Cần có chính sách thí điểm để bổ nhiệm GS, PGS nước ngoài vào Việt Nam giảng dạy

Trong bối cảnh hội nhập quốc tế, nhiều cơ sở giáo dục đại học Việt Nam đang không ngừng nỗ lực thu hút giảng viên nước ngoài với mục đích tăng cường quốc tế hóa, đẩy mạnh nghiên cứu khoa học và công bố quốc tế, cải thiện thứ bậc xếp hạng trong khu vực và thế giới.

Tuy nhiên, theo các cơ sở giáo dục đại học, hiện nay có rất nhiều rào cản, vướng mắc đối với nhà trường khi tuyển dụng giáo viên nước ngoài.

Thu hút và giữ chân giảng viên nước ngoài tại trường đại học Việt Nam gặp nhiều thách thức

Trao đổi với Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Vũ Quỳnh, Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Lạc Hồng chia sẻ, việc thu hút giảng viên, chuyên gia, nhà khoa học quốc tế và người Việt Nam học tập ở nước ngoài về giảng dạy tại các trường đại học Việt Nam là yếu tố then chốt nâng cao chất lượng giáo dục và nghiên cứu khoa học, góp phần phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.

Sự tham gia của họ mang đến kiến thức chuyên sâu, phương pháp giảng dạy hiện đại, kinh nghiệm nghiên cứu tiên tiến, đồng thời mở rộng mạng lưới hợp tác quốc tế, giúp trường đại học Việt Nam tiếp cận các dự án nghiên cứu lớn và cập nhật xu hướng giáo dục mới.

Đối với sinh viên, người học được đào tạo theo chuẩn quốc tế, được tăng cường năng lực giao tiếp liên văn hóa, môi trường học tập liên văn hóa ngay tại nước mình, có cơ hội tạo lập mối liên hệ với chuyên gia nước ngoài và cơ hội giao lưu quốc tế trong học tập và nghiên cứu khoa học. Từ đó nâng cao năng lực cạnh tranh và sẵn sàng hội nhập vào thị trường lao động toàn cầu, đồng thời góp phần nâng tầm uy tín của giáo dục Việt Nam trên thế giới.

Tuy nhiên, theo thầy Quỳnh, mặc dù mang lại nhiều lợi ích, quá trình tuyển dụng và giữ chân giảng viên nước ngoài đang đối diện với nhiều khó khăn từ thủ tục hành chính phức tạp như cấp phép lao động, visa kéo dài đến áp lực giải trình lý do tuyển dụng.

Bên cạnh đó, thu hút giảng viên nước ngoài đòi hỏi cơ sở giáo dục đại học phải chi trả mức lương, đãi ngộ hấp dẫn để cạnh tranh với các quốc gia trong khu vực và trên thế giới, tuy nhiên mức thu nhập và phúc lợi chưa đủ hấp dẫn so với quốc tế, trong khi sự khác biệt văn hóa, rào cản ngôn ngữ cũng gây khó khăn.

Đồng thời, sự thiếu hỗ trợ về bảo hiểm y tế, việc làm cho người thân, trường học cho con cái khiến nhà khoa học, giảng viên nước ngoài khó ổn định cuộc sống lâu dài tại Việt Nam.

Ngoài ra, nhiều trường đại học chưa tạo điều kiện thuận lợi để giảng viên nước ngoài tham gia nghiên cứu khoa học, làm giảm động lực và cơ hội phát triển chuyên môn.

Ảnh minh họa: Website Trường Đại học Hoa Sen

Cùng bàn về vấn đề này, theo trưởng phòng tổ chức - hành chính của một trường đại học phía Nam, việc tuyển dụng giảng viên nước ngoài là việc rất cần thiết để tăng cường chất lượng giảng dạy và công tác chuyên môn cho sinh viên và giảng viên trong mỗi nhà trường; đóng góp quan trọng vào việc tạo ra môi trường giảng dạy theo tiêu chuẩn quốc tế.

