Cận cảnh 4 hiện vật và bộ sưu tập của Quảng Nam vừa được công nhận Bảo vật Quốc gia

Bộ sưu tập trang sức vàng và hiện vật mã não hình động vật ở khu mộ táng Lai Nghi.

Từ văn hóa Sa Huỳnh…

Theo đó, các hiện vật và bộ sưu tập hiện vật được công nhận đợt này của Quảng Nam gồm bộ sưu tập trang sức vàng và hiện vật mã não hình động vật ở khu mộ táng Lai Nghi, hiện đang được lưu giữ tại kho hiện vật Bảo tàng Quảng Nam, cùng 2 hiện vật Trống đồng Đông Sơn và Thạp đồng Đông Sơn thuộc sở hữu của ông Lương Hoàng Long (trú phường Cẩm Phô, TP Hội An). Các bảo vật mới được công nhận đợt này đều là các hiện vật gốc, độc bản với những giá trị lịch sử, văn hóa đặc sắc, độc đáo.

Cụ thể, bộ sưu tập trang sức vàng văn hóa Sa Huỳnh ở khu mộ táng Lai Nghi gồm 108 đơn vị hiện vật còn nguyên vẹn, có niên đại từ thế kỷ III trước Công nguyên đến giữa thế kỷ I Công nguyên, được chia thành 2 nhóm. Nhóm khuyên tai gồm 4 khuyên tai chất liệu vàng, tiết diện hình tròn, toàn thân có ren xoắn, có khe hở ở thân. Nhóm hạt chuỗi gồm 104 hạt chuỗi vàng có hình dáng như hai hình nón cụt úp vào nhau, chính giữa thân nối thành đường gờ, hai đầu phẳng và có lỗ xuyên dọc thân. Các hạt chuỗi vàng hoặc dát vàng có thể được làm bằng phương pháp dập khuôn bao ngoài, dập lỗ bên trong tạo thành hạt chuỗi rỗng ruột,…

Việc sản xuất khuyên tai vàng phỏng theo khuyên tai vàng được nhập khẩu từ bên ngoài với một kỹ thuật chế tác cao cùng với tìm kiếm nguyên liệu, tinh chế và sản xuất các hạt chuỗi vàng ở Lai Nghi đã góp phần cho thấy nhiều ngành nghề thủ công của văn hóa Sa Huỳnh đã phát triển ngang bằng với những văn hóa sơ kỳ sắt khác ở Đông Nam Á. Cả về sản xuất, thương mại lẫn mức độ giàu có của cư dân văn hóa này không kém bất cứ cư dân nào cùng thời ở khu vực.

Đối với hiện vật mã não hình động vật, đây là hiện vật có niên đại từ TK III TCN đến giữa TK I Công nguyên, gồm 2 hiện vật còn nguyên vẹn là hạt chuỗi/vật đeo chất liệu mã não khắc hình con chim nước kích thước nhỏ và khắc hình con hổ, hai hiện vật được khoan lỗ đeo dọc thân.

Được biết, Lai Nghi là địa điểm khảo cổ có đồ tùy táng phong phú và đa dạng. Tỷ lệ hiện vật chôn theo mỗi chum của Lai Nghi cao nhất trong số những địa điểm đã phát hiện và khai quật thuộc văn hóa Sa Huỳnh ở Việt Nam. Cụ thể, trong tổng diện tích khai quật cả ba đợt chỉ 199.3m2 với 9 hố khai quật đã phát hiện 63 mộ chum, mộ đất và một số cụm gốm. Hiện vật chủ yếu nằm trong các mộ chum và trong một số mộ đất bao gồm đồ gốm, đồ đồng, đồ sắt, đồ trang sức,...

