Bỏ thế độc quyền vàng miếng SJC, kịch bản nào cho thị trường vàng?

Dự thảo Nghị định 24 sửa đổi đang được Ngân hàng Nhà nước (NHNN) hoàn thiện, theo hướng xóa bỏ độc quyền Nhà nước trong sản xuất vàng miếng, xuất khẩu vàng nguyên liệu và nhập khẩu vàng nguyên liệu để sản xuất vàng miếng.

Dự thảo quy định NHNN sẽ cấp phép cho một số doanh nghiệp, ngân hàng đủ điều kiện sản xuất vàng miếng (thay vì SJC độc quyền như hiện nay), được nhập khẩu vàng nguyên liệu để sản xuất vàng miếng và phục vụ nhu cầu sản xuất vàng trang sức mỹ nghệ.

Tạo cạnh tranh cho thị trường

Chia sẻ với PV VietNamNet, chuyên gia kinh tế Nguyễn Quang Huy, CEO Khoa Tài chính - Ngân hàng (Trường Đại học Nguyễn Trãi), đánh giá, việc NHNN hoàn thiện dự thảo sửa đổi Nghị định 24 theo hướng xóa bỏ cơ chế độc quyền trong sản xuất vàng miếng, xuất - nhập khẩu vàng nguyên liệu để sản xuất vàng miếng có thể coi là một cột mốc mang tính lịch sử, mở ra một giai đoạn phát triển mới cho thị trường vàng Việt Nam.

Theo đó, thị trường vàng sẽ cởi mở, cạnh tranh và hội nhập hơn, nhưng đồng thời cũng đặt ra nhiều đòi hỏi mới về quản trị rủi ro, chất lượng và tâm lý thị trường.

Ông Huy cho rằng, thị trường vàng miếng Việt Nam sẽ dần xuất hiện các thương hiệu mới, do các ngân hàng thương mại hoặc doanh nghiệp lớn sản xuất theo tiêu chuẩn của NHNN, khi đó, không còn là “sân chơi riêng” của SJC.

Việc cho phép ngân hàng sản xuất vàng miếng sẽ xóa bỏ thế độc quyền của SJC, mở ra một thị trường cạnh tranh. Ảnh: Minh Hiền

Theo ông Huy, trong ngắn hạn, vàng miếng SJC vẫn chiếm ưu thế nhờ yếu tố tâm lý và hệ thống phân phối rộng khắp, khiến niềm tin thị trường khó chuyển dịch ngay lập tức.

Tuy nhiên, về trung và dài hạn, nếu các thương hiệu mới đáp ứng được các tiêu chí về chất lượng tuyệt đối, quy trình kiểm định minh bạch, tính thanh khoản cao và độ phủ thị trường rộng, thì thị trường vàng Việt Nam sẽ từng bước hình thành một hệ sinh thái đa thương hiệu, cạnh tranh lành mạnh tương tự như ở các quốc gia phát triển.

"Điều quan trọng không phải ai sản xuất, mà sản phẩm có đáng tin và minh bạch không. Đó mới là chuẩn mực cạnh tranh mới của thời đại”, ông Huy nhấn mạnh.

Cũng theo ông Huy, hơn 10 năm qua, SJC không chỉ là thương hiệu, mà là “niềm tin định danh”. Xã hội đã quen xem vàng SJC như phương tiện tích trữ và tiêu chuẩn duy nhất về chất lượng. Do đó, sẽ không có một cú chuyển đột ngột.

Nhưng nếu một thương hiệu mới có chất lượng được NHNN kiểm định, giá bán sát giá quốc tế hơn, dễ giao dịch thì niềm tin xã hội sẽ dần dịch chuyển.

Khi nguồn cung vàng tăng sẽ thu hẹp dần chênh lệch giá giữa vàng trong nước và vàng quốc tế và giảm đầu cơ, giảm thổi giá do nguồn cung bị kiểm soát.

Trong khi đó, PGS.TS Nguyễn Hữu Huân (Đại học Kinh tế TP.HCM), nhận định, khi bỏ thế độc quyền của vàng miếng SJC sẽ không tạo ra tác động lớn về mặt thương hiệu, bởi SJC vốn không phải là sản phẩm có sự khác biệt rõ rệt. Khi hàm lượng vàng như nhau thì giá phải tương đương nhau.

Ông phân tích, các doanh nghiệp và ngân hàng được cấp phép sản xuất vàng miếng đều là những đơn vị uy tín. Khi mức độ uy tín như nhau, chênh lệch giá giữa các thương hiệu sẽ không quá lớn.

Vấn đề quan trọng là sau khi bán ra, các đơn vị này có cam kết mua lại không, sản phẩm có dễ giao dịch hay không. Thương hiệu nào có chính sách giá, hậu mãi và thanh khoản tốt sẽ chiếm được lòng tin và thu hút người mua.

Tuy nhiên, ông Huân cho rằng, dù thị trường được mở cửa, giá vàng trong nước vẫn khó giảm dưới 100 triệu đồng/lượng nếu giá thế giới duy trì quanh mức 105 triệu đồng/lượng (quy đổi), trừ khi giá vàng thế giới giảm mạnh.

"Song, khi nguồn cung trong nước tăng sẽ kéo hẹp chênh lệch giá vàng trong nước và thế giới”, ông Huân nói.

Cũng theo vị chuyên gia, có thể NHNN sẽ cấp hạn ngạch cho các đơn vị, tùy từng thời điểm, dựa trên thặng dư cán cân thương mại và cán cân thanh toán của Việt Nam. Cơ chế này giúp đảm bảo nhập khẩu vàng không gây áp lực lên dự trữ ngoại hối quốc gia.

Cần giám sát chất lượng

Theo ông Nguyễn Quang Huy, để đảm bảo thị trường vận hành an toàn, hiệu quả và bền vững, NHNN cần thực hiện đồng thời việc chuẩn hóa sản phẩm vàng miếng toàn hệ thống. Trong đó, quy định rõ về trọng lượng, hàm lượng, mẫu mã, tem chống giả, mã hiệu.

Đồng thời, cần xây dựng cơ chế kiểm định độc lập. Các trung tâm kiểm định vàng cần hoạt động độc lập, công khai, chuẩn quốc tế. Giám sát quy trình từ nguyên liệu đến lưu thông, áp dụng công nghệ số để truy xuất nguồn gốc, quản lý vòng đời sản phẩm vàng miếng.

Đối với các tổ chức được cấp phép sản xuất vàng miếng, cần chú ý đến kỹ thuật và công nghệ. Sản phẩm vàng miếng cần đạt tiêu chuẩn không chỉ về hàm lượng, mà cả về dấu hiệu nhận diện, tính chống làm giả và độ phủ thanh khoản.

Ngoài ra, cần tuân thủ kiểm định chặt chẽ từ NHNN. Vàng miếng mới cần có mã số riêng, chuẩn đóng gói riêng, truy xuất nguồn gốc và chịu kiểm tra thường xuyên để đảm bảo chất lượng thống nhất.

PGS.TS Nguyễn Hữu Huân cũng quan tâm đến vấn đề giám sát chất lượng khi nhiều đơn vị được sản xuất vàng. Theo ông, NHNN, cơ quan quản lý thị trường cần đảm bảo giám sát hoạt động kinh doanh vàng miếng để bảo vệ quyền lợi cho người tiêu dùng.

Vị chuyên gia vẫn giữ quan điểm, cần xây dựng sàn giao dịch vàng quốc gia sẽ thu hút nhiều nguồn vàng đạt tiêu chuẩn, chất lượng tham gia giao dịch.

Nguyễn Lê