Thực tế cho thấy, để tuyển dụng và giữ chân giảng viên nước ngoài, các trường phải tuân thủ nhiều quy định pháp lý khắt khe, từ giấy phép lao động, thủ tục visa đến các yêu cầu bảo hiểm. Điều này đòi hỏi thời gian và chi phí đáng kể, đồng thời gặp khó khăn nếu quy định thay đổi hoặc khi xử lý các tình huống phát sinh. Bên cạnh đó, để thu hút giảng viên nước ngoài chất lượng cao, mức lương và chế độ phúc lợi cần đầu tư lớn.

Cụ thể, khi xin giấy phép lao động cho giảng viên nước ngoài, trường phải thực hiện 2 bước. Đầu tiên là giải trình nhu cầu sử dụng lao động theo năm học hoặc theo giai đoạn. Tiếp đó, sau khi được chấp thuận vị trí việc làm cần lao động, trường làm tiếp các bước xin giấy phép lao động cho các chuyên gia, giảng viên cụ thể theo từng vị trí.

Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện báo cáo nhu cầu sử dụng lao động nước ngoài và nộp hồ sơ xin cấp giấy phép lao động, trường được yêu cầu giải trình nhiều lần qua nhiều cấp, mất rất nhiều thời gian.

Hơn nữa, thủ tục xin visa và giấy phép lao động hiện tại vẫn yêu cầu phải làm việc với Cục Việc làm và Cục Quản lý xuất nhập cảnh, cả 2 đơn vị này đều có trụ sở tại Hà Nội. Mặc dù đã có một số thủ tục có thể thực hiện online nhưng đối với những trường ở xa sẽ gặp khó khăn về thời gian di chuyển, phải chờ đợi gây tốn kém vì phát sinh thêm chi phí ăn ở, đi lại.

Theo chuyên gia giáo dục - Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Thiện Tống, hiện nay, nhiều trường đại học ở Việt Nam đã có đội ngũ giảng viên giỏi về nghiên cứu khoa học, tạo ra các sản phẩm chất lượng, được công bố trên nhiều tạp chí quốc tế có uy tín. Việc có thêm giảng viên người nước ngoài sẽ hỗ trợ giảng viên trong nước nâng cao trình độ chuyên môn, năng lực ngoại ngữ, phương pháp nghiên cứu, phương pháp giảng dạy hiện đại.

Tuy nhiên, việc chi trả chi phí cho đội ngũ giảng viên nước ngoài thường cao hơn so với giảng viên người Việt Nam. Đây là khó khăn chung đối với nhiều trường đại học công lập đang tự chủ ở mức độ thấp.

Ngoài ra, trong Luật Giáo dục 2019 có nêu: “Khuyến khích việc mời nhà giáo, nhà khoa học trong nước, nhà khoa học là người Việt Nam định cư ở nước ngoài và người nước ngoài đến giảng dạy tại cơ sở giáo dục theo chế độ thỉnh giảng”.

Mặc dù luật đã đề cập đến việc thu hút, khuyến khích sử dụng giảng viên nước ngoài nhưng chưa có các điều khoản chi tiết về cơ chế thực hiện, tiêu chí đánh giá hay mức độ hỗ trợ cụ thể. Điều này có thể dẫn đến sự thiếu đồng bộ trong triển khai cũng như khó khăn trong việc thu hút và giữ chân đội ngũ giảng viên nước ngoài chất lượng cao.

Cần cải tiến thủ tục cấp phép lao động, visa

Dù còn gặp nhiều thách thức trong việc tuyển dụng giảng viên người nước ngoài nhưng thời gian qua, Trường Đại học Lạc Hồng đang nỗ lực để tạo điều kiện tốt nhất cho giảng viên nước ngoài bằng việc cải tiến quy trình và tăng cường các chính sách hỗ trợ.

Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Vũ Quỳnh chia sẻ, để thu hút và giữ chân giảng viên nước ngoài cống hiến lâu dài cho giáo dục đại học Việt Nam, cần có chính sách đột phá, thí điểm những mô hình linh hoạt hơn để bổ nhiệm giáo sư, phó giáo sư nước ngoài vào Việt Nam, tạo điều kiện thuận lợi để các chuyên gia quốc tế có thể cống hiến cho nền giáo dục nước nhà.

