Cân nhắc việc miễn giấy phép xây dựng và tự nghiệm thu công trình

Sáng 4/11, tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 10, Quốc hội nghe tờ trình và báo cáo thẩm tra dự thảo Luật Xây dựng (sửa đổi).

Trình bày tờ trình, Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh cho biết dự thảo Luật Xây dựng (sửa đổi) đã được sắp xếp, bố cục lại bao gồm 8 chương và 97 điều (giảm 71 điều so với luật hiện hành), chỉ quy định những vấn đề khung mang tính nguyên tắc và những nội dung thuộc thẩm quyền Quốc hội.

Nêu một số điểm mới trong dự thảo luật, Bộ trưởng Trần Hồng Minh cho hay, để đổi mới phương thức và nâng cao hiệu quả quản lý đầu tư xây dựng, dự thảo luật sửa đổi quy định về phân loại dự án để xác lập nội dung quản lý nhà nước về xây dựng theo từng hình thức đầu tư.

Như vậy, các dự án được phân loại theo hình thức đầu tư (đầu tư công, PPP, đầu tư kinh doanh) để đảm bảo cáchoạt động đầu tư được thực hiện theo luật về đầu tư, các hoạt động xây dựng thực hiện theo Luật Xây dựng.

Đáng chú ý, dự thảo luật đã cắt giảm, đơn giản hóa nhiều thủ tục hành chính về lập, thẩm định dự án đầu tư xây dựng; phê duyệt thiết kế xây dựng.

Theo tờ trình của Chính phủ, dự thảo luật đã đơn giản hóa tối đa về điều kiện, trình tự, thủ tục cấp phép xây dựng theo hướng: tất cả các đối tượng công trình này đủ điều kiện để thực hiện thủ tục trực tuyến toàn trình; đơn giản hóa về hồ sơ và điều kiện phải phù hợp với quy hoạch và mục đích sử dụng đất.

Trách nhiệm của tư vấn thiết kế được nâng cao về đảm bảo an toàn công trình, còn cơ quan cấp phép chỉ thực hiện kiểm tra kết quả thực hiện của tư vấn, qua đó, giảm tối đa thời gian thực hiện cấp giấy phép (dự kiến tối đa 7 ngày). Các nội dung cụ thể sẽ được quy định tại Nghị định quy định chi tiết.

Song song đó, dự thảo luật mở rộng đối tượng được miễn giấy phép xây dựng. Các thủ tục được thiết kế theo nguyên tắc từ giai đoạn chuẩn bị đến thời điểm khởi công xây dựng, cơ quan quản lý nhà nước về xây dựng chỉ kiểm soát một lần đối với mỗi dự án, công trình xây dựng. Như vậy, mỗi công trình, dự án chỉ phải thực hiện 1 thủ tục hành chính.

Cụ thể, công trình thuộc đối tượng thẩm định tại cơ quan chuyên môn về xây dựng thì không phải cấp giấy phép xây dựng (công trình thuộc dự án đầu tư công, dự án PPP, dự án đầu tư kinh doanh quy mô lớn hoặc có công trình có ảnh hưởng lớn đến an toàn, lợi ích cộng đồng).

Đối với các công trình còn lại, cơ quan quản lý nhà nước về xây dựng thực hiện quản lý thông qua thủ tục cấp giấy phép xây dựng.

Ở góc độ thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường (KH,CN&MT) Nguyễn Thanh Hải cho biết, Ủy ban đánh giá dự thảo Luật được xây dựng theo định hướng mới về đổi mới tư duy trong công tác xây dựng pháp luật, với tinh thần "luật khung", giao Chính phủ quy định chi tiết các nội dung thường xuyên biến động.

Góp ý cụ thể một số vấn đề, về lập, thẩm định dự án và quyết định đầu tư xây dựng, Ủy ban KH,CN&MT cho rằng dự thảo Luật mới chỉ quy định thẩm định đối với dự án đầu tư công, dự án PPP, dự án đầu tư kinh doanh, mà chưa làm rõ thẩm quyền thẩm định đối với nhóm "dự án đầu tư xây dựng khác" như vốn ODA, vốn vay ưu đãi,…Do đó, cơ quan thẩm tra đề nghị bổ sung để tránh khoảng trống pháp lý trong thực hiện.

