Các xu hướng chủ đạo định hình tương lai thương mại

Thương mại toàn cầu đang trải qua một giai đoạn chuyển biến quan trọng nhờ những tiến bộ về công nghệ, nhu cầu khách hàng ngày càng cao và nhiều sáng kiến liên quan đến khía cạnh bền vững. Trong bối cảnh cả thế giới sẵn sàng cho bước chuyển mình, các xu hướng mới đang xuất hiện và được kỳ vọng sẽ tái định hình thương mại trong những năm tới.

Ông Surajit Rakshit, Giám đốc Khối giải pháp thương mại Toàn cầu, HSBC Việt Nam

Xu hướng chuyển dịch sang “khu vực hóa”

Đại dịch Covid-19 đã thay đổi thế giới theo nhiều hướng, trong đó có sự đảo ngược của xu hướng toàn cầu hóa. Trong bối cảnh toàn cầu hóa giảm bớt, xu hướng khu vực hóa đang trở nên phổ biến do các yếu tố địa chính trị chia cắt thế giới thành những khối thương mại dọc theo hành lang Tây - Đông và Bắc - Nam. Kỷ nguyên đa phương mới này sẽ chứng kiến sự xuất hiện của nhiều khối và hành lang thương mại khắp châu Á lẫn Bắc Mỹ.

Trong vài năm tới, xu hướng "friendshoring" sẽ gia tăng, khi các mạng lưới chuỗi cung ứng sản xuất tập trung tại các quốc gia bằng hữu. Trong bối cảnh đó, các FTA như CPTPP, RCEP hay AfCFTA (Hiệp định thương mại tự do Lục địa châu Phi) sẽ càng củng cố cho những hành lang thương mại liên khu vực. Những thỏa thuận này đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy xu hướng khu vực hóa thông qua việc giảm bớt hàng rào thương mại, dung hòa quy định quản lý, cải thiện hạ tầng và kết nối, cũng như thúc đẩy hợp tác kinh tế.

Các thị trường mới nổi có nền kinh tế tăng trưởng nhanh và theo đuổi chiến lược không liên kết sẽ được hưởng lợi khi thương mại gia tăng trong bối cảnh đa cực. Những thị trường mới nổi như Mexico, Việt Nam và Ấn Độ đang củng cố vị thế như những nguồn lực sản xuất bổ sung, thay thế cho Trung Quốc, đặc biệt là trong sản xuất hàng hóa. Họ đang chứng kiến nhiều công ty chuyển phân khúc chuỗi cung ứng sang thị trường của mình.

Xu hướng tái cơ cấu chuỗi cung ứng

Hệ quả của xu hướng khu vực hóa là các tập đoàn sẽ coi trọng sự ổn định hơn là việc tiết kiệm chi phí và hiệu suất của chuỗi cung ứng. Họ sẽ giảm bớt rủi ro cho mạng lưới logistics bằng cách chuyển hoạt động sản xuất ra khỏi các khu vực bị ảnh hưởng bởi xung đột, bảo hộ thương mại và biến đổi khí hậu. Có thể lộ trình vận chuyển sẽ dài thêm và chi phí tăng lên, nhưng điều đó đảm bảo sự tin cậy và an toàn.

Trong bối cảnh đó, những diễn biến leo thang tiềm ẩn trong căng thẳng thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc sẽ kéo theo sự sụt giảm trong thương mại toàn cầu trong ngắn hạn, và nhiều thị trường mới nổi sẽ nỗ lực lấp đầy khoảng trống này như một nguồn lực sản xuất hàng hóa bổ sung. Điều này mang lại nhiều lợi ích cho các chuỗi cung ứng và thương mại toàn cầu trong dài hạn, đặc biệt là với các quốc gia đứng ngoài căng thẳng này, đẩy mạnh xuất khẩu sang Mỹ cũng như các nước khác trên thế giới, trong khi xuất khẩu của họ sang Trung Quốc hầu như không bị ảnh hưởng. Các quốc gia như Việt Nam, Thái Lan, Hàn Quốc và Mexico nổi lên như những nơi hưởng lợi chính từ xu hướng dịch chuyển trọng tâm thay thế cho xuất khẩu từ Trung Quốc.

Ứng dụng AI phổ biến rộng rãi

Trí tuệ nhân tạo (AI) được dự báo sẽ thay thế công nghệ chuỗi khối (blockchain) để trở thành công nghệ mang tính cách mạng đối với doanh nghiệp và thương mại trong tương lai. Một cuộc dịch chuyển điển hình trong môi trường vận hành sẽ diễn ra khi các doanh nghiệp đón nhận khả năng tối ưu hóa chuỗi cung ứng, nâng cao hiệu suất và giảm chi phí thông qua các phân tích dự báo, thúc đẩy thông tin chuyên sâu về thị trường dựa trên dữ liệu nhằm nắm bắt cơ hội kinh doanh mới và sử dụng các giải pháp tài chính thương mại ứng dụng AI để giao dịch thông suốt hơn.

AI nắm giữ sức mạnh chuyển đổi có thể ảnh hưởng đến đối tượng, phương thức và giá cả của thương mại. Bình minh của kỷ nguyên AI báo trước một tương lai trong đó thương mại được thúc đẩy bởi số hóa, được tiếp thêm sức mạnh nhờ những tiến bộ trong công nghệ chuỗi khối và dữ liệu lớn. Dù tiềm năng là rất lớn, vẫn tồn tại nhiều mối quan ngại trong việc xây dựng khung pháp lý phù hợp, trong bối cảnh các quy định về chuyển dữ liệu xuyên biên giới và dung hòa pháp luật còn chưa thống nhất.

Ảnh hưởng đối với Việt Nam

Chuỗi cung ứng châu Á đang trải qua những thay đổi lớn về cơ cấu, nhiều thay đổi đó hướng sự dịch chuyển về ASEAN. Trong quá trình biến đổi và tiến hóa, bối cảnh chuỗi cung ứng châu Á xuất hiện những điểm đến mới, chứng kiến sự tham gia của nhiều gương mặt mới. Chẳng hạn, Việt Nam đã nổi lên như một trung tâm sản xuất và xuất khẩu quan trọng, đặc biệt trong lĩnh vực điện tử. Nhiều công ty như Samsung và Intel đã đầu tư mạnh vào Việt Nam, thu hút bởi chi phí nhân công cạnh tranh và môi trường chính trị tương đối ổn định. Chỉ riêng Samsung đã chiếm gần 20% tổng xuất khẩu của Việt Nam trong năm 2023, đưa quốc gia này trở thành một giao điểm chiến lược trong chuỗi cung ứng điện tử toàn cầu.

Trong vài năm tới, thương mại ít có khả năng suy giảm; thay vào đó, chúng ta sẽ chứng kiến một sự chuyển dịch về vị trí diễn ra các hoạt động giao thương. Sự điều chỉnh này trong các chuỗi cung ứng toàn cầu, được thúc đẩy bởi các yếu tố chính trị và kinh tế, mở ra nhiều cơ hội cho các tập đoàn đa quốc gia củng cố và tối ưu hóa mạng lưới logistics của mình. Đồng thời, một tiềm năng lớn cũng mở ra cho Việt Nam.

Tương lai của thương mại sẽ rất thú vị trong bối cảnh các xu hướng mới và quy luật vận động tiến hóa. Các công ty đang nghiên cứu áp dụng thương mại theo hướng thông minh hơn sẽ thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và tiến bộ xã hội trên toàn cầu.

Surajit Rakshit