Bộ trưởng Nội vụ nói về 2 dự luật lịch sử, đột phá về tư duy lập pháp

Sáng 13/2, thảo luận tại tổ về dự thảo Luật Tổ chức Chính phủ và Luật Tổ chức Chính quyền địa phương, Bộ trưởng Bộ Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà nhấn mạnh nhiều nội dung mang tính đột phá của 2 dự luật này.

Đúng nghĩa "vừa chạy vừa xếp hàng"

Theo Bộ trưởng Phạm Thị Thanh Trà, việc xây dựng 2 dự luật này diễn ra trong bối cảnh đặc biệt cấp thiết, gắn với yêu cầu sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy.

“Thời gian xây dựng luật chỉ có 2 tháng, đúng nghĩa "vừa chạy vừa xếp hàng", nhưng phải đảm bảo tính đồng bộ, thống nhất với hệ thống pháp luật hiện hành. Không chỉ có ý nghĩa chính trị, pháp lý, 2 dự luật này còn mang tính lịch sử", Bộ trưởng Bộ Nội vụ nhấn mạnh.

Bộ trưởng Bộ Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà. Ảnh: Phạm Thắng

Vì vậy, việc thiết kế 2 luật này thế nào để đáp ứng yêu cầu, tạo ra được cơ chế chủ động, linh hoạt, nâng cao chất lượng hoạt động của nền hành chính từ trung ương đến địa phương là vấn đề đặt ra.

Theo bà Trà, một trong những điểm mới đáng chú ý là tư duy xây dựng 2 luật này theo hướng nguyên tắc chung, cơ bản khác hoàn toàn so với trước đây.

Trên tinh thần chỉ đạo của Bộ Chính trị, Tổng Bí thư, Chủ tịch Quốc hội, luật chỉ quy định những nguyên tắc cốt lõi, mang tính ổn định lâu dài thay vì đi sâu vào những quy định chi tiết, từ đó đảm bảo sự ổn định, giá trị, sức sống bền vững của dự án luật, đảm bảo việc điều hành thực tiễn của nền hành chính nhà nước.

Bộ trưởng Bộ Nội vụ cũng cho hay, 2 dự luật này được xem như "luật gốc", đặt nền tảng để các luật chuyên ngành sau này thiết kế theo. Nếu không thiết kế theo nguyên tắc này, hệ thống pháp luật sẽ bị phá vỡ, gây xung đột giữa luật gốc và luật chuyên ngành.

Bà Trà dẫn chứng, cách làm này nhiều nước đã thực hiện như Luật Quốc vụ viện Trung Quốc (20 điều), Luật Nội các Nhật Bản (23 điều) hay Luật Cộng hòa Phần Lan (28 điều).

Một nội dung quan trọng được thể hiện trong 2 dự luật là việc phân định rạch ròi thẩm quyền giữa Chính phủ và chính quyền địa phương. Chính phủ được xác định rõ vai trò là cơ quan hành chính cao nhất, thực hiện quyền hành pháp.

Dự luật cũng làm rõ mối quan hệ giữa Chính phủ với các cơ quan lập pháp, tư pháp.

Ngoài ra, thẩm quyền của Thủ tướng, bộ trưởng, người đứng đầu cơ quan ngang bộ, Chủ tịch UBND cũng được thể hiện rõ ràng trong 2 luật này. “Việc xác định rõ trách nhiệm là để không đẩy việc lên Chính phủ”, bà Trà nói.

Cốt lõi là phân quyền, phân cấp, ủy quyền

Bộ trưởng Phạm Thị Thanh Trà chỉ rõ vấn đề cốt lõi của 2 dự luật là phân quyền, phân cấp, ủy quyền. Trong đó, phân quyền được quy định trong luật, đảm bảo tính pháp lý cao nhất; phân cấp được quy định trong các văn bản pháp luật dưới luật, linh hoạt trong điều hành; ủy quyền được quy định qua các văn bản hành chính, giúp xử lý nhanh các vấn đề thực tiễn.

Căn cứ vào nguyên tắc này, bộ trưởng, thủ trưởng cơ quan ngang bộ xây dựng văn bản quy phạm pháp luật đảm bảo tính đồng bộ trong toàn bộ hệ thống hành chính nhà nước.

“Thời gian qua chúng tôi làm ngày làm đêm, xuyên Tết để tập trung xây dựng luật, trong đó làm rõ phân quyền, phân cấp, bởi đây là nội dung rất mới trong Luật Tổ chức Chính phủ”, bà Trà chia sẻ.

Trong đó, 2 dự luật được thiết kế xuyên suốt theo phương châm mà Tổng Bí thư Tô Lâm nêu: “Địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm". Đây là cơ sở pháp lý quan trọng để giải quyết tất cả các vấn đề hiện nay của luật chuyên ngành.

Bộ trưởng Bộ Nội vụ cũng nêu một vấn đề nổi cộm trong quản lý nhà nước hiện nay là sự chồng chéo trong quy định thẩm quyền.

Qua rà soát, có 177 luật quy định thẩm quyền của bộ trưởng, thủ trưởng cơ quan ngang bộ; 152 luật quy định thẩm quyền của Thủ tướng; 141 luật quy định thẩm quyền của UBND, HĐND; 92 luật quy định thẩm quyền cả 3 cấp chính quyền địa phương.

“Với hệ thống pháp luật phức tạp như vậy, nếu không cải cách mạnh mẽ thì rất khó để phân cấp, phân quyền, ủy quyền một cách hiệu quả", bà Trà nói.

Bà Trà một lần nữa nhấn mạnh, điểm rất mới trong tư duy xây dựng luật tại Việt Nam là ủy quyền lập pháp. Đây là việc chưa từng có tiền lệ.

"Chính phủ được ủy quyền ban hành nghị định và các văn bản để giải quyết vấn đề thực tiễn, nếu không thì rất khó”, bà Trà nói và cho rằng đây là quyết định rất sáng suốt.

Theo Bộ trưởng Bộ Nội vụ, sau khi 2 luật được thông qua, trong vòng 2 năm, các luật khác phải được sửa đổi để đảm bảo tính đồng bộ. Hiện nay, Chính phủ đã hoàn thành các nghị định quan trọng liên quan đến 2 dự luật này và sẽ được ban hành ngay sau khi luật được Quốc hội thông qua, để hướng dẫn thực hiện, vận hành bộ máy mới ngay, không để khoảng trống pháp lý.

Thu Hằng