Bí mật của Đảo Rắn giữa lòng Biển Đen

Ảnh chụp từ trên không của Đảo Rắn. Ảnh: kyivpost.com

Đảo Rắn, hay Zmiinyi Ostriv, không chỉ nổi bật với vai trò chiến lược trong cuộc xung đột Nga - Ukraine mà còn là một khu vực có giá trị lịch sử cũng như phong phú về hệ thực vật và động vật. Những khám phá về giá trị lịch sử và hệ sinh thái tại đây đã mở ra nhiều cơ hội nghiên cứu mới và nhấn mạnh tầm quan trọng của việc bảo tồn môi trường tự nhiên.

Vị trí trọng yếu

Đảo Rắn nằm ở Biển Đen, cách bờ biển Ukraine khoảng 50 km. Với diện tích chỉ hơn 200 m2, hòn đảo này không có nước ngọt và cũng không có rắn theo như tên gọi, nhưng lại mang một ý nghĩa chiến lược quan trọng trong cuộc xung đột giữa Ukraine và Nga.

Theo người đứng đầu Cơ quan Tình báo Quốc phòng Ukraine Kyrylo Budanov, bất kỳ ai chiếm được Đảo Rắn đều có thể kiểm soát “bề mặt và tình hình trên không ở miền Nam Ukraine”. Việc kiểm soát hòn đảo này cho phép bên chiếm ưu thế có khả năng chặn các tuyến đường hàng hải quan trọng, ảnh hưởng đến việc vận chuyển hàng hóa từ cảng Odesa – nơi xuất khẩu phần lớn nông sản của Ukraine ra thế giới.

Đảo Rắn cũng đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát các tuyến đường biển dẫn đến eo biển Bosphorus và Địa Trung Hải. Việc Nga rút khỏi hòn đảo này vào cuối tháng 6/2022 đồng nghĩa với việc nới lỏng khả năng phong tỏa đối với hàng xuất khẩu của Ukraine, vốn cung cấp lương thực cho nhiều quốc gia nghèo nhất thế giới. Chính vì vậy, Đảo Rắn là một yếu tố then chốt trong chiến lược quân sự và kinh tế của cả hai bên trong cuộc xung đột đang diễn ra.

Nhưng ngoài yếu tố là một điểm chiến lược quan trọng trong cuộc xung đột hiện tại giữa Nga và Ukraine, Đảo Rắn còn là một di sản văn hóa và lịch sử quý giá của Kiev.

Thợ lặn khám phá các đồ gốm dưới đáy biển quanh Đảo Rắn. Ảnh:kyivpost.com

Lịch sử nghìn năm

Lịch sử của Đảo Rắn kéo dài hàng nghìn năm, bắt đầu từ thời kỳ Hy Lạp cổ đại. Hòn đảo này được biết đến với nhiều tên gọi khác nhau như “Đảo Trắng” do người Hy Lạp đặt, hay “Alba” do người La Mã gọi. Theo truyền thuyết, Đảo Rắn gắn liền với nhân vật Achilles trong thần thoại Hy Lạp (nhân vật thần thoại phổ biến với gót chân tử huyệt đã làm nên câu thành ngữ “gót chân Achilles”).

Trong suốt lịch sử, Đảo Rắn đã chứng kiến nhiều trận chiến quan trọng. Vào thế kỷ 18 và 19, quyền sở hữu hòn đảo đã thay đổi nhiều lần sau mỗi trận đánh. Năm 1948, Liên Xô tuyên bố chủ quyền đối với hòn đảo này từ Romania và thiết lập một trạm radar tại đây. Sau khi Liên Xô sụp đổ vào năm 1991, quyền sở hữu chuyển sang Ukraine, nhưng Romania vẫn tiếp tục tranh chấp. Vấn đề này cuối cùng đã được Tòa án Công lý Quốc tế giải quyết vào tháng 2/2009 với kết luận rằng Đảo Rắn thuộc quyền tài phán của Ukraine.

Hòn đảo này không chỉ quan trọng về mặt địa lý mà còn về mặt sinh thái. Vùng nước xung quanh hòn đảo là nơi sinh sống của nhiều loài cá và động vật biển quý hiếm. Các nhà khoa học đã xác định được 50 loài cá và 6 loài cua, trong đó một số loài được ghi nhận là có nguy cơ tuyệt chủng trong Sách Đỏ của Ukraine. Đại học Quốc gia Odessa (Ukraine) đã thiết lập một trạm nghiên cứu trên Đảo Rắn từ năm 2003 để tiến hành các nghiên cứu về hệ sinh thái độc đáo tại đây.

