Bồi đắp tình yêu văn hóa dân tộc cho học sinh

Nghệ nhân Thùng Văn Đôi giới thiệu các bộ phận cây đàn tính của đồng bào dân tộc Thái đến học sinh Trường phổ thông dân tộc bán trú tiểu học Chà Nưa.

Trên đường đưa chúng tôi đến nhà nghệ nhân đàn tính Thùng Văn Đôi ở bản Nà Ín, xã Chà Nưa, thầy giáo Trần Đăng Khoa, Hiệu trưởng Trường phổ thông dân tộc bán trú tiểu học Chà Nưa nói rõ hơn về cái “nguyên do” khiến thầy trăn trở rồi đi đến quyết định mời nghệ nhân Thùng Văn Đôi về trường biểu diễn, truyền dạy văn hóa dân tộc Thái trắng cho các em học sinh. Thầy Khoa cho biết: Trường đóng chân trên địa bàn xã miền núi, hầu hết là đồng bào các dân tộc thiểu số. Trong số 284 học sinh toàn trường thì có tới 96,5% số học sinh là con em đồng bào các dân tộc Thái, H’Mông, Tày, Mường. Học sinh dân tộc Kinh chỉ có 10 em, là con giáo viên các cấp trong xã. Cũng như nhiều nơi khác, trường khác, học sinh của trường đều không thích và thậm chí không hiểu văn hóa dân tộc. Giờ ra chơi, các em thường tụ tập thành từng nhóm xem mạng xã hội; hát múa thì chọn những bài nhạc trẻ, nhạc hiện đại...! Mỗi ngày chứng kiến cảnh ấy khiến tôi hết sức trăn trở. Nhiều đêm trằn trọc với suy nghĩ “Sau này, phong tục, văn hóa, nhạc cụ truyền thống của các em sẽ trôi về đâu?”.

Thế rồi, thầy Khoa cùng tập thể Ban Giám hiệu bàn bạc và quyết định đưa thêm nội dung tìm hiểu văn hóa dân tộc thiểu số vào buổi sinh hoạt tuần đầu tiên hằng tháng. Từ tháng 10/2024 đến nay, các buổi sinh hoạt tìm hiểu văn hóa dân tộc được duy trì đều đặn; nội dung sinh hoạt được chọn lựa theo chủ đề cụ thể... với người truyền đạt, trao đổi, trò chuyện về văn hóa dân tộc với học sinh là nghệ nhân Thùng Văn Đôi - người am hiểu văn hóa dân tộc Thái, người say mê cây đàn tính của dân tộc.

Nhắc đến tên các em học sinh đam mê học đàn và học cách làm cây đàn tính như: Khoàng Bảo Ngọc, Thùng Gia Khánh, Cà Việt Hà, Tao Minh Phượng, Thùng Thị Hương Đào… đôi mắt của nghệ nhân Thùng Văn Đôi lấp lánh niềm vui. Bởi chính ông cũng không nghĩ rằng, qua việc trình diễn, nói chuyện về cây đàn và tiếng đàn với người dân tộc Thái ở Chà Nưa của ông với các em học sinh lại có sức khơi dậy đam mê văn hóa dân tộc trong giới trẻ như thế. Chỉ sau ba buổi trò chuyện với các học sinh về sự tích cây đàn tính và sự gắn bó của cây đàn tính với người dân tộc Thái, đã có 21 học sinh lớp 3, lớp 4 và lớp 5 nhà ở bản Nà Ín, Pà Có, Cấu, Nà Cang xin theo học đàn và làm đàn của nghệ nhân Thùng Văn Đôi.

Để việc học đàn không ảnh hưởng việc học tập ở trường, ở lớp của các em, nghệ nhân Thùng Văn Đôi dành riêng ngày thứ bảy hằng tuần để hướng dẫn các em theo hai nhóm, một nhóm học buổi sáng, một nhóm học buổi chiều. Nếu em nào muốn học thêm thì nghệ nhân Thùng Văn Đôi luôn sẵn lòng chỉ bảo. Nhờ có sự tận tình truyền dạy và nhờ sự say mê học hỏi, rèn luyện, chỉ sau thời gian ngắn, nhiều học sinh đã có thể tự đàn tự hát; tình yêu văn hóa dân tộc cũng theo từng điệu nhạc, tiếng đàn tính tẩu lớn dần trong tâm trí, cảm xúc của các em.

Là một trong số 21 học sinh say mê học đàn tính, em Khoàng Bảo Ngọc, học sinh lớp 4A2, bộc bạch: Nhờ có nghệ nhân chỉ bảo và hướng dẫn, em đã hiểu được ý nghĩa cây đàn tính trong đời sống văn hóa dân tộc Thái trắng ở Chà Nưa nói riêng và dân tộc Thái trắng ở Tây Bắc nói chung. Qua tiếng đàn, em thêm hiểu, thêm yêu văn hóa dân tộc.

Còn với em Lò Đăng Khoa nhà ở bản Pà Có thì qua thời gian được học đàn tính đã khiến em thêm yêu văn hóa dân tộc Thái và tình yêu ấy đã thôi thúc cậu học sinh lớp 4 say mê cả việc làm đàn. Với Khoa, tiếng của người Thái thì tính có nghĩa là đàn, tẩu là quả bầu; ghép lại thành tính tẩu hay còn gọi là đàn tính. “Học với ông Đôi và được ông hướng dẫn, em đã hiểu được cách làm và vật liệu để làm đàn tính. Hiện tại, em chưa tự làm được, nhưng em tin sau này em sẽ tự tay làm được đàn tính cho mình và làm tặng những người cùng yêu thích đàn tính như em và các bạn”, Khoa nói thêm.

Từ tháng 11/2024, Trường phổ thông dân tộc bán trú tiểu học Chà Nưa cũng lựa chọn bốn trò chơi dân gian của các dân tộc thiểu số gồm có: Ném còn, tó má lẹ, ném pao, nhảy sạp đưa vào hoạt động tập thể trong giờ ra chơi của học sinh toàn trường. Học sinh toàn trường sẽ chia thành các nhóm chung sở thích để trong thời gian nghỉ giữa buổi học các em sẽ chơi trò chơi theo nhóm. Để hướng dẫn, duy trì hoạt động nhóm thì cô Nông Thị Vui, Tổng phụ trách đội sẽ giao nhiệm vụ cho các bạn nhóm trưởng, nhóm phó quản nhóm và điều hành cuộc chơi. Tất cả thành viên trong nhóm cùng chơi và cùng quản bạn chơi, không để bạn nào rời nhóm đi ra ngoài làm việc riêng.

Đánh giá cao cách truyền dạy và khơi dậy tình yêu văn hóa dân tộc cho các em học sinh là con em đồng bào các dân tộc thiểu số ở địa phương, ông Khoàng Văn Van, Bí thư Đảng ủy xã Chà Nưa, huyện Nậm Pồ khẳng định: Việc lồng ghép trò chơi dân gian vào quá trình giảng dạy ở Trường phổ thông dân tộc bán trú tiểu học Chà Nưa đã tạo ra môi trường học tập sinh động, thú vị cho các em. Khi được tham gia và tìm hiểu trò chơi dân gian, văn hóa dân tộc, học sinh trở thành cầu nối duy trì và phát triển các giá trị văn hóa truyền thống; đồng thời lan tỏa những nét đẹp văn hóa này cho thế hệ sau.

Bài và ảnh: LÊ LAN