Bộ đệm dự phòng mỏng đi, ngân hàng vẫn khó mạnh tay trích lập

Tỷ lệ bao phủ nợ xấu ngân hàng ngày càng mỏng

Báo cáo tài chính quý II/2025 của 28 ngân hàng trong hệ thống đã cho thấy diễn biến tỷ lệ bao phủ nợ xấu (LLR) tiếp tục sụt giảm.

Từ góc độ chuyên gia, CFA Lê Hoài Ân nhận định nguyên nhân khiến tổng thể tỷ lệ LLR toàn ngành có xu hướng giảm là do ảnh hưởng từ việc quy mô nợ xấu tăng nhanh trong các năm trước mà các ngân hàng chưa thể bù đắp kịp chi phí dự phòng.

Theo thống kê của người viết, trong những năm gần đây, tổng quy mô nợ xấu của hệ thống ngân hàng đã có những giai đoạn tăng mạnh (+39% trong 2022 và +41% trong 2023) trước khi chậm lại trong nửa sau của 2024 và 6 tháng đầu năm 2025. Trong khi đó, tốc độ tăng trích lập dự phòng lại khá chậm, gần như đi ngang trong 2022, tăng hơn 2% trong 2023, 8% trong 2024 và hơn 2% trong nửa đầu 2025.

"Mặc dù nợ xấu đã tích tụ nhanh chóng từ những năm trước, các ngân hàng lại chưa đẩy mạnh việc bổ sung dự phòng, dẫn đến tỷ lệ LLR toàn ngành tiếp tục suy giảm. Tại cuối quý II/2025, tốc độ tăng chi phí trích lập chỉ ở mức 4,85% so với cùng kỳ, khiến tổng quy mô dự phòng rủi ro chỉ tăng khiêm tốn 9,28%", ông Lê Hoài Ân phân tích.

Quy mô nợ xấu tăng nhanh trong khi chi phí dự phòng gần như đi ngang trong các năm 2021-2022-2023 và chỉ nhích nhẹ trong 2024. Ảnh: T.D tổng hợp

Nợ xấu tăng nhanh hơn tốc độ bổ sung dự phòng là nguyên nhân khiến cho tỷ lệ LLR toàn ngành liên tục suy giảm trong những năm gần đây. Ảnh: T.D tổng hợp

Nếu tính riêng 6 tháng đầu năm 2025, đã có 20 ngân hàng trong hệ thống ghi nhận LLR tại thời điểm 30/6/2025 giảm so với đầu năm, qua đó kéo giảm tỷ lệ LLR bình quân toàn ngành xuống 70,4% từ mức 75,7% hồi cuối năm ngoái và hàm ý khả năng hấp thụ rủi ro của toàn ngành tiếp tục mỏng dần.

Đặc biệt, nếu so với thời điểm cuối năm 2021, khi tỷ lệ bao phủ nợ xấu toàn hệ thống đạt đỉnh (~142%), LLR bình quân hệ thống tại thời điểm 30/6/2025 đã giảm một nửa. Trong đó, nhóm ngân hàng TMCP quy mô nhỏ tiếp tục duy trì bộ đệm dự phòng thấp hơn đáng kể so với mặt bằng chung toàn ngành. Các ngân hàng gốc quốc doanh tiếp tục duy trì bộ đệm cao dù có chiều hướng suy giảm.

Theo ông Lê Hoài Ân, diễn biến sụt giảm LLR toàn hệ thống cho thấy thay vì ưu tiên tăng cường bộ đệm tài chính, các ngân hàng đang chọn cách thận trọng hơn trong việc phân bổ nguồn lực, chấp nhận tỷ lệ bao phủ mỏng đi để tối ưu hóa hiệu quả hoạt động trong bối cảnh biên lãi ròng (NIM) suy giảm bởi các chương trình kích cầu tín dụng cho cả khu vực tín dụng cá nhân và doanh nghiệp.

