Các CEO dầu khí Canada đang 'lợi dụng' ông Trump

Bộ trưởng Năng lượng Canada Jonathan Wilkinson. Ảnh AFP

Theo AFP, lãnh đạo của những công ty dầu khí lớn nhất Canada đang dùng nỗi sợ về thuế quan từ Mỹ làm cái cớ để thoát khỏi sự kiểm soát của Chính phủ Canada và trục lợi từ khủng hoảng, Bộ trưởng Năng lượng và Tài nguyên Quốc gia Jonathan Wilkinson tuyên bố.

Trong cuộc phỏng vấn với AFP, ông Wilkinson phản bác lại nhóm CEO của 10 công ty dầu khí lớn nhất và 4 tập đoàn đường ống dẫn dầu hàng đầu Canada, sau khi họ gửi thư ngỏ tới Chính phủ, đề xuất kế hoạch thúc đẩy nền kinh tế đất nước. Kế hoạch này bao gồm việc tuyên bố một “cuộc khủng hoảng năng lượng” và sử dụng quyền hạn khẩn cấp để đẩy nhanh tiến độ các dự án quan trọng vì “lợi ích quốc gia”.

Theo đó, các lãnh đạo doanh nghiệp cũng kêu gọi Chính phủ Canada xóa bỏ giới hạn phát thải, xem xét lại lệnh hạn chế tàu chở dầu ở bờ Tây, và quan trọng nhất là hủy bỏ thuế carbon đối với các doanh nghiệp công nghiệp lớn.

Ông Wilkinson cho rằng động thái này phản ánh sự quay lưng của các lãnh đạo ngành, những người trước đây từng công khai ủng hộ mức giá carbon công nghiệp như một công cụ để hiện đại hóa các ngành phát thải cao.

Các CEO dầu khí thay đổi lập trường về thuế carbon công nghiệp

Trong lá thư gửi các CEO dầu khí, ông Wilkinson dẫn lại phát biểu của Rich Kruger, Chủ tịch kiêm CEO của Suncor, tại một phiên điều trần tại Hạ viện vào tháng 6/2024. “Tôi ủng hộ một mức giá carbon áp dụng cho toàn nền kinh tế, vì tôi tin rằng điều đó sẽ thúc đẩy đổi mới, tạo ra động lực kinh tế để tất cả chúng ta tiếp tục cải thiện hoạt động kinh doanh”, ông Kruger nói vào thời điểm đó.

Cùng quan điểm, Derek Evans, Chủ tịch điều hành nhóm công nghiệp dầu khí Pathways Alliance, cho biết hồi năm ngoái: “Chính sách carbon sẽ đóng vai trò then chốt trong việc duy trì vị thế của chúng ta trên trường quốc tế”.

Ông Wilkinson cho biết hoàn toàn không lường trước về sự thay đổi lập trường của các CEO và cảm thấy “thất vọng”, vì họ không thẳng thắn với ông. Ông chỉ trích họ đang tìm cách “trục lợi từ những động thái ở Mỹ – ảnh hưởng lâu dài cho cổ đông và người dân Canada”. “Sau khi chi hàng triệu USD trong những năm qua để khẳng định cam kết của ngành đối với tính bền vững môi trường – thì giờ họ lại làm điều ngược lại”, ông nói trong thư.

Xung đột trong chính sách

Giáo sư khoa học chính trị Kathryn Harrison, chuyên nghiên cứu về chính sách khí hậu tại Đại học British Columbia, cho biết việc Bộ trưởng Wilkinson đối đầu với các lãnh đạo dầu khí diễn ra vào thời điểm mà nhiều mâu thuẫn trong chính sách khí hậu đang va chạm với thực tế.

Canada đã cam kết giảm 40% lượng khí thải vào năm 2030 so với mức năm 2005. Ngành dầu khí chiếm khoảng 1/3 tổng lượng phát thải của cả nước, đồng nghĩa với việc nếu không có thay đổi trong ngành, mục tiêu quốc gia gần như không thể đạt được. “Đây chính là thời điểm xung đột”, bà Harrison nhận định. “Làm sao chúng ta đạt mục tiêu Thỏa thuận khí hậu Paris mà không ảnh hưởng đến sản lượng của ngành dầu khí?”, bà đặt vấn đề.

Thêm vào đó, sự ủng hộ đối với chính sách khí hậu tại Canada đã suy yếu trong 5 năm qua, khi người dân chuyển sự chú ý sang các cuộc khủng hoảng khác như đại dịch COVID-19 và lạm phát. Ngay cả thảm họa lũ lụt và đợt nắng nóng khủng khiếp năm 2021 khiến hơn 600 người thiệt mạng giờ đây dường như đã phai nhạt trong ký ức nhiều người. “Nguyên nhân là vì nhiều người đang gặp khó khăn tài chính”, bà Harrison nói.

Năm 2025, chính quyền Mỹ liên tục áp đặt và dùng thuế quan như một con bài gây sức ép lên hàng hóa từ Canada. Trong bối cảnh đó, tỷ lệ ủng hộ dành cho Đảng Tự do tăng mạnh, đặc biệt là dưới thời Thủ tướng Mark Carney. Ngay khi nhậm chức, ông Carney lập tức xóa bỏ thuế carbon đối với người tiêu dùng, càng làm suy giảm niềm tin vào chính sách khí hậu của Chính phủ liên bang. “Rõ ràng đang có một nỗ lực nhằm đa dạng hóa thị trường xuất khẩu của Canada, và ngành dầu khí đang tận dụng thời điểm này để kêu gọi dỡ bỏ toàn bộ các ràng buộc”, bà Harrison nhận định.

