Biển Đỏ 'dậy sóng'

Mũi tên trúng nhiều đích

Không nằm ngoài dự đoán, chỉ 2 tháng sau khi chính thức nhậm chức, Tổng thống Donald Trump đã đưa ra quyết định cứng rắn đối với lực lượng Houthi ở Yemen. Nhiều ý kiến cho rằng, mục tiêu chiến lược đầu tiên mà ông Trump nhắm đến là bảo đảm an toàn cho các tàu thương mại của Mỹ ở Biển Đỏ.

Biển Đỏ là vùng vịnh thuộc Ấn Độ Dương, nằm giữa châu Á và châu Phi. Vùng nước này tiếp giáp vịnh Aqaba, vịnh Sinai và vịnh Suez - nơi đặt kênh đào Suez - về phía bắc. Ở phía nam, Biển Đỏ tiếp giáp vịnh Aden và đổ ra Ấn Độ Dương. Nếu đi từ Ấn Độ Dương qua vịnh Aden, đi hết Biển Đỏ và vượt kênh đào Suez, tàu thuyền sẽ đến được Địa Trung Hải và dễ dàng hướng đến các nước châu Âu.

Với vị trí địa lý chiến lược như vậy, Biển Đỏ giúp tàu thuyền đi từ châu Âu ra Ấn Độ Dương mà không cần vòng qua châu Phi. Điều đó biến vùng nước này trở thành một trong những tuyến đường giao thương nhộn nhịp nhất thế giới. Không phải ngẫu nhiên mà Mỹ đặc biệt quan tâm đến vùng biển này, thực tế Mỹ và một số nước châu Âu, như Anh, Pháp đã có tàu chiến hiện diện trên vùng biển này, cũng đã có những va chạm với Houthi từ nhiều năm qua.

Một mục tiêu khác mà Mỹ nhắm đến là làm suy yếu “Trục kháng chiến” do Iran dẫn dắt ở Trung Đông. Việc tiếp tục sử dụng vũ lực chống lại người Houthi là một yếu tố trong chiến lược rộng lớn hơn của Chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump nhằm làm suy yếu cảnh hưởng của Iran trong khu vực. Trước đó, vào ngày 4/2, gần như ngay sau khi Tổng thống Donald Trump nhậm chức, Mỹ công bố chính sách mới nhằm “gây sức ép tối đa” lên Iran. Tuy nhiên, câu trả lời từ Tehran không mất nhiều thời gian. Như lãnh tụ tối cao Ali Khamenei tuyên bố, đất nước này sẽ không đàm phán với Mỹ dưới bất kỳ áp lực nào.

Mặc dù không có nhiều sự phối hợp giữa giới lãnh đạo quân sự của Iran với lực lượng Houthi ở Yemen như giữa quân đội Cộng hòa Hồi giáo với Hezbollah ở Lebanon, nhưng Houthi vẫn được coi là đồng minh của Iran trong khu vực. Vấn đề này không chỉ liên quan đến một số điểm chung về bản chất giáo lý (Hồi giáo theo dòng Shiite), mà còn ở mức độ lớn hơn là sự lên án mạnh mẽ chính sách của Israel đối với Palestine.

Xét về cán cân quyền lực ở Trung Đông hiện nay, ảnh hưởng của Iran không còn như trước khi các lực lượng trong “Trục kháng chiến” do nước này dẫn dắt bị suy yếu nghiêm trọng. Chiến dịch quân sự của Israel tại Lebanon vào năm 2024 khiến cho lực lượng Hezbollah phải chịu thiệt hại đáng kể. Trên thực tế, toàn bộ ban lãnh đạo cấp cao của tổ chức này đã bị tiêu diệt. Mặc dù điều này không có nghĩa là Hezbollah không còn tồn tài, nhưng việc khôi phục sức mạnh của tổ chức sẽ mất nhiều thời gian và Iran sẽ phải tốn rất nhiều công sức và nguồn lực để khôi phục tiềm năng của mình.

Một đòn giáng nữa vào “Trục kháng chiến” là sự sụp đổ của chế độ Assad và sự lên nắm quyền của các lực lượng đối lập. Kể từ khi Chính quyền của Tổng thống Syria Bashar al-Assad bị lật đổ, không còn bất kỳ dấu hiệu nào cho thấy sự hiện diện của quân đội Iran hoặc các lực lượng được Iran hậu thuẫn ở Syria. Đây được cho là một bước lùi đáng kể đối với tham vọng chính sách đối ngoại của Iran bởi Syria là một mắt xích quan trọng trong mạng lưới các liên minh và lực lượng ủy nhiệm được thiết kế để chống lại ảnh hưởng của phương Tây và tăng cường vai trò của Iran ở Trung Đông. Mất Syria đồng nghĩa với việc Iran mất đi hành lang quan trọng cung cấp vũ khí và hỗ trợ cho lực lượng Hezbollah ở Lebanon. Hơn nữa, một số vùng lãnh thổ phía nam Syria hiện đang nằm dưới sự kiểm soát trực tiếp của quân đội Israel.

