Cách một gia tộc ngân hàng huy động tiền

Cuộc cách mạng năm 1848 và hoạt động giải cứu ngành ngân hàng

Quan sát thấy tình trạng thiếu vốn nghiêm trọng ở các thị trường tư bản khác nhau ở châu Âu, Abraham Oppenheimer dự cảm được một cuộc khủng hoảng lớn sắp xảy ra.

Tháng 2 năm 1848, thị trường cổ phiếu Paris sụp đổ, cuộc cách mạng nhen nhóm từ lâu cuối cùng cũng bùng nổ. Sự xung đột giữa tầng lớp nhân dân và giai cấp tư sản thổi bùng ngọn lửa phẫn nộ trong xã hội. Ngày 26 tháng 2, gia tộc Fould của Pháp gửi một thông điệp rằng cuộc cách mạng dường như đã thành công và nền Cộng hòa thứ Hai có thể được thiết lập một cách suôn sẻ.

Chỉ sau hai ngày, tình hình có những chuyển biến rõ rệt, với vô vàn biến số. Tháng 3, những đợt sóng của cuộc Cách mạng Pháp bắt đầu lan đến vùng Köln. Quân cách mạng đã đề nghị Abraham Oppenheimer đàm phán với chính phủ với tư cách là đại diện của họ, nhưng Abraham đã thẳng thừng từ chối. Gốc gác sâu xa của gia tộc Oppenheimer và những người cách mạng là không hề tầm thường.

Người em thứ ba của Abraham - Dagobert Oppenheim đã trực tiếp tham gia tài trợ cho công tác cổ động cách mạng. Hè năm 1842, sau khi tốt nghiệp Đại học Marx và trở thành tổng biên tập tờ báo Rheinische do Dagbert Oppenheimer tài trợ, ông thường xuyên cho đăng tải những bài viết đả kích chính phủ Phổ.

Trong nhiều giai đoạn lịch sử, ngành ngân hàng phải vật lộn với nguồn vốn. Ảnh: MarketWatch.

Khi thị trường bất động sản của Köln sụp đổ, ngân hàng Schaffhausen đã phải đối mặt với một cuộc khủng hoảng thanh toán do đầu tư quá nhiều vào bất động sản, nhưng Oppenheimer thì không. Theo truyền thống của các ngân hàng quốc tế, họ hiếm khi đầu tư vào bất động sản vì họ không ưa các tài sản có tính thanh khoản kém.

Ngày 29 tháng 3 năm 1848, ngân hàng Schaffhausen ngừng thanh toán cho 170 khách hàng và hơn 40.000 công nhân. Những người tiết kiệm sợ hãi ồ ạt đến rút tiền, ngân hàng Schaffhausen không có cách nào đối phó. Sự sống còn của ngân hàng đang bị đe dọa. Nếu Ngân hàng Schaffhausen bị đóng cửa, hệ thống ngân hàng của toàn bộ tỉnh Rhine sẽ sụp đổ theo, do đó, đây là loại ngân hàng được coi là “quá lớn để sụp đổ”.

Một khi ngân hàng Schaffhausen sụp đổ thì gia tộc Oppenheimer, vốn có hoạt động kinh doanh mật thiết với nó, cũng sẽ gặp phải những vấn đề nghiêm trọng. Tuyến đường sắt Köln-Minden do gia tộc Oppenheimer đầu tư đang rất đói vốn, cần khoảng 500.000 taylor. Đồng thời ngân hàng Oppenheimer cũng cần số tiền tương đương để sống sót qua cơn bão.

Ngày 3 tháng 4, em trai của Abraham, Simon - người chủ trì nghiệp vụ đường sắt của gia tộc đã viết cho Abraham một lá thư, trong đó có câu: “Em rất tin tưởng vào năng lực của anh, em nghĩ trong thời gian một năm hoặc lâu hơn anh có thể huy động được ít nhất 500.000 taylor từ chính phủ.”

Ba ngày sau, Simon gửi thêm tin xấu: “Anh Abraham thân mến, hôm nay tuyến đường sắt Köln-Minden lại phải chi thêm 3.000 taylor, Dag Burke nói họ cần thêm nhiều tiền hơn trong ngày mai.” Đến ngày 10 tháng 4, Abraham vẫn chưa có tin tức gì, Simon tỏ ra rất lo lắng: “Tình hình của chúng ta hiện giờ rất đặc biệt. Hansman (Bộ trưởng Bộ Tài chính Phổ) có lẽ sẽ nhượng bộ. Chúng ta là đơn vị lớn nhất của tỉnh Rhine, và có lẽ hiện giờ cũng là ngân hàng duy nhất vẫn đang vận hành. Việc cứu vãn chúng ta sẽ phù hợp với lợi ích của chính phủ. Bất cứ ai cũng sẽ đồng ý rằng việc bảo hộ cho một công ty như chúng ta là một lựa chọn hết sức sáng suốt.”

