Cần có quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về dữ liệu

Đảm bảo kết nối, liên thông dữ liệu

Thời gian qua, nhiều người dân phản ánh khi đến cơ quan hành chính xin xác nhận giấy tờ, thủ tục, họ vẫn phải điền thông tin và nộp giấy tờ thủ công, thay vì sử dụng dữ liệu đã có sẵn trên hệ thống. Tình trạng này không chỉ gây phiền hà cho người dân mà còn làm chậm tiến trình xây dựng chính phủ số. Nhiều chuyên gia cho rằng, gốc rễ của vấn đề nằm ở việc Việt Nam chưa có quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về dữ liệu.

Đoàn công tác của Bộ KH&CN làm việc với các tỉnh, thành về triển khai chính quyền 2 cấp (Ảnh: Bộ KH&CN)

Tại hội thảo “Chiến lược Trí tuệ nhân tạo và Kiến trúc dữ liệu quốc gia”, TS. Nguyễn Quân, nguyên Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN) cho rằng, yếu tố đang cản trở chúng ta sử dụng dữ liệu là do chưa có quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về dữ liệu. Kiến trúc chỉ là một cái cây, nhưng quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về dữ liệu sẽ tạo điều kiện cho những người làm dữ liệu có thể tích hợp, khai thác được dữ liệu.

“Hiện ngay cả cơ sở dữ liệu về dân cư hay dữ liệu dịch vụ công, các phường, xã đang gặp nhiều khó khăn, do cơ sở dữ liệu các xã cũ khác nhau nên không thể liên thông, tích hợp được, dẫn đến phải làm thủ công và chưa đáp được nhu cầu của người dân. Nghị định 194 cũng không giao nhiệm vụ cho Bộ KH&CN ban hành quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về dữ liệu mà chỉ giao nhiệm vụ đề xuất, phối hợp xây dựng quy chuẩn kỹ thuật về công nghệ thông tin nói chung để phục vụ cho việc làm dữ liệu và như thế là không đủ”, TS. Nguyễn Quân nêu ý kiến.

Theo TS. Nguyễn Quân, Việt Nam đã làm dữ liệu từ rất nhiều năm rồi, nhưng vì không có quy chuẩn kỹ thuật quốc gia nên mỗi ngành, mỗi lĩnh vực, mỗi địa phương, mỗi doanh nghiệp làm một kiểu dữ liệu khác nhau, do vậy việc xây dựng và kết nối dữ liệu rất khó. Quá trình xây dựng hệ thống dữ liệu quốc gia sẽ còn rất nhiều khó khăn. Bởi vậy, các cơ quan quản lý cần sớm có các quy chuẩn kỹ thuật quốc gia.

Trong khi đó, các doanh nghiệp trong nước đánh giá cao việc Chính phủ đang đi rất nhanh trong tiến trình chuyển đổi số, hoàn thiện hạ tầng dữ liệu và hệ thống nền tảng quản trị quốc gia.

Ông Nguyễn Văn Khoa, Phó Chủ tịch Hội Doanh nhân trẻ Việt Nam, Tổng Giám đốc Tập đoàn FPT cho rằng chính nhờ sự đi trước của Chính phủ trong việc số hóa dữ liệu, triển khai các nền tảng tích hợp – đặc biệt là lộ trình chia sẻ dữ liệu bắt đầu từ ngày 1/1/2026 – đang mở ra một “cơ hội vàng” cho khu vực tư nhân. Những doanh nghiệp biết tận dụng dòng dữ liệu mở, biết tích hợp với nền tảng quốc gia, sẽ là những người đi nhanh hơn cả. Tuy nhiên, theo ông Khoa, đi nhanh thôi là chưa đủ, doanh nghiệp Việt cần chuyển đổi tư duy.

“Chúng ta không thể phát triển bền vững nếu cứ đi một mình. Thời đại này, phát triển là phát triển theo hệ sinh thái. Ngay cả những sản phẩm tưởng như rất đặc thù như thiết bị bay không người lái, hay hệ thống phân tích dữ liệu y tế, cũng không thể do một doanh nghiệp đơn lẻ tạo ra. Chúng ta cần liên kết, cần chia sẻ, và cần tin tưởng nhau để đi xa. Khi cùng nhau tạo ra một hệ sinh thái, chúng ta không chỉ mạnh hơn mà còn an toàn hơn”, ông Nguyễn Văn Khoa nhấn mạnh.