...Đến văn hóa Đông Sơn

Riêng đối với hiện vật Trống đồng Đông Sơn và Thạp đồng Đông Sơn thuộc sở hữu của ông Lương Hoàng Long, đây là hai hiện vật có giá trị cao trong việc nghiên cứu văn hóa Đông Sơn, góp phần phục dựng lịch sử cổ đại của đất nước từ kinh tế, xã hội, đời sống tinh thần của ông cha ta; là sản phẩm đầy trí tuệ biểu hiện cho tài năng sáng tạo, sự khéo léo và tinh xảo hiếm có của tổ tiên ta đã tạo nên kỹ thuật luyện kim đồng thau bản địa, nền văn hóa đồng thau vào loại bậc nhất Đông Nam Á. Điều này cũng góp phần khẳng định trình độ văn hiến của cư dân Đông Sơn đã khá cao so với các cư dân Đông Nam Á đương thời.

Hiện vật Trống đồng Đông Sơn và Thạp đồng Đông Sơn.

Trống đồng Đông Sơn có đường kính mặt 49,5cm, chiều cao 35,5cm, đường kính chân 56cm. Hiện trạng cơ bản còn nguyên vẹn, tang bị thủng vài lỗ. Niên đại hiện vật thuộc Văn hóa Đông Sơn (thế kỷ thứ IV-III trước công nguyên đến thế kỷ I-II). Qua hình khắc trên trống, lần đầu tiên chúng ta được biết tới một linh vật mà người Việt xưa tạo ra khá gần gũi với mỹ thuật cổ đại Ai Cập thể hiện ở bức tượng nhân sư nổi tiếng (đầu người mình sư tử).

Còn Thạp đồng Đông Sơn có dáng hình trụ, thuộc loại có nắp. Thạp có chiều cao toàn bộ (kể cả nắp) là 58cm, đường kính miệng thạp 39cm, đường kính chân đế thạp 35,5cm. Niên đại hiện vật thuộc văn hóa Đông Sơn (thế kỷ IV-III trước công nguyên đến thế kỷ I-II). Đây là chiếc thạp đồng Đông Sơn có hình thức độc đáo còn nguyên vẹn, hoa văn trang trí đẹp. Có những hoa văn lần đầu các nhà khảo cổ học biết đến như hoa văn chiếc xiếm, hoa văn hình con công đang đứng trên lưng con rùa, hoa văn hình người đang ngồi trên trống đồng để đánh trống da, hoa văn người bị hiến tế đang bị giam trong khoang lầu hay bị nắm tóc để chuẩn bị hiến tế và 4 khối tượng miêu tả 4 con chó săn được tạo hình trên nắp thạp.

Ông Nguyễn Thanh Hồng - Giám đốc Sở VH-TT&DL tỉnh Quảng Nam cho biết thêm, đến thời điểm hiện tại, tỉnh Quảng Nam có 7 bảo vật quốc gia đơn lẻ và Bộ sưu tập trang sức vàng ở khu mộ táng Lai Nghi (108 đơn vị hiện vật), cụ thể: 2 hiện vật Mukhalinga và Đài thờ Mỹ Sơn A10 thuộc sở hữu Ban Quản lý Di sản văn hóa Mỹ Sơn; 3 hiện vật gồm Hạt mã não khắc hình con chim nước, Hạt mã não khắc hình con hổ, Đầu tượng thần Shiva thuộc Bảo tàng Quảng Nam; 2 hiện vật Trống đồng Đông Sơn và Thạp đồng Đông Sơn thuộc sở hữu của ông Lương Hoàng Long.

"Việc được công nhận là bảo vật quốc gia cho thấy sự quan tâm rất lớn của các cấp lãnh đạo từ Trung ương đến địa phương. Đối với địa phương, của ngành Văn hóa không chỉ là thể hiện sự quan tâm của lãnh đạo và trực tiếp là đội ngũ làm công tác bảo tồn bảo tàng đối với việc bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa mà còn cho thấy tầm nhìn chiến lược trong việc quảng bá văn hóa, thu hút du lịch. Ý nghĩa hơn, việc công nhận Bảo vật quốc gia là minh chứng cho sự phong phú của lịch sử và văn hóa dân tộc, góp phần quảng bá hình ảnh Việt Nam ra thế giới"- ông Hồng nhìn nhận.

Trần Tân