Bỏ trung cấp, đổi thành 'trung học nghề': Cần làm rõ giá trị của văn bằng

Học sinh THPT trên địa bàn quận 12 tham gia ngày hội tư vấn tuyển sinh do Sở GD-ĐT TPHCM tổ chức. Ảnh: QUANG HUY

Xác lập lại vị thế cho giáo dục nghề nghiệp

Dự thảo Luật Giáo dục (sửa đổi) nêu rõ, giáo dục nghề nghiệp (GDNN) nằm trong hệ thống giáo dục quốc dân, gồm trung học nghề và cao đẳng, đào tạo trình độ sơ cấp, trung cấp, cao đẳng. Dự thảo bỏ khái niệm “trường trung cấp”, thay thế bằng “trung học nghề”, đồng thời bổ sung “trung học nghề” là cấp học trong hệ thống giáo dục quốc dân. Trường trung học nghề sẽ tích hợp kiến thức nghề và kiến thức chương trình THPT. Học sinh sau khi hoàn thành lớp 9 sẽ có 3 lựa chọn: học THPT, học trung học nghề với chứng chỉ sơ cấp hoặc học trung học nghề với chứng chỉ trung cấp nghề. Chương trình trung học nghề sẽ tích hợp kiến thức văn hóa phổ thông và kỹ năng nghề, hướng tới đạt trình độ sơ cấp hoặc trung cấp.

Theo các chuyên gia giáo dục, đây là hướng mở cho người học, giúp nâng cao vị thế và giá trị của GDNN, đồng thời giải được bài toán phân biệt giữa người học nghề và THPT. “Trước đây, học sinh nhận bằng, chứng chỉ bậc trung cấp có giấy chứng nhận hoàn thành chương trình giáo dục phổ thông, được xem là tương đương với tốt nghiệp THPT, nhưng sau tốt nghiệp, người học mang chứng nhận này đi xin việc, một số cơ quan, doanh nghiệp không chấp thuận. Sau này trường chuyển hướng sang liên kết với hệ thống giáo dục thường xuyên để đào tạo chương trình văn hóa, giúp học sinh có thể nhận bằng tốt nghiệp THPT chính thức thay vì một chứng chỉ tương đương”, ThS Hồng Thị Thanh Thủy, Phó Hiệu trưởng Trường Cao đẳng nghề TPHCM, cho biết.

ThS Mai Hoàng Lộc, Phó Hiệu trưởng Trường Trung cấp Nguyễn Tất Thành, băn khoăn về việc học sinh sau tốt nghiệp, lấy bằng trung cấp lại gặp khó khăn khi đi làm hoặc học liên thông lên hệ cao hơn. Dù trường đã cấp giấy chứng nhận hoàn thành chương trình phổ thông cho người học, nhưng cơ quan nhà nước đòi hỏi phải có bằng THPT. Rõ ràng, sự chủ động từ phía nhà trường chưa đủ nếu hệ thống chính sách còn những “nút thắt”. TS Lê Lâm, Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Đại Việt Sài Gòn, cho biết, dù trường đã cấp cho người học giấy chứng nhận hoàn thành chương trình văn hóa 4 môn, nhưng nhiều nơi làm việc, trường đại học bắt buộc phải có bằng tốt nghiệp THPT.

Làm rõ về bằng cấp và tính tương đương

PGS-TS Bùi Văn Hồng, Viện trưởng Viện Sư phạm kỹ thuật, Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật TPHCM, cho rằng, việc phân biệt đối xử này là câu chuyện không cũ. Ông lưu ý, hiện trí tuệ nhân tạo (AI) đã và đang được ứng dụng rộng rãi trong đào tạo nguồn nhân lực công nghệ cao và được sử dụng như một công cụ hỗ trợ trong dạy học, nghiên cứu.

Sinh viên khối ngành sức khỏe, Trường Cao đẳng Quốc tế TPHCM trong giờ thực hành

Từ đó, PGS-TS Bùi Văn Hồng đề xuất Luật Giáo dục và Luật Giáo dục nghề nghiệp cần sớm bổ sung các quy định cụ thể liên quan đến việc quản lý, giám sát và hướng dẫn sử dụng AI trong hoạt động giảng dạy, học tập. Bộ GD-ĐT cần sớm ban hành hướng dẫn tích hợp năng lực sử dụng AI vào khung năng lực nghề nghiệp của giáo viên. Bên cạnh đó, Luật Giáo dục (sửa đổi) cần quy định bằng cấp của “trung học nghề” là gì, để tránh tranh cãi như bằng trung cấp hệ đào tạo 9+ (học văn hóa THPT (hệ GDTX) và trung cấp nghề) như hiện nay.

Theo ThS Nguyễn Tùng Lâm, Hiệu trưởng Cao đẳng Kiến trúc Xây dựng, Luật Giáo dục có thể bỏ luôn cả trung cấp lẫn cao đẳng, gom lại thành một cấp bậc là dạy nghề, dạy kỹ thuật viên, là cấp trung gian giữa lao động phổ thông và kỹ sư. Tuy nhiên, điều kiện quan trọng nhất là phải xác định bằng cấp đó bằng với bằng tốt nghiệp THPT để người học có thể học liên thông lên đại học, đi làm mà không bị phân biệt đối xử. “Quy định bằng cấp tương đương thì rất khó, vì chữ tương đương còn tùy thuộc vào người tuyển dụng. Hệ thống nên rõ ràng, minh bạch. Nếu không chuẩn hóa ngay từ đầu thì hệ thống bằng cấp cứ lòng vòng như mấy chục năm nay”, ThS Nguyễn Tùng Lâm nói.

TS Đặng Minh Sự, nguyên Trưởng Phòng GDNN, Sở LĐTB-XH TPHCM, đồng tình với việc xác lập vị trí pháp lý của chương trình “trung học nghề”. Theo ông, cần làm rõ vai trò, vị trí của GDNN trong hệ thống giáo dục quốc dân, có sự phân định cụ thể giữa trung học nghề và trung cấp nghề. Việc xác định lộ trình học tập liên thông giữa các cấp học cần rõ ràng, các quy định về phân luồng học sinh sau THCS, THPT cần thực chất, đúng đối tượng.

ThS Trần Anh Tuấn, Phó Chủ tịch Hội GDNN TPHCM, đề xuất hợp nhất trung tâm GDNN, Trung tâm GDNN-GDTX và các trường trung cấp hiện nay thành một hệ thống gọi chung là “trung học nghề”. “Hiện tại, các trường trung cấp, trung tâm GDNN-GDTX đang có sự liên kết chồng chéo gây ra sự rườm rà trong chính sách học phí và quản lý. Nếu không làm rõ và thống nhất, người dân sẽ khó hiểu, khó tiếp cận. Do đó, tên gọi cấp học, bậc học là gì không quan trọng; điều quan trọng nhất là dự luật cần quy định người tốt nghiệp trung cấp nghề, trung học nghề có thể liên thông lên cao đẳng, đại học”, ThS Trần Anh Tuấn đề xuất.

QUANG HUY