Bên cạnh đó, việc quy định cơ quan chuyên môn chỉ kiểm soát an toàn, phòng cháy, quy chuẩn kỹ thuật, còn các nội dung khác do chủ đầu tư chịu trách nhiệm là phù hợp chủ trương tăng cường hậu kiểm.

Tuy nhiên cần quy định rõ giải pháp nâng cao năng lực và trách nhiệm của chủ đầu tư, bảo đảm chất lượng thẩm định cũng như chế tài xử lý đủ mạnh nếu chủ đầu tư gian dối trong việc tự thẩm định.

Về quy định miễn giấy phép xây dựng cho một số công trình, Ủy ban KH,CN&MT cơ bản nhất trí, khẳng định đây là nội dung mới, phù hợp chủ trương của Đảng, góp phần cải cách thủ tục hành chính, rút ngắn thời gian và giảm chi phí cho người dân, doanh nghiệp trong hoạt động xây dựng.

Tuy nhiên, việc quy định nguyên tắc, tiêu chí, danh mục các công trình được miễn giấy phép xây dựng trong các văn bản dưới Luật cần hết sức thận trọng đảm bảo an toàn, chính xác dễ áp dụng, tránh trình trạng công trình được miễn giấy phép xây dựng nhưng lại phát sinh nhiều thủ tục hành chính trung gian hay "giấy phép con".

Ngoài ra, khi công trình được miễn giấy phép xây dựng, sẽ không có căn cứ pháp lý xác định tài sản gắn liền với đất để cấp Giấy chứng nhận quyền sở hữu, do vậy cần bổ sung quy định này tại các luật có liên quan đảm bảo quyền lợi của người dân.

Ủy ban đề nghị cần cân nhắc việc cho phép miễn giấy phép xây dựng và tự nghiệm thu đối với những công trình có yêu cầu cao về an toàn, hay tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn cộng đồng, mất an toàn về phòng cháy,.. như nhà xưởng, chung cư cho thuê, trung tâm thương mại, siêu thị, nhà sinh hoạt cộng đồng,...

Đối với những công trình này, nếu được miễn giấy phép xây dựng thì nghiên cứu việc cấp giấy phép sử dụng cho công trình trước khi chính thức đi vào hoạt động.

Mặt khác, cơ quan thẩm tra nhận thấy dự thảo luật chưa quy định rõ cơ chế xử lý đối với công trình đã được cấp phép hợp pháp nhưng vi phạm trong thi công như sai thiết kế, thay đổi công năng, chiều cao, mật độ xây dựng,...

Do đó cơ quan này đề nghị bổ sung nguyên tắc xử lý các vi phạm trên trong Luật, đảm bảo xử lý nghiêm, không để xảy ra hiện tượng phạt cho tồn tại hay hợp thức hóa sai phạm. Song song đó, dự thảo Luật cần bổ sung làm rõ cơ chế cấp giấy phép trực tuyến để tạo điều kiện thuận lợi cho người dân.

Về xây dựng công trình, quản lý chất lượng, nghiệm thu, bàn giao công trình xây dựng, quản lý chi phí đầu tư xây dựng và hợp đồng xây dựng, cơ quan thẩm tra đề nghị quy định rõ nguyên tắc xử lý đối với công trình không đạt yêu cầu khi hậu kiểm, như đình chỉ thi công, không cho phép đưa vào sử dụng, hoặc không được tiếp tục sử dụng.

Đồng thời, cần xác định rõ trách nhiệm và cơ chế bồi thường thiệt hại giữa các bên liên quan (chủ đầu tư, nhà thầu chính, nhà thầu phụ, đơn vị thi công...) theo pháp luật dân sự.

Việc hậu kiểm cần được tăng cường và quy định các biện pháp xử lý vi phạm bảo đảm tính răn đe để chủ đầu tư không dám vi phạm và không thể vi phạm.

Với quy định về chi phí xây dựng, đề nghị có cơ chế linh hoạt đối với các dự án đặc thù như di dân, tái định cư, khai thác vật liệu xây dựng thông thường vì lý do đặc thù riêng nên khó áp dụng cứng các định mức chi phí hiện hành.

Thiên Tuấn