Bước tiến trong quản trị giáo dục phổ thông

Luật Giáo dục hiện hành cần được điều chỉnh để phù hợp với xu thế giáo dục hiện đại, nâng cao chất lượng, đổi mới phương pháp giảng dạy và đáp ứng nhu cầu của xã hội. Trong đó, đề xuất việc bỏ cấp bằng THCS và giao quyền cấp bằng tốt nghiệp THPT cho hiệu trưởng đang nhận được nhiều sự quan tâm. Theo Bộ Giáo dục và Đào tạo, nhằm đảm bảo phù hợp với chủ trương tổ chức chính quyền địa phương hai cấp và phù hợp với mục tiêu phổ cập giáo dục, xu thế quốc tế hiện nay.

Xung quanh nội dung này, Đài Hà Nội đã có cuộc trao đổi với TS. Hoàng Trung Học - Trưởng khoa Tâm lý Giáo dục, Học viện Quản lý Giáo dục.

Phóng viên: Theo dự thảo Luật, một trong các thay đổi đáng chú ý là học sinh tốt nghiệp bậc THCS chỉ cần hiệu trưởng xác nhận thay vì cấp bằng và thẩm quyền cấp bằng tốt nghiệp trung học phổ thông được giao cho hiệu trưởng nhà trường, thay vì giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo như hiện nay. Điều này nhằm thực hiện chủ trương phân cấp, phân quyền, tuân thủ nguyên tắc “nơi nào đào tạo, nơi đó cấp bằng”. Ông có nhìn nhận như thế nào về dự thảo thay đổi này?

TS. Hoàng Trung Học: Tôi cho rằng đấy là một dự thảo và nó phù hợp với thực tiễn, phù hợp với xu thế và phù hợp với cơ cấu của chính quyền hai cấp hiện tại. Lý do thứ nhất là bỏ cấp huyện. Vì vậy chức năng cấp bằng bây giờ sẽ được phân quyền và giao về cho các trường do những người đứng đầu các trường thực hiện. Điểm thứ hai là chúng ta thực hiện phổ cập giáo dục, trong luật đã quy định. Khi đã phổ cập giáo dục thì nhiệm vụ đi học của các cháu và nhiệm vụ phổ cập để thực hiện đạt được mục tiêu là chuyện bắt buộc phải làm. Vậy, không thể và không nên coi đây là một cấp học để cấp bằng cho các cháu, mà chúng ta nên coi đấy là một quyền lợi được học tập và xem xét để xét chứng nhận hoàn thành cấp học đó. Đấy là xu hướng thứ hai phù hợp với chính quyền hai cấp.

Điểm số ba là Nghị quyết 29 của chúng ta đổi mới giáo dục và trong xu hướng đó yêu cầu một sự phân cấp, phân quyền cực mạnh về cho các trường, các trường tự chủ và có trách nhiệm giải trình. Vậy nên vai trò của người hiệu trưởng, người đứng đầu rất lớn. Một trong những nhiệm vụ quan trọng là hiệu trưởng sẽ phải công nhận kết quả học tập. Việc phân cấp, phân quyền mạnh mẽ trong giáo dục được thế giới thực hiện, cộng với những vấn đề về xu hướng chung của giáo dục và hệ thống chính trị, chúng ta làm như thế là phù hợp.

Phóng viên: Có thể thấy, để thực hiện được điều này thì vai trò của hiệu trưởng là rất lớn. Vậy mình cần có các quy định hay lộ trình thực hiện như thế nào để đảm bảo tiêu chí công khai, minh bạch, giúp các địa phương có thể chủ động hơn trong quản lý nội dung giáo dục gắn với đặc thù?

TS. Hoàng Trung Học: Sẽ phải có một loạt các văn bản dưới luật. Ví dụ như Bộ Giáo dục buộc phải có những thông tư, phải có những hướng dẫn rất cụ thể để triển khai việc công nhận. Hoàn thành chương trình học tập ở THCS thì phải đảm bảo những tiêu chí nào; lộ trình, quy trình thực hiện ra làm sao; lưu trữ hồ sơ, đánh giá như thế nào để cuối cùng được công nhận. Như vậy, đây là cả một câu chuyện và tôi nghĩ rằng sau khi luật được ban hành thì Bộ Giáo dục sẽ xét dưới góc độ quản lý Nhà nước và sẽ có những văn bản hướng dẫn cụ thể để đảm bảo các tiêu chí công nhận, quy trình thực hiện rõ ràng và vai trò, trách nhiệm của người đứng đầu các cơ sở giáo dục trong việc công nhận điều này.

Phóng viên: Một trong những điểm mới của dự thảo Luật Giáo dục (sửa đổi) là xác lập giáo dục nghề nghiệp là một cấp học, gồm hai bậc: trung học nghề và cao đẳng. Theo ông nó có giúp thay đổi tư duy về giáo dục và định hướng nghề nghiệp?

TS. Hoàng Trung Học: Đúng thế, tôi nghĩ đó là một điểm mới. Ngày trước, giáo dục nghề nghiệp là một bộ phận của quá trình giáo dục và đào tạo, nó được xem là một bậc học của giáo dục chuyên nghiệp, nghề nghiệp trong đại học. Bây giờ khi chúng ta tách ra nó thành một bậc học thì nó đã thay đổi tư duy. Điểm đầu tiên của luật mới là nó làm cho chúng ta cảm thấy rằng giáo dục nghề nghiệp là một bộ phận rất quan trọng của hệ thống giáo dục. Bởi vì chúng ta bây giờ đang phải trả giá về câu chuyện thừa thầy, thiếu thợ.

Nguyên tắc của một hệ thống giáo dục và một cơ cấu lao động là ở dưới chân phải rộng, càng lên cao, càng ở bậc cao hơn thì lại càng thu nhỏ lại. Chúng ta quan tâm đến giáo dục nghề nghiệp, tức là chúng ta đang xây dựng cho phần chân đế vững chắc của lực lượng lao động xã hội. Điểm thứ hai, khi chúng ta quan niệm rõ ràng như thế thì sẽ đồng nghĩa với việc chúng ta sẽ đầu tư hơn cho cơ sở vật chất, con người, nguồn lực, chăm lo cho giáo dục nghề nghiệp. Thứ ba, khi được đầu tư hơn thì nó được thay đổi nhận thức của cả thầy, cả trò, cả các cấp lãnh đạo, khi ấy nhân dân cũng sẽ hiểu biết hơn, sẽ bắt đầu thay đổi nhận thức.

Từ trước đến nay, rất nhiều phụ huynh cứ quan niệm rằng giáo dục nghề nghiệp chỉ là giải pháp cuối cùng và thậm chí là những học sinh nào học kém thì mới phải học nghề nhưng thực sự không phải như vậy. Vậy nên, việc thay đổi nhận thức của người dân sẽ xây dựng lực lượng lao động phù hợp với xu hướng, khuynh hướng chung của thế giới và theo sự phát triển của xã hội. Điều này sẽ giúp phát huy hết năng lực, tiềm năng của từng cá nhân, từng con người, từng học sinh.

Thanh Duyên