Căn nhà có hầm bí mật chứa vũ khí của biệt động Sài Gòn

Theo TTXVN, chủ nhân của căn nhà là ông Đỗ Văn Căn – quê Hà Nội, vào Sài Gòn lập nghiệp từ năm 1942, từng làm thuê, học nghề, rồi mở cơ sở sản xuất giày. Ông tham gia cách mạng từ năm 1945 và đến năm 1963 trở thành thành viên đơn vị J9/T700 – lực lượng Biệt động Sài Gòn chuyên phụ trách tiếp tế, vận chuyển vũ khí.

Năm 1965, theo chỉ đạo từ tổ chức, ông Căn được lệnh xây dựng một căn hầm bí mật chứa vũ khí ngay tại nhà mình. Công việc được thực hiện âm thầm, vào ban đêm, kéo dài gần một tháng. Căn hầm dài 2,2m, rộng 1,8m và sâu 1,7m; nắp hầm rộng 0,4x0,6m, được ngụy trang khéo léo dưới bộ ghế salon đặt trong phòng khách.

Nơi đây từng là cơ sở ép đế giày cao su hoạt động hợp pháp, là lớp ngụy trang cho một trung tâm hậu cần đặc biệt, trực tiếp phục vụ lực lượng Biệt động Sài Gòn. Ảnh: Tuyết Hồng

Trong vòng bốn tháng sau khi hoàn tất, hàng loạt vũ khí gồm súng ngắn, tiểu liên AK, đạn, lựu đạn, thuốc nổ và các trang thiết bị chiến đấu... đã được chuyển về căn hầm này. Vũ khí được giấu trong các bành mủ cao su, đưa từ cơ sở gia công ở chợ An Đông, rồi chuyển về nhà bằng xe ba gác.

Trong cuộc Tổng tiến công và nổi dậy Xuân Mậu Thân 1968, đây là điểm tập kết vũ khí của nhiều cánh quân tiến vào nội đô. Dù căn nhà bị khám xét nhiều lần sau đó, nhưng căn hầm chưa từng bị phát hiện, tiếp tục giữ vai trò trung chuyển vũ khí cho đến năm 1975.

Trong vòng bốn tháng sau khi hoàn tất, hàng loạt vũ khí đã được chuyển về căn hầm này. Ảnh: Tuyết Hồng

Sau ngày giải phóng, căn nhà trở thành nơi sinh sống của ba thế hệ trong gia đình ông Căn. Trước tình trạng xuống cấp và chật hẹp, UBND TPHCM đã bố trí gia đình chuyển đến nhà mới. Căn nhà cũ được gìn giữ nguyên trạng, cùng căn hầm vũ khí và các hiện vật còn sót lại như quân trang, súng ống, tài liệu… được trưng bày phục vụ khách tham quan.

Năm 1998, địa điểm này được Bộ Văn hóa – Thông tin (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) công nhận là Di tích lịch sử cấp quốc gia, với tên gọi “Hầm bí mật chứa vũ khí trong thời kỳ chống Mỹ (1965–1975)”.

Ngày nay, căn hầm không còn là "điều bí mật". Hàng năm, nơi đây đón hàng chục ngàn lượt học sinh, sinh viên và khách du lịch trong và ngoài nước đến tham quan, tìm hiểu về một thời kỳ chiến đấu âm thầm nhưng kiên cường của lực lượng Biệt động.

Dưới đây là một số hình ảnh tại Di tích lịch sử cấp quốc gia - “Hầm bí mật chứa vũ khí trong thời kỳ chống Mỹ (1965–1975) do Sài Gòn Tiếp Thị ghi nhận vào tháng 4-2025:

Dưới vỏ bọc xưởng ép đế giày, ông học nghề cán mủ cao su và được gọi là Ba Mủ. Ảnh: Tuyết Hồng

Địch từng cử mật vụ theo dõi ông suốt hai tháng từ lúc ra khỏi nhà, đến xưởng mủ nhưng không phát hiện được gì. Ảnh: Tuyết Hồng

Một mình đồng chí Đỗ Văn Căn (Ba Mủ) liên tục bí mật đào, khuân đất, xây, trát hầm giữa nhà. Ảnh: Tuyết Hồng

Sau 25 đêm liên tục, đến tháng 5-1965, căn hầm hoàn tất. Xung quanh được xây gạch, trát xi măng chắc chắn. Thậm chí, thời gian đầu, gia đình vẫn sinh hoạt bình thường mà không hề hay biết bí mật nằm ngay dưới nền nhà. Ảnh: Tuyết Hồng

Miệng hầm có kích thước 0,4 x 0,6m, được ngụy trang khéo léo bằng 6 viên gạch. Ảnh: Tuyết Hồng

Từ tháng 7-1965, ba chuyến hàng đã được đưa về cất giữ, gồm thuốc nổ và kíp nổ, súng AK cùng 21.000 viên đạn, lựu đạn, súng ngắn... cùng nhiều quân trang, quân dụng khác. Ảnh: Tuyết Hồng

Sau chiến dịch Tổng Tiến công và Nổi dậy xuân Mậu Thân 1968, địch đã nhiều lần khám xét căn nhà nhưng vẫn không phát hiện căn hầm bí mật... Ảnh: Tuyết Hồng

... căn hầm tiếp tục giữ vai trò trung chuyển vũ khí cho đến năm 1975. Trong ảnh, khách tham quan hầm vào tháng 4-2025. Ảnh: Tuyết Hồng

Năm 1998, hầm bí mật chứa vũ khí trong thời kỳ chống Mỹ (1965 - 1975) này được xếp hạng là Di tích lịch sử Quốc gia. Ảnh: Tuyết Hồng

Ngôi nhà cũ sau đó được trùng tu và đưa vào phục vụ tham quan, đón người dân và du khách đến tìm hiểu lịch sử. Ảnh: Tuyết Hồng

Năm 2022, Di tích lịch sử Quốc gia – hầm bí mật chứa vũ khí tại căn nhà 183/4 đường 3 Tháng 2 – được UBND Quận 10 đưa vào sản phẩm du lịch đặc trưng mang tên "Tour Quận 10 – Nơi lịch sử ghi dấu".

Giữa lòng thành phố hiện đại, lớp gạch cũ kỹ vẫn lặng lẽ kể lại một giai đoạn hào hùng của dân tộc – nơi ý chí độc lập được cất giữ trong từng mét hầm sâu dưới đất. Ảnh: Tuyết Hồng

Tuyết Hồng Đăng Huy