Cụ thể, cần có các chính sách đãi ngộ đặc thù, các chính sách hỗ trợ về nhà ở, bảo hiểm cho giáo sư nước ngoài khi làm việc tại Việt Nam cũng như tạo điều kiện cho gia đình của họ có thể sinh sống và làm việc tại Việt Nam.

Ngoài ra, hiện nay, vẫn chưa có quy định công nhận tương đương đối với giáo sư, phó giáo sư ở nước ngoài về Việt Nam công tác. Vì vậy, cần xây dựng một cơ sở dữ liệu chung về bằng cấp và chứng chỉ của các quốc gia để tạo điều kiện thuận lợi cho các cơ sở giáo dục trong việc đối chiếu và so sánh.

Bên cạnh đó, cần trao quyền tự chủ tuyển dụng cho các trường cũng như cải tiến thủ tục cấp phép lao động, visa sẽ tăng tính linh hoạt, giúp trường mời và quản lí giáo sư nước ngoài thuận tiện hơn. Việc "đơn giản hóa" thủ tục hành chính sẽ giúp các trường đại học tối ưu hóa thời gian và tiết kiệm chi phí, nguồn lực và vẫn đảm bảo đúng quy định, không ảnh hưởng đến chất lượng đào tạo.

Đồng thời, nâng cấp cơ sở vật chất, hỗ trợ tài chính cho nghiên cứu, tạo điều kiện để giảng viên tham gia các dự án khoa học quan trọng. Hỗ trợ giảng viên hòa nhập qua khóa học tiếng Việt, giới thiệu văn hóa và đảm bảo an sinh cho gia đình họ cũng là yếu tố quan trọng cũng như thúc đẩy hợp tác quốc tế, mở rộng cơ hội nghiên cứu và xây dựng lộ trình phát triển nghề nghiệp minh bạch sẽ giúp tạo động lực gắn bó lâu dài.

"Khi có các chính sách đột phá không chỉ giúp việc thu hút đội ngũ giảng viên nước ngoài dễ dàng hơn mà còn cải thiện chất lượng giảng dạy và nghiên cứu, thúc đẩy hội nhập quốc tế, nâng cao uy tín của các cơ sở giáo dục đại học trong nước.

Bên cạnh những lợi ích trước mắt, việc thu hút giáo sư nước ngoài còn góp phần tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển bền vững của giáo dục đại học Việt Nam trong tương lai", thầy Quỳnh thông tin thêm.

Ảnh minh họa: Báo điện tử Chính phủ.

Thầy Tống đề xuất, có thể cho các trường đại học tự chủ trong tuyển dụng giảng viên nước ngoài.Theo đó, các cơ sở giáo dục đại học sẽ có sự linh hoạt hơn trong việc xét duyệt, đánh giá các ứng viên. Chẳng hạn, các trường có thể điều chỉnh quy trình bổ nhiệm phù hợp với mục tiêu và tiêu chuẩn cụ thể của từng đơn vị. Từ đó, đáp ứng nhanh chóng nhu cầu tuyển dụng và phát triển nhân lực.

Đồng thời, cần ban hành thông tư hướng dẫn cụ thể bởi có hướng dẫn cụ thể thì đội ngũ giảng viên cơ hữu là người nước ngoài trong cơ sở giáo dục đại học sẽ tăng lên đáng kể so với hiện nay, từ đó cũng giúp nâng cao chất lượng đào tạo, phù hợp với bối cảnh hội nhập quốc tế.

Bên cạnh yếu tố tài chính, nếu muốn thu hút nguồn giảng viên là người nước ngoài có chất lượng, các trường cũng cần phải thay đổi văn hóa làm việc, học tập, nghiên cứu khoa học, người học phải chủ động hơn, sáng tạo hơn và kỹ năng học tập và tự học chuyên nghiệp hơn.

Thanh Thúy