Mới đây, Bộ KH&CN triển khai 12 đoàn công tác làm việc với 34 tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương về vận hành chính quyền địa phương 2 cấp. Theo đó, hầu hết các tỉnh, thành phố đã hoàn tất kết nối mạng truyền số liệu chuyên dùng tới cấp xã; Nhiều tỉnh, thành phố đã trang bị đủ 100% máy tính cho cán bộ tại bộ phận một cửa; Các tỉnh đã đồng bộ phần mềm một cửa điện tử, tích hợp Cổng dịch vụ công quốc gia; Một số tỉnh đã lưu trữ dữ liệu thông qua trung tâm điều hành hoặc sử dụng điện toán đám mây; Các tỉnh đều đã trang bị máy scan, thiết bị số hóa, đáng chú ý là nhiều tỉnh có tỷ lệ số hóa hồ sơ trên 90%...

Kết quả khảo sát cũng chỉ ra những vướng mắc, khó khăn tồn tại ở cấp địa phương cần sớm được tháo gỡ. Theo Cục Chuyển đổi số Quốc gia (Bộ KH&CN), khó khăn lớn nhất hiện nay là đảm bảo tính kết nối, liên thông dữ liệu giữa các khối cơ quan. Qua kiểm tra thực tế tại một số địa phương, Bộ KH&CN nhận thấy các cơ sở dữ liệu chuyên ngành chưa được kết nối, liên thông, khai thác tại các tỉnh. Các hệ thống thông tin chuyên ngành hay gặp trục trặc, mất kết nối với Hệ thống thông tin giải quyết thủ tục hành chính của tỉnh, hoặc không đồng bộ với Cổng Dịch vụ công quốc gia…

“Cơ hội vàng” để trở thành một quốc gia dữ liệu

Thiếu tướng Nguyễn Ngọc Cương, Giám đốc Trung tâm Dữ liệu Quốc gia, Phó Chủ tịch Hiệp hội Dữ liệu quốc gia (NDA) cho biết, các quốc gia phát triển đều đã nhận ra rằng dữ liệu chính là “dầu mỏ của thế kỷ XXI”. Những quốc gia nào có khả năng thu thập, xử lý và khai thác dữ liệu hiệu quả sẽ có lợi thế cạnh tranh vượt trội trong nền kinh tế toàn cầu. Điều này được gọi là mô hình “Quốc gia dữ liệu”, nơi sức mạnh quốc gia được đo lường bởi khả năng làm chủ dữ liệu. Việt Nam với hơn 100 triệu dân và tốc độ chuyển đổi số nhanh chóng, đang sở hữu một “kho báu dữ liệu” khổng lồ.

Thiếu tướng Nguyễn Ngọc Cương, Giám đốc Trung tâm Dữ liệu Quốc gia, Phó Chủ tịch Hiệp hội Dữ liệu quốc gia (Ảnh: NDA)

Thiếu tướng Nguyễn Ngọc Cương cũng chỉ ra thách thức trong quản trị dữ liệu của Việt Nam, đó là nghịch lý khi chúng ta có rất nhiều cơ sở dữ liệu riêng lẻ nhưng thiếu sự kết nối tổng thể. Thách thức về chủ quyền dữ liệu trong bối cảnh cạnh tranh chiến lược giữa các cường quốc, dữ liệu đã trở thành vũ khí mềm. Việt Nam đang đối mặt với nguy cơ “thuộc địa hóa dữ liệu” khi phần lớn dữ liệu công dân được lưu trữ trên các nền tảng nước ngoài.

Điều này dẫn đến hệ quả nghiêm trọng là phụ thuộc công nghệ khi dữ liệu Việt Nam bị “khóa” vào các hệ sinh thái công nghệ nước ngoài; “Chảy máu” giá trị kinh tế từ dữ liệu chảy ra nước ngoài thay vì phục vụ phát triển trong nước; Rủi ro an ninh với nguy cơ bị theo dõi, can thiệp thông qua dữ liệu.

Ngoài ra, quản trị dữ liệu hiệu quả đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp độ từ toàn cầu đến địa phương. Hiện tại, Việt Nam còn yếu ở khâu phối hợp giữa các cấp, dẫn đến nhiều kẽ hở trong quản trị.

“Dữ liệu đã trở thành tài nguyên quốc gia chiến lược trong kỷ nguyên số. Khả năng quản trị và khai thác dữ liệu hiệu quả sẽ quyết định vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế. Việt Nam có “cơ hội vàng” để trở thành một Quốc gia dữ liệu mạnh với những lợi thế về quy mô dân số, tốc độ chuyển đổi số và ý chí chính trị quyết liệt. Tuy nhiên, cơ hội này sẽ không tồn tại mãi mãi - chúng ta cần hành động ngay từ bây giờ”, Thiếu tướng Nguyễn Ngọc Cương nhấn mạnh.

Vân Anh/VOV.VN