Cách mạng tháng Tám - cột mốc của kỷ nguyên độc lập, tự do

Ngày 2-9-1945, tại Quảng trường Ba Đình, Hà Nội, Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc Tuyên ngôn độc lập, khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, mở ra kỷ nguyên mới cho lịch sử dân tộc. Ảnh tư liệu

Thắng lợi ấy đã mở ra một kỷ nguyên mới - kỷ nguyên độc lập, tự do, tiến tới chủ nghĩa xã hội. Trong hành trình vào kỷ nguyên dân tộc vươn mình, phát huy tinh thần Cách mạng tháng Tám chính là cách để mỗi người dân Việt Nam tiếp nối xứng đáng truyền thống vẻ vang của ông cha.

Mở ra kỷ nguyên độc lập, tự do và chủ nghĩa xã hội

Vào giữa tháng Tám năm 1945, khi phát xít Nhật đầu hàng đồng minh, tình thế cách mạng đã chín muồi. Với sự lãnh đạo tài tình của Đảng Cộng sản Đông Dương đứng đầu là Chủ tịch Hồ Chí Minh, toàn thể dân tộc Việt Nam đã vùng lên làm nên cuộc tổng khởi nghĩa giành chính quyền trong cả nước. Chỉ trong vòng 15 ngày (từ 14 đến 28-8), chính quyền về tay nhân dân ở hầu hết các tỉnh, thành, kết thúc ách đô hộ của thực dân Pháp gần 80 năm và sự thống trị của phát xít Nhật.

Ngày 2-9-1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã thay mặt Chính phủ lâm thời đọc Tuyên ngôn Độc lập tại Quảng trường Ba Đình, khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa - nhà nước công nông đầu tiên ở Đông Nam Á. Đó là thành quả trực tiếp của Cách mạng tháng Tám.

Cách mạng tháng Tám đã lật đổ chế độ phong kiến hàng ngàn năm cùng chế độ thực dân nửa thế kỷ, mở ra kỷ nguyên mới - kỷ nguyên của một dân tộc độc lập, người dân làm chủ đất nước, làm chủ vận mệnh. Từ thân phận nô lệ, nhân dân Việt Nam đã vươn lên thành người chủ của một quốc gia độc lập. Đây là một sự thay đổi căn bản trong đời sống chính trị, xã hội và tinh thần của toàn thể nhân dân.

Thắng lợi của Cách mạng tháng Tám cũng khẳng định một chân lý lớn: Dân tộc Việt Nam, khi được lãnh đạo đúng đắn và đoàn kết một lòng, có thể làm nên những kỳ tích vĩ đại. Đó là minh chứng hùng hồn cho đường lối cách mạng của Đảng - đặt lợi ích dân tộc lên trên hết, kết hợp nhuần nhuyễn giữa đấu tranh chính trị, đấu tranh vũ trang và nổi dậy quần chúng.

Cách mạng tháng Tám không chỉ là niềm tự hào của nhân dân Việt Nam, mà còn là cảm hứng cho phong trào đấu tranh giải phóng dân tộc trên toàn thế giới. Trong bối cảnh nhiều nước Á - Phi - Mỹ Latinh còn chìm trong xiềng xích thực dân, thắng lợi của nhân dân Việt Nam như một hồi chuông thức tỉnh, mở đường cho làn sóng đấu tranh giành độc lập lan rộng. Việt Nam trở thành biểu tượng của lòng yêu nước, tinh thần bất khuất và khát vọng tự do.

Ký ức trăm năm

Những người trực tiếp tham gia Cách mạng tháng Tám ở Đồng Nai đến nay, phần lớn đã về với thế giới người hiền. Ở Đồng Nai hiện còn bà Phan Thị Chi, người trực tiếp tham gia đội hình giành chính quyền về tay nhân dân ở huyện Long Thành. Bằng “ký ức trăm năm” bà kể chuyện rành mạch, tái hiện sinh động không khí cách mạng của 80 năm trước.

Chuyện kể bắt đầu từ tình cảnh của người dân Long Thành dưới ách thống trị của chính quyền thuộc Pháp. Từ khi thực dân Pháp xâm chiếm rồi toàn quyền cai quản Nam Kỳ, đời sống của người dân Long Thành vốn nghèo khó càng thêm cơ cực, tủi nhục trong vòng đời nô lệ. Người dân chủ yếu sống bằng nông nghiệp; chỉ một số ít người có ruộng vườn, phần đông là lao động thời vụ, làm mướn. Nhiều loại thuế khắc nghiệt. Ai không có tiền đóng thuế thì bị bắt trói, đóng trăn, đánh đập cho tới khi nào nộp đủ mới tha.

Đến lúc Nhật nhảy vào chiếm đóng, người dân lại phải đi phu xây dựng Sân bay Nước Trong (An Lợi) và Gò Dầu (Phước Thái). Ai sống trong thời gian này mới biết chế độ hà khắc của thực dân - phát xít tàn bạo thế nào. Người dân bị khủng bố tinh thần, thiếu thốn đủ thứ: Khi đau bệnh, không thuốc thang; nhà không dầu thắp đèn (phải đốt đèn bằng dầu phộng, mù u, dầu chai), vải không đủ mặc phải may quần áo bằng vải bao bố chịu trận với rận rệp... Thanh niên bị bắt đi làm xâu (làm việc không công) vài ba tháng mới được về; làm xâu xa tận Bà Rịa, Hố Nai, Bến Gỗ, cực khổ trăm bề.

