phản ánh rõ ràng các bất cập trong hệ thống pháp lý và thực thi quyền SHTT tại Việt Nam. Hội nhập kinh tế quốc tế thông qua các hiệp định thương mại tự do (FTA) như CPTPP hay EVFTA không chỉ đặt ra những yêu cầu nghiêm ngặt về bảo vệ quyền SHTT mà còn tạo áp lực buộc Việt Nam phải cải thiện cơ chế xử lý vi phạm. Nếu không, uy tín quốc gia sẽ bị ảnh hưởng, gây cản trở dòng chảy đầu tư nước ngoài và làm mất cơ hội phát triển kinh tế bền vững.

Để khắc phục tình trạng này, hoàn thiện khung pháp lý là bước đi cần thiết. Các quy định cần chi tiết hóa hơn, đặc biệt là trong việc xác định mức độ "gây nhầm lẫn" và các tiêu chí phân định giữa vi phạm dân sự và hình sự. Đào tạo chuyên sâu cho các cán bộ thực thi pháp luật về SHTT nhằm nâng cao năng lực đánh giá và xử lý cũng là điều cần ưu tiên.

Về phía doanh nghiệp, sự chủ động và quyết tâm trong việc bảo vệ quyền lợi là yếu tố không thể thiếu. Từ việc đăng ký nhãn hiệu trong và ngoài nước đến xây dựng chiến lược dài hạn, doanh nghiệp cần chủ động hơn trong việc bảo vệ tài sản trí tuệ của mình. Những bài học từ Sabeco hay Nhôm Việt Pháp cho thấy rằng sự phối hợp chặt chẽ với cơ quan chức năng, cùng thái độ kiên định, có thể tạo ra khác biệt lớn trong kết quả.

Vụ Nhôm Việt Pháp không chỉ là lời nhắc nhở cho các cơ quan chức năng mà còn là bài học quý giá cho các doanh nghiệp Việt Nam. Quyền SHTT không chỉ là vấn đề riêng của từng doanh nghiệp mà còn là biểu tượng cho sự minh bạch, năng lực và uy tín quốc gia trên trường quốc tế.

Để bảo vệ quyền SHTT một cách hiệu quả, Việt Nam cần triển khai những thay đổi đồng bộ từ chính sách pháp lý, năng lực thực thi đến nhận thức của cộng đồng doanh nghiệp. Một hệ thống pháp luật minh bạch, cơ chế thực thi nhất quán và sự chủ động từ doanh nghiệp sẽ là nền tảng để Việt Nam hội nhập sâu rộng hơn và xây dựng một môi trường kinh doanh cạnh tranh, công bằng. Chỉ khi đó, quyền SHTT mới thực sự trở thành động lực thúc đẩy sáng tạo và phát triển bền vững.

Luật sư Trương Anh Tú - Chủ tịch TAT Lawfirm, Ủy viên Ban Thường vụ TW Hội Kinh tế Môi trường Việt Nam (thành viên của Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam)