Cách vua Alexander chinh phục thành quốc giàu có nhất thế gian

Các đồng cỏ nằm giữa hai con sông Tigris và Euphrates nổi tiếng nhờ cỏ mọc nhiều đến mức người dân phải kìm hãm việc ăn cỏ của các đàn gia súc, nếu không chúng sẽ chết vì bội thực.

Tại đây, vùng đất miền Nam Lưỡng Hà, nơi hai con sông lớn chỉ cách nhau vài dặm, rất thuận tiện cho Vua Alexander đi từ sông Tigris sang phía Tây đến sông Euphrates. Ở một nơi nằm về phía Bắc Babylon, quân Macedonia đã trông thấy một đoàn người đang tiến về phía họ. Mazaeus, tổng trấn Babylon đang đi đầu đoàn người đó. Trong đó có cả các thầy tư tế từ toàn bộ các đền thờ và các viên quan lớn tay cầm lễ vật lộng lẫy dành tặng nhà vua.

Tranh vẽ thành quốc Babylon cổ đại. Ảnh: History Extra.

Vừa mới mấy tuần trước Mazaeus còn dẫn quân chống lại Vua Alexander ở trận Gaugamela thì nay đã cùng các con trai tuổi trưởng thành của mình phủ phục trước vị tân vương. Riêng tướng Parmenion chắc hẳn đã ao ước được xiên chết kẻ phản phúc này trên một cây cọc vì hắn đã khiến ông mất quá nhiều quân trong các trận chiến với quân Ba Tư nhưng Vua Alexander tỏ ra thận trọng hơn. Có vẻ như cuộc gặp giữa Hoàng đế và vị tổng trấn này đã được sắp xếp sau nhiều ngày thương lượng. Nếu không, Mazaeus đã không dám mạo hiểm mạng sống để xuất đầu lộ diện trước mặt Hoàng đế.

Mazaeus là một con người vô cùng thực tế. Ngay khi Vua Darius chạy thoát khỏi chiến trường, y hiểu rằng thời đại của Đế quốc Ba Tư đã qua rồi. Hoàng đế Alexander giờ đây chính là người quyền lực nhất trên toàn thế giới. Y muốn đảm bảo chắc chắn rằng mình đứng về phía nhà Vua. Nhiều người Ba Tư khác chắn hẳn cũng có chung cảm giác như vậy, nhưng tổng trấn Babylon lại là người đi đầu trong việc hướng lòng trung thành của mình sang Hoàng đế Macedonia.

Những gì mà y phải giao nộp cho ngài là thành quốc Babylon giàu có nhất thế gian. Macedonia vốn có thể dùng vũ lực thôn tính thành phố, nhưng việc đó sẽ tốn rất nhiều công sức. Sẽ tốt hơn hết nếu tránh được một cuộc bao vây thành Tyre thứ hai và đón nhận Babylon như một món quà. Đổi lại, điều kiện của Mazaeus là y sẽ tiếp tục vai trò tổng trấn Babylon. Việc Vua Alexander đồng ý với thỏa thuận này chứng tỏ cuộc chiến giữa ngài và Ba Tư giờ đây đã thay đổi cơ bản.

Cho đến thời điểm này, Hoàng đế Macedonia chẳng khác nào một người đi chinh phạt các vùng đất ngoại bang, cắt dần từng phần của Đế quốc Ba Tư rồi thêm vào lãnh thổ của mình. Thậm chí ở Ai Cập, các nhà lãnh đạo địa phương mà ngài bổ nhiệm cũng chỉ là những kẻ bù nhìn nằm dưới sự thống trị của Macedonia và Hy Lạp. Nhưng Mazaeus lại là tổng trấn đích thực, nắm trong tay quyền lực thực sự đối với thành quốc quan trọng nhất trong đế quốc của Vua Alexander.

Hoàng đế không phải là kẻ ngốc nên đã bổ nhiệm người Macedonia làm chỉ huy các đơn vị quân đội trong khu vực. Nhưng dù sao đi nữa, trường hợp của Mazaeus cũng đã đánh dấu một sự thay đổi đáng chú ý trong các chính sách của ngài. Hoàng đế không cố tìm cách xâm chiếm Ba Tư và đuổi cùng giết tận Darius nữa, vì giờ đây ngài chính là Đại đế Ba Tư, nắm trong tay mọi đặc quyền và trách nhiệm của danh hiệu đó. Để cai quản được nhiều vùng đất trong đế chế của mình, ngài cần những người lão luyện có những hiểu biết về ngôn ngữ, văn hóa, con người và chính trị của từng tỉnh giống như Mazaeus.

Trong suốt hai thế kỷ, người Ba Tư đã khôn ngoan cai trị đế chế lớn chưa từng thấy của họ. Nhà vua rất cần những quan lại được đào tạo và có năng lực làm việc như vậy, nhưng chỉ khi ngài có thể giành được lòng trung thành của họ. Bằng cách rộng rãi ban thưởng cho Mazaeus quyền kiểm soát một thành quốc quan trọng như thế này, Hoàng đế đang gửi đi thông điệp rõ ràng đến những người đã từng phục vụ Darius rằng, vị tân vương này nhân từ, hiểu biết lý lẽ, và nếu họ sẵn lòng đi theo ngài, họ sẽ nhận được những phần thưởng lớn lao cho những cống hiến của họ.

Khi khoản đãi họ như vậy, thậm chí còn hơn mức dành cho người Macedonia, Vua Alexander không còn cách nào khác ngoài việc từ bỏ nguồn gốc Macedonia của mình, hay chính xác hơn, ngài cần bắt đầu nghĩ đến việc cai trị theo cách hoàn toàn mới. Vương quốc của ngài giờ đây không chỉ là Macedonia và Hy Lạp nữa, mà là một đế chế đa quốc gia đích thực trải khắp ba lục địa với hàng chục vùng đất riêng biệt. Thrace, Lydia, Caria, Phrygia, Cappadocia, Syria, Phoenicia, Do Thái, Ả Rập, Ai Cập và Babylon giờ đây đều trực tiếp nằm dưới tay ngài và sắp tới sẽ là Media, Elam, Parthia, Bactria, Scythia và Ấn Độ.

Dù cho quan lại Macedonia kịch liệt phản đối những thay đổi này, Vua Alexander vẫn muốn chứng minh cho họ thấy rằng hệ thống phong kiến của Macedonia hoàn toàn không đủ sức cai trị một đế quốc rộng lớn. Nếu muốn tiếp tục tham vọng lớn lao của mình, ngài sẽ phải dùng đến quan lại địa phương trong bộ máy thống trị giống như Ba Tư đã từng làm trước đây. Khi hành quân đến Babylon, ngài biết vương quốc Macedonia của vua cha Philip đã chấm dứt, nhường chỗ cho thời đại Đế quốc Macedonia của Alexander.

Philip Freeman/Bách Việt Books-NXB Dân Trí