Ngày 11 tháng 4, Simon lại thúc giục: “Em hy vọng rằng Đấng toàn năng sẽ giúp cho những trái quả mà chúng ta trông đợi kịp chín vào ngày mai, hy vọng rằng Hansman đã đưa ra quyết định cấp cho chúng ta 500.000 taylor. Abraham thân mến, hãy tin rằng nếu như chúng ta muốn ngủ ngon mỗi đêm thì khoản tiền này phải xuất hiện ngay lập tức.”

Ngày 1 tháng 4, Abraham đã tự mình đến Berlin gặp người bạn thân Hansman của mình để xin thế chấp bằng cổ phiếu và bất động sản, mượn khoản tín dụng 500.000 taylor từ chính phủ nhằm cứu viện cho ngân hàng Schaffhausen, cũng chính là cứu mình. Sau khi thương lượng liên tục suốt hai tuần, Hansman đạt được thỏa hiệp giữa chủ ngân hàng và chủ nợ; để thực hiện mục đích này, ông buộc phải xin tiền từ Berlin.

Ban đầu, Berlin không có ý định cho vay. Thấy vậy, Abraham bèn uy hiếp rằng cứu trợ ngân hàng không chỉ đơn giản là cứu tính thanh khoản của một ngân hàng cá biệt mà còn liên quan đến việc có thể khắc chế cuộc cách mạng hay không; đó là vấn đề tồn vong của chính phủ Phổ. Cuối cùng, ông đưa ra kết luận rằng nếu như tín dụng ngân hàng không được khôi phục trở lại thì trật tự xã hội hiện tại sẽ sụp đổ. Chính phủ Phổ nghe thế quả nhiên hoảng hồn, lập tức thành lập ủy ban điều phối khủng hoảng. Phía chính phủ sẽ do Hansman làm đại diện, còn phía ngân hàng sẽ do Abraham đứng đầu, cùng bàn bạc và tìm ra biện pháp cụ thể để cứu trợ ngân hàng Schaffhausen.

Hai bên nhanh chóng đạt được tiếng nói chung trong việc biến ngân hàng Schaffhausen thành ngân hàng cổ phần đầu tiên trong lịch sử Phổ. Đây kỳ thực là một phần của chính sách cải cách tài chính mà những người thuộc phe tự do và Abraham đã khuyến khích chính phủ thực hiện kể từ năm 1830.

Để gây thêm áp lực với chính phủ, Abraham còn uy hiếp rằng nếu không giải cứu kịp thời cuộc khủng hoảng tài chính này thì việc tỉnh Rhine thoát ly khỏi Phổ là điều không thể tránh khỏi. Hiển nhiên, Abraham đã nâng tầm việc cứu trợ ngân hàng lên thành vấn đề chủ quyền. Đây chẳng khác nào chiếc còng tay mà ông sử dụng nhân lúc chính phủ Phổ đang bận bình định sự xáo trộn của xã hội và không có thời giờ để tập trung quá nhiều vào vấn đề này.

Thời điểm đó, phương châm cốt lõi của chính phủ Phổ là “ổn định sẽ đẩy lui tất cả”, thế nên quan điểm “sự ổn định về chính trị là tiền đề cho sự ổn định về tài chính” của Abraham và Hansman đã chiếm thế thượng phong. Thực ra, tất cả những điều này là chiến lược đã được Abraham và Hansman lên kế hoạch từ lâu. Mục tiêu của họ là tiến hành cải cách từ trên xuống dưới trong lĩnh vực tài chính và chính trị. Tận dụng sự hỗn loạn chính trị và xáo động xã hội, cuối cùng, Abraham đã đạt được mục tiêu mà ông ấp ủ bấy lâu nay.

Đầu tháng 5, Oppenheimer nhận gói cứu trợ 500.000 taylor từ chính phủ Phổ, và hệ thống tài chính Phổ bắt đầu một sự thay đổi lớn. Nếu so sánh giai đoạn lịch sử này với cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008 và gói cứu trợ của chính phủ Mỹ, chúng ta sẽ thấy rằng chỉ cần điều chỉnh niên đại và danh xưng một chút thì hoàn toàn có thể đăng trên trang nhất Tạp chí Phố Wall ngày nay, với tựa đề là “Giải cứu ngân hàng và cải cách tài chính: Bộ trưởng Bộ Tài chính và phía ngân hàng đã đạt được mục tiêu thống nhất”.

Nhân loại là những vòng lặp của lịch sử, và lần này cũng không ngoại lệ.

Song Hong Bing/Bách Việt Books-NXB Lao Động