Nói cách khác, cán cân quyền lực ở Trung Đông hiện nay không có lợi cho Iran, và giờ đây Mỹ có ý định giáng một đòn nữa vào Houthi, một trong những lực lượng trong “Trục kháng chiến”.

Xu hướng căng thẳng leo thang

Kể từ mùa thu năm 2023 - sau các sự kiện ngày 7/10 tai Israel và chiến dịch tiếp theo của Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF) tại dải Gaza - các cuộc tấn công từ đất liền của Houthi vào các tàu buôn đi qua Suez đã khiến lượng vận chuyển hàng hóa trên tuyến đường này giảm 66%. Lực lượng Houthi cũng làm hỏng 4 tuyến cáp ngầm nối liền châu Âu, châu Á và châu Phi (chiếm khoảng 25% lưu lượng giao thông giữa các khu vực này trên thế giới). Ngày 18/12/2023, chiến dịch quân sự “Người bảo vệ thịnh vượng” được chính Bộ Quốc phòng Mỹ phát động với sự tham gia của hạm đội 13 quốc gia. Tuy nhiên, chiến dịch này đã không đạt được mục tiêu, như đại diện của Hải quân Mỹ lưu ý, lực lượng Houthi vẫn tiếp tục tấn công cả tàu thương mại và tàu quân sự.

Theo các chuyên gia, xét về mặt quân sự thuần túy, việc đánh bại một phong trào du kích như Houthi là một nhiệm vụ không dễ dàng. Trong mọi trường hợp, sẽ không thể tiêu diệt được Houthi nếu không có sự hiện diện quân sự trên thực địa. Rõ ràng là Mỹ sẽ không gửi quân đội của mình đến Yemen. Các quốc gia như Saudi Arabia và các Tiểu vương quốc Ả Rập thống nhất (UAE), những nước trước đây đã tham gia vào cuộc chiến chống lại Houthi, đã đồng ý ngừng bắn và không muốn tiếp tục tham chiến vì tin rằng những nỗ lực nhằm đạt được mục tiêu của họ ở Yemen bằng vũ lực là không hiệu quả.

Đối với chiến lược gây sức ép Iran, chính quyền Mỹ hiện tại tuyên bố ý định giảm 10 lần lượng dầu xuất khẩu của nước Cộng hòa Hồi giáo này. Tuy nhiên, thật khó để đánh giá mức độ thực tế để đạt được mục tiêu này. Một mặt, chính sách kiểm tra tàu chở dầu của Iran trên các tuyến đường quá cảnh đã được triển khai. Mặt khác, cần phải nhớ rằng Trung Quốc mới là nước tiêu thụ phần lớn dầu mỏ của Iran. Điều này có nghĩa là Mỹ sẽ phải gây sức ép lên cả Trung Quốc cùng một lúc, nhưng có vẻ đây cũng là một nhiệm vụ không hề dễ dàng đối với Mỹ.

Không thể phủ nhận Iran đang chịu áp lực nghiêm trọng từ Mỹ và các đồng minh trong khu vực. Tổng thống Donald Trump cho biết mục tiêu của ông là đạt được một thỏa thuận bao gồm cam kết của Iran không phát triển vũ khí hạt nhân. Tuy nhiên, Tehran chính thức tuyên bố rằng họ không có ý định nhượng bộ. Nhưng có lẽ đây chỉ là cái cớ để tiếp tục mặc cả về một thỏa thuận với Mỹ và châu Âu có thể dẫn đến việc dỡ bỏ lệnh trừng phạt đối với Iran.

Cộng đồng quốc tế có lý do để lo ngại chính sách gây sức ép của Tổng thống Donald Trump đối với Iran có thể đẩy tình hình Trung Đông thêm “nóng”, đặc biệt nguy hiểm hơn là xu hướng chạy đua vũ trang hạt nhân. Theo báo cáo mới nhất của Cơ quan Năng lượng nguyên tử quốc tế (IAEA) vào cuối tháng 2/2025, lượng uranium tinh chế tới 60% của Iran đã tăng thêm 92,5kg trong quý vừa qua, nâng tổng số trọng lượng uranium lên 274,8kg. Nếu tiếp tục làm giàu thêm, lượng uranium này đủ để chế tạo khoảng 6 đầu đạn hạt nhân theo tiêu chuẩn của IAEA. Iran cũng có phương tiện vận chuyển (tên lửa đạn đạo). Không thể loại trừ khả năng nếu áp lực từ Mỹ gia tăng, giới lãnh đạo Iran có thể quyết định tạo ra vũ khí hạt nhân như một sự bảo đảm cho toàn vẹn lãnh thổ của đất nước và sự tồn tại về mặt chính trị của chính mình. Khi đó, thế giới và Trung Đông sẽ bước vào một mối đe dọa mới, nguy hiểm hơn.

Hùng Anh (CTV)