Canada mở rộng xuất khẩu khí đốt, nhắm đến thị trường châu Á

Trong khi phản đối các CEO dầu khí, Wilkinson khẳng định ông vẫn là một “người ủng hộ mạnh mẽ” đối với ngành năng lượng Canada. Ông dẫn chứng việc Chính phủ đã mua lại và mở rộng đường ống Trans Mountain, cũng như phê duyệt ba dự án LNG ở British Columbia.

Hôm thứ Sáu tuần trước, Bộ trưởng Wilkinson thông báo Ottawa sẽ chuyển thêm 200 triệu USD để hỗ trợ xây dựng Cedar LNG, một cơ sở hóa lỏng khí đốt nổi ngoài khơi Kitimat, B.C.

Bộ trưởng nhấn mạnh nhu cầu cấp bách phải đẩy nhanh quá trình đa dạng hóa thương mại, bao gồm cả việc tăng tốc các dự án xuất khẩu khí đốt. “Hiện tại, gần như toàn bộ khí đốt mà Canada xuất khẩu đều chảy sang Mỹ”, ông nói.

Tại British Columbia, Chính phủ Canada đã phê duyệt các nhà máy xử lý khí đốt – bao gồm LNG Canada giai đoạn 1, Cedar LNG và Woodfibre LNG – nhằm chuyển hướng một phần nguồn khí đốt vốn chỉ xuất sang Mỹ sang các thị trường như Nhật Bản, Hàn Quốc và các nước châu Á khác, theo Bộ trưởng Wilkinson.

Nếu dự án LNG Canada giai đoạn 2 được phê duyệt đầu tư vào năm sau, 4 dự án này kết hợp lại sẽ giúp Canada xuất khẩu lượng khí đốt nhiều hơn 50% so với hiện tại, ông khẳng định.

“Tôi nghĩ không nhiều người nhận ra quy mô của sự đa dạng hóa đang diễn ra, khi chúng ta có thể chuyển hướng xuất khẩu khí đốt khỏi Mỹ nếu cần thiết. Canada thực sự có thể trở thành nước xuất khẩu LNG lớn thứ 5 thế giới”, ông nói.

Tranh cãi về khí đốt và nhu cầu dài hạn

Những người phản đối LNG cho rằng khí đốt không sạch như các bên ủng hộ tuyên bố. Thành phần chính của khí đốt là methane, một loại khí nhà kính có tác động mạnh gấp 80 lần carbon dioxide trong 20 năm đầu tiên kể từ khi phát tán vào khí quyển.

Nghiên cứu gần đây chỉ ra rằng lượng khí methane rò rỉ trong chuỗi cung ứng khí đốt cao hơn nhiều so với dự báo ban đầu – xảy ra trong quá trình khai thác, vận chuyển qua đường ống hoặc xuất khẩu ra nước ngoài.

Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA) đã đưa ra mô hình lộ trình đạt mức phát thải ròng bằng 0 vào năm 2021. Theo đó, IEA kết luận rằng để tránh tình trạng nhiệt độ toàn cầu tăng vượt 1,5°C so với thời kỳ tiền công nghiệp, các công ty sẽ cần từ bỏ các kế hoạch khai thác dầu khí mới và dừng phát triển các dự án LNG.

Bà Harrison cũng chỉ ra một vấn đề lớn khác: Liệu các cơ sở hạ tầng dầu khí mới xây có còn cạnh tranh trên thị trường toàn cầu hay không?

Báo cáo Triển vọng Năng lượng mới nhất của IEA dự báo rằng nhu cầu toàn cầu đối với dầu khí và than đá sẽ đạt đỉnh vào năm 2030 trước khi giảm dần.

Báo cáo mùa thu năm 2024 của IEA cũng cho thấy nếu các quốc gia thực hiện đúng cam kết cắt giảm khí thải, thì cơ sở hạ tầng dầu khí hiện tại cũng đã đủ để đáp ứng nhu cầu trong tương lai.

“Hệ quả là, ngay cả khi tính theo các chính sách hiện có, chúng ta vẫn sẽ đối mặt với tình trạng dư thừa nguồn cung sau năm 2030”, bà Harrison nhận định. “Điều này đặt ra câu hỏi lớn về lợi nhuận của các dự án LNG mới hoặc các đường ống dầu khí mới sau năm 2030”, bà nói.

Một yếu tố bất định lớn là phản ứng của các nước trước chính sách môi trường của Tổng thống Mỹ Donald Trump, người đang thúc đẩy việc “khoan, cứ khoan đi”.

“Liệu các nước có nới lỏng quy định để đối phó với chính quyền Trump không?” bà Harrison đặt câu hỏi. “Đó chính xác là điều mà các CEO ngành dầu khí đang kêu gọi Chính phủ Canada làm”, bà nói.

Từ góc độ doanh nghiệp, cách để đảm bảo lợi nhuận là nhận được trợ cấp từ Chính phủ. “Họ đang yêu cầu nhiều hơn, tìm kiếm nhiều nguồn tài trợ hơn từ Chính phủ và các tỉnh bang trong thời điểm khủng hoảng này”, bà nói tiếp.

Bà Harrison cũng lo ngại rằng nếu các dự án dầu khí lớn bắt đầu thua lỗ khi nhu cầu toàn cầu suy giảm, các công ty sẽ lại kêu gọi các khoản đầu tư công để duy trì hoạt động. “Họ đang ở thế đàm phán mạnh lúc này, và có thể sẽ tiếp tục tìm cách nhận thêm hỗ trợ”, bà nói thêm.

Nh.Thạch

AFP