Ngoại trừ BaoViet Bank có tỷ lệ LLR cải thiện nhẹ, 9/10 ngân hàng trong top LLR thấp nhất hệ thống tính đến hết quý II/2025 đều chứng kiến bộ đệm dự phòng hiện tại mỏng đi đáng kể so với cuối năm 2021. Ảnh: T.D tổng hợp

Chính sách trích lập tiếp tục thận trọng

World Bank trong báo cáo triển vọng Việt Nam tháng 9 nhận định rằng chất lượng tài sản hệ thống ngân hàng hiện nay là tương đối ổn định, nhưng đồng thời cảnh báo một số rủi ro tiềm tàng liên quan đến tái cấu trúc nợ, gia hạn thời gian trả nợ và tỷ lệ dự phòng rủi ro.

Theo World Bank, tỷ lệ nợ xấu của 27 ngân hàng thương mại lớn ước tăng lên 3,8% trong quý I/2025 so với 3,6% trong quý IV/2024, còn nợ xấu (trên bảng cân đối) trên toàn hệ thống được ước tính tăng từ 5,05% trong năm 2024 lên 5,3% vào tháng 2/2025. Nợ xấu sau điều chỉnh, bao gồm nợ tại VAMC và nợ xấu tiềm tàng khác, ước khoảng 6,6% vào cuối năm 2024.

Tỷ lệ nợ xấu hệ thống ngân hàng được World Bank dự báo có khả năng tiếp tục tăng lên sau khi Thông tư 02/2023 của NHNN hết hiệu lực và việc chỉ tiêu tăng trưởng tín dụng được nâng lên khiến cho chất lượng tín dụng bị ảnh hưởng. Trong khi đó, tỷ lệ dự phòng rủi ro /nợ xấu đã giảm gần một nửa trong ba năm qua, cho thấy năng lực hấp thụ tổn thất của khu vực ngân hàng đã và đang bị suy giảm đáng kể.

"Dự phòng trong khu vực ngân hàng sẽ giảm nếu quản lý rủi ro dựa trên tài sản thế chấp", báo cáo của World Bank nói thêm.

Với việc LLR toàn ngành đang ở mức thấp nhất kể từ 2019, S&I Ratings đã cảnh báo về áp lực trích lập dự phòng trong giai đoạn tiếp theo.

"Theo Nghị định 86/2024/NĐ-CP, tài sản bảo đảm là bất động sản nếu quá 2 năm kể từ khi các tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài có quyền xử lý, sẽ không còn được khấu trừ khi tính dự phòng. Quy định này có thể làm gia tăng chi phí dự phòng, đặc biệt tại những ngân hàng có tỷ lệ nợ nhóm 5 duy trì ở mức cao và kéo dài", báo cáo triển vọng ngành ngân hàng mới đây của S&I Ratings nhấn mạnh.

Tính đến 30/6/2025, một số nhà băng có dư nợ nhóm 5 vượt 10.000 tỷ bao gồm ba ngân hàng gốc quốc doanh cùng SHB, Sacombank. Nếu xét về tỷ lệ, một số ngân hàng như NCB, BVBank, SaigonBank, Eximbank, VIB... tiếp tục duy trì nợ nhóm 5 trên tổng dư nợ ở mức cao.

Ảnh: T.D tổng hợp từ BCTC.

Tuy vậy, từ góc nhìn thận trọng, MBS Research quan ngại rằng kết quả kinh doanh toàn ngành dự kiến kém tích cực hơn so với 2024 sẽ làm giảm đáng kể khả năng mở rộng dự phòng của các ngân hàng trong vài năm tới, đồng nghĩa với việc chất lượng tài sản khó có thể cải thiện rõ rệt vào cuối năm 2025. Bên cạnh đó, việc đẩy mạnh cho vay bán lẻ cũng tạo thêm áp lực lên NPL của các ngân hàng niêm yết trong trung hạn.

Dựa trên dự báo chất lượng tài sản chưa sớm cải thiện đáng kể và chính sách trích lập tiếp tục thận trọng, MBS Research ước tính tỷ lệ LLR của các ngân hàng niêm yết sẽ chỉ tăng nhẹ vào cuối năm 2025.

Trích lập dự phòng tăng nhẹ trở lại trong quý II/2025 cùng với tỷ lệ nợ xấu giảm nhẹ, nhưng phần sử dụng trích lập gia tăng khiến LLR của các NHNY duy trì ở mức thấp nhất kể từ Covid-19. Ảnh: MBS Research

Diên Vỹ