Hòn đảo cũng có một ngọn hải đăng lịch sử được xây dựng vào năm 1842, phục vụ cho mục đích hàng hải hiện đại đồng thời cũng mang giá trị văn hóa cao. Theo các tài liệu khảo cổ học, Đảo Rắn từng là một trung tâm tôn giáo với ngôi đền thờ Achilles Pontarchus - vị thần bảo vệ Biển Đen. Các thủy thủ cổ đại thường cập bến tại đây để dâng lễ vật nhằm cầu mong sự an toàn trong hành trình của họ. Số lượng tàu bị chìm gần hòn đảo chứng minh cho sự quan trọng của nó trong mạng lưới thương mại cổ đại.

Ý nghĩa khảo cổ và phát hiện quan trọng Đảo Rắn là một kho báu khảo cổ học với nhiều phát hiện quan trọng. Các cuộc thám hiểm khảo cổ dưới nước đã được thực hiện tại đây từ năm 1988 bởi nhóm nghiên cứu NAVAREX hợp tác với Đại học Quốc gia Odessa.

Theo Evgeniy Sukachev, một luật sư từ Odessa và là đối tác của NAVAREX, giá trị nghiên cứu của hòn đảo nằm ở ba khía cạnh: Vị trí địa lý độc đáo, môi trường tự nhiên đặc biệt và lịch sử phong phú. Nhiều hiện vật quý giá đã được phát hiện, bao gồm các tàn tích của ngôi đền Achilles và các đồ vật gốm có niên đại từ thế kỷ thứ 6 trước Công nguyên đến thế kỷ thứ 6 sau Công nguyên.

Phát hiện quan trọng nhất được thực hiện vào năm 2011 với tàn tích của một tàu buôn cổ đại, được đặt tên là “Zmiiny-Patroclus”. Con tàu này được cho là đã chìm vào khoảng năm 350-325 trước Công nguyên, chở đầy rượu vang, dầu ô liu và đồ gốm. Trong số các hiện vật được phát hiện, nổi bật nhất là bức tượng bằng đá cẩm thạch của nữ thần Demeter, cùng nhiều loại bình đựng rượu và đồ gốm tráng men đen, hiện đang được trưng bày tại Bảo tàng Khảo cổ học Odessa.

Các hiện vật khảo cổ được trưng bày tại Bảo tàng Khảo cổ học Odessa.Ảnh: kyivpost.com

Ngoài ra, các cuộc khai quật cũng đã phát hiện nhiều xác tàu đắm khác nhau từ các thời kỳ khác nhau. Các cuộc khai quật từ năm 1988 đến 2010 cũng đã phát hiện một địa điểm neo đậu cổ đại, tồn tại từ thế kỷ 6 trước Công nguyên. Cùng với đó, các nhà khảo cổ đã tìm thấy 176 đồ vật bằng gốm có niên đại trải dài một thiên niên kỷ. Những hiện vật này không chỉ cung cấp cái nhìn sâu sắc về thương mại và văn hóa thời kỳ cổ đại, mà còn khẳng định vị trí của Đảo Rắn trong lịch sử hàng hải của Biển Đen.

Những khám phá khảo cổ học gần đây không chỉ làm sáng tỏ quá trình giao thương giữa các nền văn minh cổ đại, mà còn mở ra cơ hội nghiên cứu sâu hơn về đời sống xã hội và văn hóa của cư dân thời kỳ đó. Các nhà khoa học cũng đang nỗ lực bảo tồn những di sản này để chúng có thể được nghiên cứu và trưng bày cho thế hệ sau.

Tóm lại, Đảo Rắn không chỉ là một điểm chiến lược trong cuộc xung đột Nga-Ukraine mà còn là một kho báu khảo cổ học chứa đựng nhiều giá trị lịch sử và văn hóa quý giá. Từ những truyền thuyết Hy Lạp cổ đại đến những phát hiện khảo cổ học gần đây, hòn đảo này đã chứng minh tầm quan trọng của mình qua nhiều thế kỷ.

Công Thuận/Báo Tin tức (Theo kyivpost.com/ ukraine.com)