Các startup AI Trung Quốc rẽ hướng sau cú bứt phá ngoạn mục của DeepSeek

Theo Financial Times, kể từ khi tung ra mô hình ngôn ngữ R1 đầy ấn tượng vào cuối tháng 1, công ty này không chỉ chiếm được cảm tình từ giới công nghệ, mà còn nhận được sự hậu thuẫn mạnh mẽ từ chính phủ Bắc Kinh.

Công nghệ của họ nhanh chóng xuất hiện trong các bệnh viện, cơ quan chính phủ và các tổ chức lớn, khiến nhiều “ông lớn” AI trong nước phải chuyển hướng để tồn tại.

DeepSeek vươn lên dẫn đầu khiến loạt startup AI Trung Quốc phải thay đổi chiến lược để thích nghi và tồn tại - Ảnh: Reuters

Thay đổi để thích nghi

Các công ty khởi nghiệp AI từng được xem là hàng đầu tại Trung Quốc như Zhipu, 01.ai, Baichuan hay Moonshot đang trải qua làn sóng cải tổ sâu rộng trong chiến lược phát triển:

01.ai, công ty do cựu lãnh đạo Google Trung Quốc Kai-Fu Lee sáng lập, ngừng đào tạo mô hình mới do chi phí leo thang và cạnh tranh ngày càng khốc liệt. Thay vào đó, họ chuyển sang bán giải pháp AI được “đóng gói sẵn” dựa trên mô hình DeepSeek.

Baichuan, sau một thời gian dấn thân vào mảng giáo dục và tài chính, quyết định tập trung hoàn toàn vào AI trong y tế, trong đó có phát triển bác sĩ ảo hỗ trợ chẩn đoán.

Moonshot, từng gây tiếng vang với chatbot “Kimi”, đã giảm mạnh ngân sách tiếp thị và dồn lực vào đào tạo mô hình để nâng cấp hiệu suất, dù chưa có hướng kiếm tiền rõ ràng.

Trong khi đó, Zhipu, startup được thành lập bởi giáo sư Tang Jie (Đại học Thanh Hoa), đang cố gắng vượt bão bằng cách theo đuổi cùng lúc cả mảng tiêu dùng lẫn giải pháp doanh nghiệp. Nhưng theo các nhà đầu tư, công ty này đã lỗ tới 2 tỉ nhân dân tệ trong năm 2024 khi doanh thu chỉ đạt 300 triệu, phần lớn do chi phí nhân sự cao khi sở hữu tới 800 nhân viên, gấp 5 lần DeepSeek.

DeepSeek làm thay đổi luật chơi

Không giống phần lớn đối thủ, DeepSeek không đua doanh thu bằng ứng dụng tiêu dùng. Thay vào đó, họ tập trung vào nghiên cứu mô hình gốc, đi theo hướng “hỗn hợp chuyên gia” (Mixture of Experts – MoE).

Phương pháp này kết hợp nhiều mô hình nhỏ, được huấn luyện riêng theo từng lĩnh vực, giúp tiết kiệm tài nguyên tính toán mà vẫn đảm bảo độ chính xác cao - một hướng đi được đánh giá là thực dụng nhưng hiệu quả, đặc biệt tại Trung Quốc, nơi nguồn chip AI vẫn còn giới hạn.

Thành công của DeepSeek không chỉ đến từ công nghệ. Sự ủng hộ ngầm của chính phủ Trung Quốc và các đối tác nhà nước đã tạo ra một “tấm vé ưu tiên” cho startup này trong quá trình triển khai thực tế. Với đội ngũ chỉ khoảng 160 người, họ cho thấy tinh gọn và tập trung có thể đánh bại những đội ngũ khổng lồ, tiêu tốn hàng trăm triệu USD mỗi năm để duy trì mô hình riêng.

Ai sẽ tiếp tục cuộc đua?

Một số công ty như 01.ai và Baidu đã chấp nhận chuyển mình thành nhà tích hợp, bán giải pháp dựa trên mô hình DeepSeek thay vì cạnh tranh trực tiếp.

Còn với Moonshot, tương lai vẫn mờ mịt. Dù đã huy động được hơn 1,3 tỉ USD từ các ông lớn như Alibaba, công ty đang đốt tiền để nâng cấp Kimi mà chưa có mô hình kinh doanh vững chắc. Một giải pháp kiếm tiền - mời người dùng “gửi quà ảo” cho chatbot - được xem là không bền vững. Alibaba ban đầu định mua lại Moonshot nhưng đang rút dần sự quan tâm, sau khi nhà sáng lập Jack Ma chỉ đạo tập trung vào dự án AI nội bộ thay vì mua lại bên ngoài.

Trong khi đó, Zhipu đang kỳ vọng sẽ IPO trên sàn Star Market của Trung Quốc vào cuối năm, sau khi nhận được thư giới thiệu hiếm hoi từ chính phủ. Nhưng các nhà đầu tư lo lắng rằng việc DeepSeek được “ưu ái” có thể khiến mô hình bán giải pháp AI cho chính quyền địa phương của Zhipu trở nên kém hấp dẫn.

Sự nổi lên thần tốc của DeepSeek đã buộc toàn ngành AI Trung Quốc phải điều chỉnh kỳ vọng và chiến lược. Không còn là cuộc chạy đua đốt tiền để huấn luyện những “mô hình khổng lồ”, giờ đây, các công ty phải chọn lối đi khôn ngoan hơn, hoặc là tận dụng mô hình có sẵn, hoặc là tập trung vào các lĩnh vực ngách để tìm lợi thế riêng.

“DeepSeek đã chứng minh rằng không cần phải đầu tư hàng chục triệu USD mỗi năm mới có thể dẫn đầu thị trường AI”, Wang Tiezhen, kỹ sư tại Hugging Face nhận định. “Nếu bạn biết dùng đúng mô hình, đúng cách, bạn có thể vượt xa những người đốt tiền để tạo ra bản sao kém hiệu quả hơn”, Wang nói.

Hoàng Vũ