Bứt phá nhờ chuyển dịch giá trị

Xuất khẩu nông nghiệp

Xuất khẩu nông, lâm, thủy sản Việt Nam năm 2025 nhiều khả năng khép lại với con số cao kỷ lục, gần 70 tỷ USD

Kỷ lục mới và sự thay đổi về chất

Nếu không có biến động lớn trong tháng cuối năm, xuất khẩu nông, lâm, thủy sản Việt Nam năm 2025 nhiều khả năng khép lại với con số cao kỷ lục, gần 70 tỷ USD. Theo Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường, Phùng Đức Tiến, 11 tháng kim ngạch đã đạt 64,01 tỷ USD. Con số kỷ lục này không đến từ một vài mặt hàng đơn lẻ, mà phản ánh sự bứt phá đồng loạt của nhiều ngành hàng chủ lực. Điểm đáng chú ý của bức tranh xuất khẩu 2025 không chỉ nằm ở quy mô kim ngạch, mà còn ở cấu trúc tăng trưởng. Lần đầu tiên, nhiều nhóm sản phẩm nông nghiệp cùng lúc thiết lập đỉnh cao mới, trong bối cảnh thị trường thế giới vẫn tiềm ẩn không ít rủi ro về địa chính trị, thương mại và biến động chính sách. Cà phê, thủy sản, rau quả và lâm sản tiếp tục là những trụ cột quan trọng, song cách thức tăng trưởng đã khác trước. Thay vì mở rộng sản lượng bằng mọi giá, các ngành hàng đang dịch chuyển mạnh sang nâng cao chất lượng, tăng hàm lượng chế biến, cải thiện khả năng truy xuất nguồn gốc và đáp ứng tiêu chuẩn bền vững.

Trong bức tranh chung, cà phê là điểm sáng nổi bật nhất. Năm 2025, lần đầu tiên xuất khẩu cà phê Việt Nam vượt mốc 8 tỷ USD, dù sản lượng chỉ khoảng 1,5 triệu tấn. Giá xuất khẩu bình quân tăng tới 40% so với năm 2024, cho thấy sự thay đổi căn bản trong mô hình tăng trưởng của ngành. Cơ cấu sản phẩm cũng chuyển dịch rõ rệt. Robusta vẫn giữ vai trò chủ lực về quy mô, tạo nền tảng ổn định cho xuất khẩu, song nhóm cà phê chế biến, cà phê rang xay và cà phê đặc sản tăng trưởng mạnh, phản ánh chiến lược đi sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu.

Tại các vùng trồng trọng điểm như Đắk Lắk, Gia Lai, Lâm Đồng hay Quảng Ngãi, mô hình canh tác cà phê thông minh đang được mở rộng. Nông dân dần thay đổi tư duy sản xuất, từ dựa vào kinh nghiệm sang tuân thủ quy trình khoa học, ứng dụng công nghệ số trong giám sát, quản lý vùng trồng và truy xuất nguồn gốc. Điều này giúp hạt cà phê Việt Nam đáp ứng tốt hơn các tiêu chuẩn khắt khe của thị trường cao cấp. Theo ông Nguyễn Nam Hải, Chủ tịch Hiệp hội Cà phê – Ca cao Việt Nam, kết quả 2025 không chỉ đến từ mặt bằng giá cao mà là thành quả của quá trình nâng chuẩn chất lượng kéo dài nhiều năm. Khi chất lượng được cải thiện, cà phê Việt Nam ngày càng được các nhà rang xay lớn tại châu Âu ưu tiên lựa chọn.

