Các loại vaccine nên tiêm trước khi đi du lịch

Ít có điều gì phá hỏng kỳ nghỉ nhanh bằng bệnh tật. Trong khi những cơn đau bụng nhẹ có thể xảy ra với bất kỳ du khách nào, nhiều căn bệnh nguy hiểm hơn, thậm chí đe dọa tính mạng, đang rình rập những người ưa xê dịch.

Mối lo ngại về bệnh mpox, căn bệnh do virus đậu mùa khỉ gây ra đang gia tăng trên toàn cầu. Trước đây, bệnh đậu mùa khỉ có tỷ lệ tử vong khoảng 10%, nhưng chủng mpox mới, chủng Ib, đang gây ra nhiều lo ngại hơn với tỷ lệ tử vong lên tới 3,3%.

Tháng 8 vừa qua, Thụy Điển trở thành quốc gia đầu tiên ngoài châu Phi ghi nhận ca bệnh mpox chủng Ib. Đáng báo động hơn, virus này đã bắt đầu lan rộng sang châu Á, với một ca bệnh được xác nhận tại Thái Lan và các ca nghi ngờ tại Pakistan và Philippines.

Một hành khách đi ngang qua biểu ngữ thông báo cho du khách về bệnh đậu mùa khỉ (MPOX) tại Sân bay quốc tế Soekarno-Hatta ở Tangerang, Indonesia vào ngày 26 tháng 8 năm 2024. Yasuyoshi Chiba/AFP/Hình ảnh Getty

Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã chính thức tuyên bố đợt bùng phát bệnh mpox đang diễn ra tại hơn một chục quốc gia Trung Phi là "tình trạng khẩn cấp về sức khỏe cộng đồng gây quan ngại quốc tế", mức báo động cao nhất theo luật y tế quốc tế. Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC) khuyến cáo những người có nguy cơ cao phơi nhiễm virus mpox nên tiêm hai liều vắc-xin Jynneos.

Để phòng ngừa muỗi đốt, một trong những con đường lây truyền của nhiều bệnh truyền nhiễm, du khách được khuyến cáo nên sử dụng thuốc chống côn trùng và mặc quần áo dài tay, quần dài được xử lý bằng permethrin khi ra ngoài. Đây là lời khuyên chung cho nhiều bệnh do muỗi truyền khác như sốt rét hoặc sốt xuất huyết.

Một nhân viên y tế đang khử trùng một căn hộ ở Cuba khi các cơ quan y tế triển khai nỗ lực khử trùng quy mô nhỏ nhằm ngăn chặn sự lây lan của vi-rút oropouche. Norlys Perez/Reuters

Cho đến gần đây, vẫn chưa có vắc-xin sốt xuất huyết nào được cung cấp rộng rãi cho du khách. Tuy nhiên, trong vài năm trở lại đây, tình hình đã có nhiều chuyển biến. Vắc-xin Qdenga đã được triển khai ở Anh, Liên minh châu Âu và một số quốc gia khác, trong khi Dengvaxia được cung cấp ở Hoa Kỳ.

Tuy nhiên, theo Tiến sĩ Nicky Longley, chuyên gia tư vấn về bệnh truyền nhiễm và y học du lịch tại Bệnh viện Bệnh nhiệt đới thuộc Bệnh viện University College London, vắc-xin phòng sốt xuất huyết chưa phải là giải pháp hoàn hảo mà du khách mong đợi.

Bà cho biết: "Vắc-xin Qdenga chủ yếu giảm nguy cơ bệnh nặng và tử vong ở những người đã từng mắc bệnh sốt xuất huyết. Tuy nhiên, đối với những người chưa từng nhiễm virus, hiệu quả bảo vệ của vắc-xin này còn hạn chế và thậm chí có thể tăng nguy cơ mắc bệnh nặng hơn trong một số trường hợp."

