Bộ trưởng Bộ Tài chính giải trình, làm rõ nhiều vấn đề nóng về Luật Thuế giá trị gia tăng

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải điều hành. Ảnh: Quochoi.vn

Điều chỉnh quy định với thức ăn chăn nuôi, phân bón

Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng thừa nhận trách nhiệm khi Dự án Luật vừa được ban hành rồi lại phải trình sửa chỉ sau vài tháng áp dụng - điều cho thấy việc tham mưu ban đầu chưa thật trọn vẹn. Tuy nhiên, theo Bộ trưởng Bộ Tài chính, quá trình thực thi cho thấy nhiều vướng mắc lớn, xuất phát từ phản ánh của doanh nghiệp nhà nước lẫn doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực nông sản, các hiệp hội và người dân; chính vì vậy việc trình sửa là cần thiết để tháo gỡ khó khăn.

Vấn đề được đại biểu quan tâm nhiều nhất là chính sách thuế đối với hàng nông sản. Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng nhắc lại lịch sử chính sách: Luật Thuế giá trị gia tăng năm 2008 xác định đối tượng này chịu thuế 5%; đến Luật Thuế năm 2016 chuyển sang đối tượng không chịu thuế; còn quy định năm 2024 lại đưa vào đối tượng chịu thuế 5%. Thực tiễn cho thấy khi áp dụng đã phát sinh nhiều vấn đề, từ lợi dụng để gian lận, hoàn thuế đến bất cập trong chuỗi thương mại.

Đại biểu Quốc hội Nguyễn Vân Chi - xuất thân từ ngành thuế - bày tỏ băn khoăn nhưng cũng đồng tình với việc sửa đổi chính sách thuế đối với nông sản. Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng cho biết đã tiếp thu ý kiến của Ủy ban Kinh tế và Tài chính; về tinh thần sẽ thực hiện tương tự cách làm của Luật Thuế 2016, tức giữ ổn định như trước, không tạo ra quy định mới mang tính đột phá. Các điều chỉnh về mặt kỹ thuật sẽ được Bộ rà soát để đảm bảo phù hợp.

Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng nhấn mạnh tinh thần là tìm phương án áp dụng phù hợp, tránh gây xáo trộn cho sản xuất, kinh doanh nông sản và để chính sách thật sự sát thực tế. Việc sửa đổi nhằm tháo gỡ khó khăn cho sản xuất nông nghiệp - lĩnh vực đang chịu tác động mạnh bởi thiên tai, mưa lũ kéo dài - và để doanh nghiệp ổn định hoạt động.

Một nội dung quan trọng khác là đề xuất bỏ quy định tại khoản 5 Điều 9 của Luật hiện hành. Nội dung dự thảo hướng lược bỏ quy định phân loại nhiều sản phẩm nông nghiệp chưa chế biến hoặc chỉ sơ chế thông thường (như cây trồng, rừng trồng, chăn nuôi, thủy sản) vào nhóm áp thuế theo mã hàng, và đặc biệt liên quan đến thức ăn chăn nuôi, dược liệu.

Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng giải trình, làm rõ nhiều nội dung đại biểu Quốc hội nêu liên quan Dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Thuế giá trị gia tăng. Ảnh: Quochoi.vn

Bộ Tài chính lý giải việc sửa đổi để đảm bảo sự đồng bộ trong áp dụng thuế Luật Thuế giá trị gia tăng đối với thức ăn chăn nuôi, tạo bình đẳng so với thức ăn chăn nuôi nhập khẩu (hiện nhập khẩu không chịu thuế). Nếu để thuế đầu vào 5% cho thức ăn chăn nuôi sản xuất trong nước thì chi phí sẽ tăng, làm giảm cạnh tranh so với hàng nhập khẩu và ảnh hưởng tới người chăn nuôi. Vì vậy, sửa đổi này được cho là tháo gỡ khó khăn cho sản xuất trong nước.

"Các đại biểu Trần Văn Lâm và Tạ Văn Hạ đề nghị nghiên cứu thêm về đánh thuế Luật Thuế giá trị gia tăng đối với phân bón. Bộ Tài chính ghi nhận có hai luồng ý kiến trước đây về vấn đề này và sẽ tiếp tục nghiên cứu, rà soát để báo cáo cấp có thẩm quyền" - Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng chia sẻ.

Hoàn thuế và trách nhiệm giữa bên bán - bên mua

Nội dung thứ ba Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng làm rõ là sửa đổi quy định điều kiện hoàn thuế. Khi sửa luật vào năm 2024, quy định về điều kiện hoàn thuế được đưa ra như một giải pháp nhằm quản lý chặt chẽ hơn khi Luật Quản lý thuế chưa được sửa đổi. Tuy nhiên, hiện nay Dự thảo Luật Quản lý thuế cũng đang trình Quốc hội và đã bổ sung các công cụ quản lý, phân tích, đánh giá rủi ro, trách nhiệm người nộp thuế, nhằm không để phát sinh “khoảng trống pháp lý” trong công tác hoàn thuế Luật Thuế giá trị gia tăng.

Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng nêu thực tế: nhiều doanh nghiệp phản ánh rằng quy định yêu cầu bên bán phải kê khai, nộp thuế thì bên mua mới được hoàn thuế là không phù hợp. Việc này vô tình đặt gánh nặng lên người mua - trong khi trách nhiệm kê khai, nộp thuế thuộc về bên bán - và gây khó khăn trong thương mại, kể cả giữa các doanh nghiệp là thành viên trong gia đình hay quan hệ đối tác. Do đó, Bộ đề xuất bỏ quy định đó để bảo đảm công bằng.

Đại biểu Quốc hội Trần Khánh Thu. Ảnh: Quochoi.vn

Đại biểu Thạch Phước Bình đề nghị cần bổ sung giải thích các thuật ngữ như “sơ chế thông thường”, “phụ phẩm”, “phế phẩm”, “phế liệu”. Ảnh: Quochoi.vn

Tuy nhiên, Bộ cũng cảnh báo nếu bỏ thì cơ quan thuế sẽ phải khó khăn hơn trong quản lý, thậm chí phát sinh rủi ro; nên cần có giải pháp quản lý thay thế từ phía cơ quan thuế. Bộ Tài chính cam kết sẽ xem xét cân đối giữa quyền lợi doanh nghiệp và trách nhiệm quản lý, bảo đảm công bằng và hiệu quả.

Đại biểu Thạch Phước Bình đề nghị cần bổ sung giải thích các thuật ngữ như “sơ chế thông thường”, “phụ phẩm”, “phế phẩm”, “phế liệu” và cảnh báo việc thay đổi quy định có nguy cơ tạo khoảng trống gian lận nếu hàng hóa đầu ra không chịu thuế nhưng đầu vào được khấu trừ 100%.

Bộ Tài chính trả lời rằng khái niệm “sơ chế thông thường” đã được quy định khá rõ tại Nghị định 181, và nếu có khác biệt thì Bộ Nông nghiệp và Môi trường sẽ hướng dẫn.

Với những ý kiến của đại biểu Trần Khánh Thu về cơ chế Luật Thuế giá trị gia tăng đối với các giao dịch hợp đồng kỳ hạn, hợp đồng quyền chọn hay hợp đồng tương lai đối với hàng hóa như nông sản, kim loại, điện năng…, Bộ Tài chính cho biết nguyên tắc là Luật Thuế giá trị gia tăng thu theo hàng hóa, dịch vụ; việc xác định thuộc loại nào phải theo pháp luật chuyên ngành. Nếu sản phẩm được xác định là sản phẩm phái sinh theo pháp luật thương mại thì thuộc đối tượng không chịu Luật Thuế giá trị gia tăng; trong nhiều trường hợp, sửa đổi luật chuyên ngành có thể là đủ cơ sở pháp lý để triển khai.

Về hiệu lực thi hành, Bộ Tài chính cho biết đã chuẩn bị đầy đủ các điều kiện: nghị định, thông tư hướng dẫn, phần mềm, hóa đơn điện tử… Do đó, Bộ đề nghị Dự thảo Luật có hiệu lực từ 1/1/2026 để kịp thời có chính sách hỗ trợ cho nông nghiệp. Bộ nhận trách nhiệm tổ chức triển khai, đảm bảo không dẫn tới rủi ro hay khó khăn cho doanh nghiệp trong quá trình thực hiện.

Các đại biểu Quốc hội tham dự phiên họp. Ảnh: Quochoi.vn

Kết luận phiên thảo luận, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải nhận xét phiên thảo luận diễn ra thẳng thắn, tâm huyết và trách nhiệm. Các đại biểu đã góp ý về căn cứ, sự cần thiết, tính hợp lý, chặt chẽ của nội dung sửa đổi, đồng thời nhấn mạnh cần cơ chế kiểm soát để đảm bảo thu đúng, thu đủ, không để xảy ra gian lận, thất thoát nguồn thu cho ngân sách. Việc đẩy mạnh ứng dụng chuyển đổi số trong tổ chức thu, cùng các quy định khả thi tại nghị định, công cụ kiểm soát rủi ro và sự đồng bộ với Luật Quản lý thuế là những yêu cầu được nhiều đại biểu nêu. Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chính phủ sẽ chỉ đạo cơ quan soạn thảo, cơ quan thẩm tra và các cơ quan liên quan nghiên cứu, tiếp thu hoặc giải trình đầy đủ, khẩn trương hoàn chỉnh Dự thảo Luật trước khi trình Quốc hội xem xét, quyết định.

Hồng Thái