Với thủy sản, năm 2025 ghi nhận sự tăng tốc rõ nét trong nửa cuối năm. Các DN chủ động đẩy mạnh giao hàng trước thời điểm Mỹ dự kiến áp dụng các quy định nhập khẩu mới và trước khi có kết quả cuối cùng của vụ kiện chống bán phá giá đối với tôm. Riêng tháng 11/2025, xuất khẩu thủy sản đạt gần 990 triệu USD, tăng 6,6% so với cùng kỳ. Trên cơ sở kết quả 11 tháng, Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam dự báo kim ngạch cả năm có thể đạt 11,2–11,3 tỷ USD, mức cao nhất từ trước tới nay. Trong đó, tôm dự kiến vượt 4,6 tỷ USD, thiết lập kỷ lục mới; cá tra đạt trên 2,1 tỷ USD nhờ nhu cầu phục hồi tại châu Á và Trung Quốc; cá ngừ tiến sát mốc 1 tỷ USD. Theo bà Lê Hằng, Phó Tổng Thư ký Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam, kết quả tích cực này giúp thủy sản Việt Nam củng cố vị thế tại các thị trường lớn, song thách thức từ năm 2026 sẽ lớn hơn khi Hoa Kỳ siết chặt yêu cầu về minh bạch chuỗi cung ứng, lao động và chống khai thác IUU.

Rau quả lập đỉnh chưa từng có

Ngành rau quả cũng ghi dấu mốc lịch sử. Nếu như Đề án Phát triển cây ăn quả chủ lực từng đặt mục tiêu 5 tỷ USD vào năm 2025, thì thực tế kim ngạch xuất khẩu năm nay có thể đạt khoảng 8,5 tỷ USD, tăng gần 20% so với năm trước. Sầu riêng tiếp tục là “ngôi sao” của ngành trái cây, đặc biệt sau khi được xuất khẩu chính ngạch sang Trung Quốc. Dù đầu năm 2025 gặp khó khăn do hàng rào kỹ thuật và chính sách thuế quan, nhưng nhờ sự điều hành linh hoạt của Chính phủ và nỗ lực thích ứng của DN, nông dân, xuất khẩu rau quả đã bứt phá mạnh mẽ trong các tháng cuối năm. Theo ông Đặng Phúc Nguyên, Tổng Thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam, kết quả này cho thấy năng lực thích ứng ngày càng tốt của ngành trước biến động thị trường. Việc ký kết các Nghị định thư mới với Trung Quốc, cùng với việc mở cửa thị trường Australia cho bưởi tươi, đã tạo dư địa tăng trưởng bền vững hơn.

Với nhóm hàng lâm sản, mục tiêu xuất khẩu 25 tỷ USD vào năm 2030 đang được cụ thể hóa bằng những bước đi bài bản. Ngành gỗ tập trung xây dựng chuỗi cung ứng tự cường, đầu tư vào công nghệ sản xuất xanh và đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao. Theo ông Nguyễn Quốc Khanh, Chủ tịch Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam, việc xây dựng thương hiệu đồ gỗ quốc gia phải dựa trên các trụ cột về xanh, chất lượng, linh hoạt và cạnh tranh, đồng thời gắn với hệ thống dữ liệu minh bạch, chuẩn hóa theo thông lệ quốc tế.

Những kỷ lục của năm 2025 gắn liền với chính sách mở cửa thị trường và hội nhập thương mại. Bộ Nông nghiệp và Môi trường xác định năm 2026 sẽ tiếp tục thúc đẩy phát triển thị trường trong nước và xuất khẩu, chủ động thích ứng với các chính sách thuế quan mới thông qua nhóm giải pháp đồng bộ về thị trường, khoa học công nghệ, ngoại giao kinh tế và liên kết ngành hàng. Ở tầm nhìn dài hạn hơn, Chính phủ đặt mục tiêu xuất khẩu nông, lâm, thủy sản đạt 100 tỷ USD. Để hiện thực hóa mục tiêu này, ngành nông nghiệp không thể chỉ dựa vào lợi thế tự nhiên, mà phải lấy khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số làm nền tảng, coi kinh tế xanh và kinh tế tuần hoàn là yêu cầu xuyên suốt.

Xuất khẩu nông, lâm, thủy sản năm 2025 không chỉ lập kỷ lục về kim ngạch, mà quan trọng hơn là khẳng định hướng đi đúng đắn của nông nghiệp Việt Nam: tăng trưởng dựa trên chất lượng, giá trị gia tăng và trách nhiệm với thị trường toàn cầu. Đây chính là nền tảng để ngành nông nghiệp bước vào giai đoạn phát triển bền vững hơn trong những năm tới.

Nguyễn Đăng