Tức nước ắt vỡ bờ, người dân Long Thành ngầm có sự phản kháng, mong đợi một điều gì đó làm thay đổi kiếp sống nô lệ. Cách mạng tháng Tám năm 1945 như dòng nước lành tắm mát lòng dân đang khô hạn.

Ngày 9-3-1945, Nhật đảo chính Pháp. Từ chiều 10-3-1945, quân Pháp chính thức đầu hàng. Quan Tây, chủ Tây bị lính Nhật bắt, quản thúc. Bộ máy hội tề ở xã tan rã. Phong trào đấu tranh của quần chúng được củng cố, nở rộ khắp nơi. Ngày 16-8-1945, mệnh lệnh tổng khởi nghĩa của Trung ương và lời kêu gọi của Việt Minh rạo rực lòng dân. Chi bộ Long Thành được Ủy ban Khởi nghĩa tỉnh Biên Hòa triển khai nhiệm vụ: Tập trung lực lượng tiến hành khởi nghĩa, phân công đảng viên vận động lực lượng quần chúng tham gia cướp chính quyền theo kế hoạch của Ủy ban Khởi nghĩa.

Đến 16h ngày 23-8, Ủy ban Khởi nghĩa phân tích tình hình, lên kế hoạch đấu tranh vạch mặt nhóm Chín Lợi, thuộc giáo phái Cao Đài tại huyện Long Thành kéo theo 200 người định gây sức ép buộc quận Hội giao chính quyền cho chúng.

Từ 7h30 ngày hôm sau, đồng bào từ các xã, các đồn điền theo đội hình có tổ chức kéo về quận lỵ Long Thành. Đến 9h, thị trấn Long Thành như sôi lên trong biển người, rừng cờ phấp phới, tiếng hát vang trời, tiếng hô dậy đất, khí thế như thác lũ. Đúng 10h, lực lượng nòng cốt gồm 400 người chia thành 2 mũi kéo vào dinh quận, tạo đội hình bảo vệ cho Ủy ban Khởi nghĩa vào gặp quận trưởng. Ban khởi nghĩa gồm 19 người do đồng chí Trịnh Văn Dục dẫn đầu hiên ngang tiến vào văn phòng quận trưởng, quận hội và đạo trưởng Chín Lợi mặt mày tái mét, im lặng chờ số phận. Đồng chí Ba Dục nhân danh chính quyền cách mạng tuyên bố: Chính quyền cũ chấm dứt hoạt động; chính quyền cách mạng đại diện cho quyền lợi của nhân dân trong huyện bắt đầu làm việc. Quận Hội ngoan ngoãn bàn giao hết hồ sơ, sổ sách, kho tàng, vũ khí theo yêu cầu. Đạo trưởng Chín Lợi lặng lẽ cùng bộ hạ lẻn ra cửa sau chuồn mất.

Ngay sau khi tiếp nhận chính quyền, cuộc mít tinh mừng thắng lợi diễn ra tại quận lỵ, hơn 3 ngàn người tham dự. Ủy ban Cách mạng lâm thời huyện Long Thành được giới thiệu và ra mắt đồng bào. Sau đó, đoàn cán bộ Xứ ủy triệu tập họp đảng viên tuyên bố thành lập Đảng bộ quận Long Thành, biểu quyết bằng hình thức giơ tay bầu Quận ủy gồm: Bí thư Trịnh Văn Dục, Phó Bí thư Vũ Hồng Phô, Ủy viên Thường vụ Trương Minh Kỷ, Ủy viên Nguyễn Văn Phú và Lê Thành Liêm.

Chỉ trong ngày 24-8-1945, chính quyền của toàn bộ 21 xã thuộc quận Long Thành đã về tay nhân dân; đồng bào mừng như mở hội. Ban hội tề các xã lặng lẽ tự giải tán. Ở một số xã, ban hội tề cử người đem hồ sơ, sổ sách tới nhà làng giao. Khí thế cách mạng sôi nổi và mạnh mẽ của nhân dân làm cho số địa chủ, tề xã hoảng sợ, tự nguyện liên lạc với chính quyền cách mạng xin được lập công bằng cách đóng góp lương thực, thực phẩm. Ủy ban Nhân dân lâm thời các xã lần lượt hình thành.

Trong ngày 25-8, thực hiện chủ trương của Ủy ban Cách mạng lâm thời quận, hàng ngàn người được tổ chức kéo về tỉnh lỵ Biên Hòa tham gia giành chính quyền ở tỉnh.

Cách mạng tháng Tám năm 1945 thành công chấm dứt chuỗi ngày nô lệ tủi nhục của người dân. Cách mạng mở ra một kỷ nguyên mới. Kể từ đây, mọi người thoát khỏi ách thống trị của thực dân, phong kiến, trở thành người dân tự do của một nước độc lập. Cuộc sống mới bắt đầu.

Huỳnh Văn Tới