Longley khuyến cáo: "Những người chưa từng nhiễm virus sốt xuất huyết nên cân nhắc kỹ trước khi tiêm vắc-xin và tham khảo ý kiến của bác sĩ. Trong khi đó, việc thực hiện các biện pháp phòng chống muỗi đốt vẫn là cách hiệu quả nhất để bảo vệ bản thân."

Một du khách hoan nghênh sự xuất hiện của vắc-xin Qdenga mới là Chris Dwyer, một nhà văn du lịch người Anh. Sau khi mắc bệnh sốt xuất huyết khi đi nghỉ ở Malaysia vào năm 2014, anh đã trải qua những ngày tháng vô cùng khó khăn với các triệu chứng như đau khớp, yếu cơ, sốt cao và tình trạng sức khỏe ngày càng nghiêm trọng. Dwyer đã phải nhập viện và truyền dịch để theo dõi chức năng gan và số lượng tế bào bạch cầu.

Dù đã hồi phục, nhưng trải nghiệm đau đớn ấy vẫn ám ảnh anh. Biết rằng mình đã từng nhiễm virus sốt xuất huyết, Dwyer hiểu rõ nguy cơ mắc bệnh trở lại sẽ cao hơn nhiều. Anh chia sẻ: “Tôi đang nghiêm túc cân nhắc việc tiêm vắc-xin Qdenga vì tôi thường xuyên đến châu Á và không muốn đối mặt lại với căn bệnh này.”

Trong khi đó, cộng đồng y tế đang tràn đầy hy vọng khi các nghiên cứu cho thấy bệnh sốt rét có thể được loại bỏ trong vòng một thập kỷ. Sự phát triển của một loại vắc-xin giá rẻ chống lại căn bệnh này là một bước tiến lớn, đặc biệt khi sốt rét vẫn đang cướp đi sinh mạng của hàng trăm nghìn trẻ em châu Phi mỗi năm. Sốt rét lây truyền qua vết đốt của muỗi Anopheles cái nhiễm ký sinh trùng sốt rét.

Một nhân viên y tế đang tiêm vắc-xin phòng bệnh sốt rét cho trẻ sơ sinh trong buổi phát động chiến dịch tiêm chủng tại một xã ở Abidjan, Tây Phi vào năm 2024. Ảnh: Sia Kambou/AFP/Getty Images

Trẻ em ở Nam Sudan và Bờ Biển Ngà đã được tiêm liều vắc-xin sốt rét đầu tiên vào tháng trước, mở ra hy vọng mới cho cuộc chiến chống lại căn bệnh này. Nhiều quốc gia châu Phi khác cũng đang triển khai chương trình tiêm chủng vắc-xin sốt rét.

Đây là tin vui đối với lục địa đen, nhưng theo Tiến sĩ Nicky Longley, chuyên gia tư vấn về bệnh truyền nhiễm và y học du lịch, việc phát triển vắc-xin phòng sốt rét cho du khách sẽ còn mất nhiều thời gian. Bà giải thích: “Vắc-xin sốt rét hiện tại chủ yếu được thiết kế để bảo vệ trẻ em ở các vùng dịch, đòi hỏi liều nhắc lại và tiếp xúc liên tục. Vì vậy, nó chưa phù hợp với nhu cầu của du khách.”

Trong khi đó, câu chuyện của Anniina Sandberg, người sáng lập công ty lữ hành Visit Natives, là một lời nhắc nhở về những rủi ro khi du lịch đến các vùng nhiệt đới. Sau khi trải qua một trận ốm nặng do sốt rét và thương hàn khi ở Tanzania, bà nhấn mạnh tầm quan trọng của việc chuẩn bị kỹ lưỡng trước mỗi chuyến đi.

“Tôi đã từng nghĩ rằng sốt rét chỉ là một cơn cảm cúm thông thường, nhưng thực tế nó nguy hiểm hơn nhiều”, Sandberg chia sẻ. Bà khuyên du khách nên tham khảo ý kiến của bác sĩ, tiêm phòng đầy đủ, sử dụng thuốc chống muỗi và các biện pháp phòng ngừa khác.

