Bộ Xây dựng: Nguồn cung xi măng lớn nhưng lượng tiêu thụ chưa tăng mạnh

Theo tính toán của Bộ Xây dựng, nhu cầu tiêu thụ xi măng trong năm 2025 sẽ tăng khoảng 2 - 3% so với năm 2024, đạt mức 95-100 triệu tấn.

Theo báo cáo của Bộ Xây dựng, hiện cả nước đầu tư 92 dây chuyền, với tổng công suất trên 122 triệu tấn/năm. Tuy nhiên, năm 2024, tổng sản lượng xi măng và clinker tiêu thụ chỉ khoảng 95 triệu tấn, trong nước khoảng 65,3 triệu tấn và xuất khẩu khoảng 29,7 triệu tấn. Như vậy, các dây chuyền sản xuất xi măng chỉ hoạt động trung bình khoảng 77% tổng công suất thiết kế.

Bộ Xây dựng cho biết, từ năm 2011, việc đầu tư sản xuất xi măng thực hiện theo Quy hoạch phát triển công nghiệp xi măng Việt Nam giai đoạn 2021 - 2020 và định hướng đến năm 2030 (được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định số 1488/QĐ-TTg, sau đây gọi tắt là Quy hoạch 1488). Theo đó, năm 2015 tiêu thụ 72,7 triệu tấn, bằng 98% so với quy hoạch. Năm 2020 tiêu thụ 100,2 triệu tấn/năm, bằng 107% so với quy hoạch.

Nhưng từ năm 2020 đến nay, nguồn cung xi măng tăng lên do Luật Quy hoạch 2017 bãi bỏ Quy hoạch 1488. Việc đầu tư các dây chuyền xi măng theo cơ chế thị trường và được thực hiện theo pháp luật về đầu tư, thuộc thẩm quyền của UBND các tỉnh. Các địa phương đã chấp thuận chủ trương đầu tư 13 dây chuyền công nghệ hiện đại với tổng công suất thiết kế 35,3 triệu tấn/năm.

Trước tình hình các nhà máy xi măng có xu thế tăng nhanh, Bộ Xây dựng đã trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chiến lược phát triển vật liệu xây dựng Việt Nam thời kỳ 2021 - 2030, định hướng đến năm 2050 (tại Quyết định số 1266/QĐ-TTg, ngày 18/8/2020), trong đó đưa ra lộ trình đầu tư các nhà máy xi măng. Cụ thể, tổng công suất thiết kế đến năm 2025 không vượt quá 125 triệu tấn/năm; đến năm 2030 không vượt quá 150 triệu tấn/năm.

Tiếp đó, năm 2021, Bộ cũng có văn bản gửi UBND các địa phương yêu cầu trước khi xem xét, quyết định chấp thuận chủ trương đầu tư các dự án sản xuất xi măng cần cân nhắc tránh đầu tư tràn lan, dẫn đến cung vượt cầu, gây lãng phí nguồn lực xã hội.

Giữa tháng 6/2024, với sự tham mưu của Bộ Xây dựng, Thủ tướng đã chủ trì hội nghị nhằm tìm ra các biện pháp thúc đẩy sản xuất và tiêu thụ xi măng, sắt thép và vật liệu xây dựng và ban hành Chỉ thị về một số giải pháp tháo gỡ khó khăn, trong đó tập trung vào việc đẩy mạnh tiêu thụ trong nước…

Về dài hạn, trong quá trình nghiên cứu sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quy hoạch, Bộ Xây dựng cũng đã có văn bản góp ý, phân tích, đánh giá tình hình đầu tư, sản xuất, tiêu thụ clanhke, xi măng và đề xuất bổ sung quy hoạch lĩnh vực xi măng vào danh mục các quy hoạch có tính chất kỹ thuật chuyên ngành.

Tuy nhiên, tháng 11/2024, Quốc hội đã thông qua Luật số 57/2024/QH15 (Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quy hoạch, Luật Đầu tư, Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư và Luật Đấu thầu) nhưng không có nội dung Bộ Xây dựng đã đề xuất.

Theo tính toán của Bộ Xây dựng, nhu cầu tiêu thụ xi măng trong năm 2025 sẽ tăng khoảng 2 - 3% so với năm 2024, đạt mức 95-100 triệu tấn. Trong đó, tiêu thụ nội địa dao động từ 60 - 65 triệu tấn, xuất khẩu dự kiến đạt khoảng 30 - 35 triệu tấn.

Trước bối cảnh nói trên, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Xi măng Việt Nam, ông Lương Đức Long cho rằng, vẫn có những tín hiệu tích cực. Bởi ngành Xi măng đang vận hành theo đúng quy luật của kinh tế thị trường. Các nhà máy đầu tư sau, những năm gần đây, với lợi thế về dây chuyền công nghệ hiện đại, công suất lớn, ứng dụng nhiều giải pháp giảm thiêu hao năng lượng vào sản xuất…, nhờ đó làm ra sản phẩm với giá thành thấp hơn, mang đến lợi thế cạnh tranh tốt hơn so với các dây chuyền sản xuất xi măng được đầu tư từ hàng chục năm trước đấy. Do vậy, đây cũng là thời điểm thị trường “sàng lọc” các dây chuyền sản xuất cũ, lạc hậu, đem đến cơ hội thúc đẩy phát triển ngành Xi măng hiện đại, tiên tiến hơn.

Minh Hằng