Bộ Tư pháp đề xuất mô hình hoạt động của luật sư công

Chiều 9-6, Bộ Tư pháp tổ chức Hội thảo về Đề án “Nghiên cứu xây dựng chế định luật sư công trong Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam hiện nay” (sau đây gọi là đề án).

Bộ Tư pháp tổ chức Hội thảo về Đề án nghiên cứu xây dựng chế định luật sư công Ảnh: Hoàng Huy

Luật sư công rất cần thiết

Theo dự thảo Tờ trình Đề án của Bộ Tư pháp sẽ gửi Ban Chỉ đạo Cải cách tư pháp Trung ương, trong 5 năm (2020-2024), các tòa án đã thụ lý 51.235 vụ án hành chính, trong đó có 734 vụ án có luật sư tham gia, chiếm 1,4%. Sự tham gia của luật sư chưa nhiều nhưng đã hỗ trợ cơ quan nhà nước trong quá trình giải quyết vụ án hành chính tốt hơn.

Bên cạnh đó, việc đàm phán, ký kết và thực hiện các hợp đồng thương mại quốc tế, dự án đầu tư quốc tế do Chính phủ hoặc các tổ chức nhà nước tham gia ngày càng phức tạp, rất dễ đối mặt với rủi ro pháp lý. Thực tiễn đó đặt ra nhu cầu sử dụng luật sư công chuyên trách tư vấn, đại diện Nhà nước trong xử lý các vấn đề pháp lý.

Tại Việt Nam, trong giai đoạn 2020-2025 đã ghi nhận 53 vụ tranh chấp quốc tế liên quan đến các hoạt động đầu tư và thương mại của Việt Nam. Các vụ kiện tranh chấp đầu tư quốc tế luôn tiêu tốn nguồn lực rất lớn cả về tài chính, nhân lực và thời gian, gây ra áp lực lớn về mặt uy tín, hình ảnh của môi trường đầu tư Việt Nam trên trường quốc tế.

Các vụ việc khiếu nại, tố cáo, đặc biệt là các vụ việc liên quan đến đất đai, bồi thường, hỗ trợ và tái định cư vẫn chiếm tỷ lệ lớn và phức tạp, trở thành “điểm nóng” gây áp lực lớn cho các cơ quan có thẩm quyền.

Số liệu các năm 2005- 2023 cho thấy việc khởi kiện các vụ án dân sự nhằm bảo vệ lợi ích công và nhóm dễ bị tổn thương còn rất hạn chế, với tổng số chỉ 86 vụ khởi kiện được ghi nhận trên toàn quốc.

Từ thực tiễn này, Bộ Tư pháp (cơ quan chủ trì xây dựng Đề án) cho rằng việc xây dựng đội ngũ luật sư công chuyên nghiệp để đại diện pháp lý cho Nhà nước trong các mối quan hệ pháp lý thương mại, đầu tư, hành chính, đất đai, tranh tụng quốc tế và công việc bảo vệ lợi ích công là rất cần thiết.

Các đại biểu tham dự Hội thảo. Ảnh: Hoàng Huy

Luật sư công được làm gì?

Phát biểu tại Hội thảo, ông Lê Xuân Hồng, Cục trưởng Cục Bổ trợ tư pháp (Bộ Tư pháp), cho biết Ban soạn thảo đề xuất 5 nhóm công việc luật sư công được làm.

Thứ nhất, đại diện cho cơ quan nhà nước, cơ quan, tổ chức trong hệ thống chính trị tại Trung ương và địa phương tham gia tố tụng, giải quyết các vụ kiện, tranh chấp trong lĩnh vực đầu tư, kinh doanh thương mại, hành chính, đất đai.

Thứ hai, tư vấn giải quyết tranh chấp quốc tế và tham gia tranh tụng tại cơ quan tài pháp quốc tế để bảo vệ lợi ích của nhà nước.

Thứ ba, thực hiện tư vấn pháp luật cho cơ quan nhà nước, cơ quan, tổ chức trong hệ thống chính trị ở Trung ương và địa phương trong các dự án kinh tế - xã hội; giải quyết khiếu nại, tố cáo phức tạp, kéo dài; tham gia tư vấn cho cơ quan nhà nước trong việc xây dựng và tổ chức thực hiện pháp luật; phòng vệ thương mại.

Thứ tư, khởi kiện vụ án dân sự trong trường hợp chủ thể các quyền dân sự là nhóm dễ bị tổn thương hoặc trường hợp liên quan đến lợi ích công nhưng không có người đứng ra khởi kiện.

Thứ năm, các công việc có tính chất pháp lý khác tại cơ quan nhà nước, cơ quan, tổ chức trong hệ thống chính trị.

Về mô hình, ông Lê Xuân Hồng cho biết sẽ không hình thành cơ quan, tổ chức độc lập về luật sư công hay hình thành đội ngũ luật sư công hoạt động độc lập với tư cách luật sư.

“Chúng tôi dự kiến sử dụng mô hình kiêm nhiệm, luật sư công vừa là công chức, viên chức, vừa là luật sư thực hiện các công việc có tính chất pháp lý trong khu vực công”-ông Hồng nói.

Luật sư công vừa phải thực hiện theo quy định của pháp luật về công chức, viên chức, vừa tuân thủ quy định pháp luật về luật sư.

Về chế độ chính sách, dự thảo Đề án đề xuất xây dựng chính sách bảo đảm các dự án phát triển kinh tế- xã hội có ngân sách chi cho hoạt động dịch vụ pháp lý không thấp hơn 0,5% ngân sách của dự án.

Ngoài ra, có chính sách đặc thù, vượt trội, áp dụng chế độ thù lao, thuê khoán tương xứng để thu hút, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực tham gia giải quyết các công việc có tính chất pháp lý ở khu vực công.

Luật sư công được hưởng phụ cấp thường xuyên hàng tháng bằng 200% mức lương hiện hưởng và phụ cấp theo vụ việc.

BÙI TRANG