Mặc dù vắc-xin sốt rét hứa hẹn sẽ mang lại những thay đổi lớn trong tương lai, nhưng hiện tại, việc bảo vệ bản thân khỏi bệnh tật vẫn phụ thuộc vào ý thức và sự chuẩn bị của mỗi người.

Thực hiện các biện pháp phòng ngừa

Một chiếc màn chống muỗi treo trên giường ban ngày ở đài quan sát của một dãy phòng sang trọng bên vách đá ở Nam Phi.

Một chiếc màn chống muỗi treo trên giường ban ngày ở đài quan sát của một dãy phòng sang trọng bên vách đá ở Nam Phi. Tuy nhiên, vài ngày sau, Sandberg bất ngờ nhận ra con cừu ở ngay phía sau cô vừa liếm vào vết phồng rộp bị vỡ ở chân.

“Tôi rất lo lắng,” cô chia sẻ. “Tôi biết mình phải tìm kiếm sự trợ giúp y tế càng sớm càng tốt.” Do ở quá xa bệnh viện, Sandberg phải chờ đến khi trở về Helsinki mới có thể tiêm vắc-xin phòng dại sau phơi nhiễm.

Tiến sĩ Longley, chuyên gia tư vấn về bệnh truyền nhiễm tại Bệnh viện Bệnh nhiệt đới, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tiêm vắc-xin phòng dại sau phơi nhiễm kịp thời. Bà cho biết: “Nếu chưa từng tiêm vắc-xin trước đó, chúng tôi khuyến nghị nên bắt đầu điều trị trong vòng một tuần. Tuy nhiên, càng sớm càng tốt.”

Bà giải thích rằng thời gian ủ bệnh của virus dại phụ thuộc vào vị trí vết thương. Một khi virus xâm nhập vào hệ thần kinh trung ương, bệnh sẽ tiến triển rất nhanh và tỷ lệ tử vong gần như là 100%.

Chính vì vậy, việc điều trị sau phơi nhiễm là một cuộc chạy đua với thời gian. Sandberg đã chia sẻ kinh nghiệm của mình để cảnh báo du khách về tầm quan trọng của việc tìm kiếm sự chăm sóc y tế chuyên nghiệp ngay khi có dấu hiệu nghi ngờ nhiễm bệnh.

Longley cảnh báo rằng trong môi trường nước ngoài, "bạn không nhất thiết có thể biết liệu vắc-xin bạn tiêm có được bảo quản đúng cách hay không." Bà nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tiêm vắc-xin phòng dại, đặc biệt khi bệnh dại xuất hiện ở hơn 150 quốc gia trên toàn cầu, bao gồm cả những khu vực mà du khách ít ngờ tới như một số nước châu Âu và châu Mỹ.

Ngoài bệnh dại, viêm não do ve (TBE) cũng là một mối đe dọa đáng kể đối với du khách, đặc biệt là những người thường xuyên đi bộ đường dài hoặc cắm trại ở các khu vực có nhiều rừng. Longley cho biết: "TBE không có thuốc điều trị đặc hiệu và có thể gây ra các biến chứng nghiêm trọng, thậm chí tử vong."

Bà khuyên du khách nên tham khảo ý kiến của bác sĩ để được tư vấn về các loại vắc-xin cần thiết và lịch tiêm chủng phù hợp. Chi phí vắc-xin có thể khác nhau tùy thuộc vào từng loại vắc-xin và địa điểm tiêm chủng. Tuy nhiên, việc đầu tư vào sức khỏe là điều vô cùng quan trọng, đặc biệt khi du lịch đến những vùng đất mới.

Longley nhấn mạnh: "Lời khuyên y tế chuyên nghiệp là yếu tố quan trọng nhất khi chuẩn bị cho một chuyến đi. Bác sĩ sẽ giúp bạn đánh giá rủi ro, lựa chọn vắc-xin phù hợp và cung cấp những thông tin cần thiết để có một chuyến đi an toàn và ý nghĩa."

Hàn Mai (theo CNN)