Bệnh nhiệt đới bị lãng quên?

Các quốc gia châu Phi đẩy mạnh tiêm chủng ngừa dịch bệnh.

Chiến lược y tế này đã được các thành viên Liên minh châu Phi (AU) thông qua trong cuộc họp cấp cao do CDC châu Phi triệu tập, tại Thủ đô Addis Ababa của Ethiopia, trọng tâm là xây dựng các hệ thống y tế tích hợp, ưu tiên ngăn ngừa và kiểm soát các mối đe dọa sức khỏe như HIV/AIDS, sốt rét, lao, viêm gan... cùng các bệnh nhiệt đới khác bị lãng quên.

Dữ liệu từ cơ quan chuyên về chăm sóc sức khỏe của AU cho thấy các bệnh truyền nhiễm tiếp tục gây ra những hậu quả nghiêm trọng cho sức khỏe cộng đồng tại châu Phi. "Lục địa Đen" hiện chiếm đến 94% tổng số ca sốt rét và 95% số ca tử vong do căn bệnh này trên toàn thế giới. Ngoài ra, châu Phi chịu 40% gánh nặng toàn cầu về các bệnh nhiệt đới bị lãng quên, tất cả các quốc gia trong châu lục phải đối mặt với sự tái diễn của ít nhất 1 căn bệnh như vậy.

Africa CDC cho rằng những rào cản chính đối với việc giải quyết các mối đe dọa sức khỏe vẫn là việc thiếu kinh phí và hệ thống y tế yếu kém. Tổng Giám đốc Africa CDC châu Phi Jean Kaseya hy vọng, với chiến lược mới lần này "một trật tự y tế công cộng cho châu Phi" sẽ được thiết lập, trong đó yếu tố quan trọng là thúc đẩy sự tự lực của tất cả các quốc gia trong châu lục về an ninh y tế.

Châu Phi luôn phải vật lộn với nhiều loại dịch bệnh, trong đó có nhiều bệnh nhiệt đới đặc hữu. Dữ liệu từ Africa CDC công bố đầu tháng 12 cho biết, số ca mắc bệnh đậu mùa khỉ (Mpox) tiếp tục lây lan nhanh tại châu Phi, tăng hơn 5 lần so với năm ngoái. "Tình hình vẫn chưa được kiểm soát, nhìn chung bệnh đậu mùa khỉ vẫn đang có xu hướng tăng" - ông Ngashi Ngongo, lãnh đạo Africa CDC cho biết. Hiện 19/54 quốc gia châu Phi ghi nhận bệnh đậu mùa khỉ. Trung Phi, nơi chịu ảnh hưởng nặng nề nhất của dịch bệnh, chiếm 85,7% số ca bệnh và 99,5% số ca tử vong toàn châu lục.

Trước đó, giữa tháng 8, Tổ chức Y tế thế giới (WHO) đã tuyên bố đậu mùa khỉ là tình trạng khẩn cấp về sức khỏe toàn cầu, sau khi một chủng virus mới bắt đầu lây lan từ Cộng hòa Dân chủ Congo sang các nước láng giềng.

Cũng trong năm 2024, virus Ebola lây lan rộng tại Tây Phi, khiến người ta nhớ lại 10 năm trước, vào năm 2014, Ebola đã khiến hơn 11.000 người thiệt mạng, trong đó có gần 4.000 người ở Sierra Leone. Nguyên nhân chính là không có vaccine phòng chống. Theo giới chuyên gia y tế, rất đáng sợ khi Ebola lưu hành ở động vật và có thể lây sang người và gây ra ít nhất 23 biến chứng sức khỏe với những người sống sót sau khi chữa khỏi căn bệnh này.

Không những thế, châu Phi còn phải đương đầu với các bệnh nhiệt đới đặc hữu (NTDs) do nhiều loại mầm bệnh gây ra bao gồm virus, vi khuẩn, ký sinh trùng, nấm và độc tố. Theo WHO, các loại dịch bệnh này chủ yếu xảy ra ở các vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới, tác động xấu tới sức khỏe, tính mạng của những người nghèo - những người không được tiếp cận với nước sạch, vệ sinh và các dịch vụ y tế phòng, chống bệnh truyền nhiễm. Các bệnh nhiệt đới có thể gây mù lòa, bệnh dại và sốt xuất huyết, mắt hột, bệnh phong... gây dị dạng và biến dạng cơ thể, gây bệnh ung thư và các vấn đề về thần kinh.

Mới đây, giới chức y tế Cộng hòa Dân chủ Congo cho biết, từ ngày 10 đến 25/11, ở tỉnh Kwango đã ghi nhận trên 143 ca tử vong do một bệnh lạ. Người đứng đầu ngành Y tế tỉnh Kwango - ông Apollinaire Yumba, cho biết các bệnh nhân đều có biểu hiện sốt cao, đau đầu, ho và thiếu máu. WHO cũng đã chính thức tiến hành điều tra về sự xuất hiện của căn bệnh lạ nguy hiểm này.

Theo Tiến sĩ Suresh Kuchipudi (Phòng thí nghiệm chẩn đoán động vật Đại học Pennsylvania, Mỹ), có nhiều nguyên nhân dẫn đến dịch bệnh bắt nguồn từ châu Phi. Trong đó, chuyển dịch dân số là một trong những lý do nổi bật. Việc di cư trên quy mô lớn (do đói nghèo, xung đột, bạo lực...) khiến việc chăm sóc y tế trở nên khó khăn và cũng dễ khiến mầm bệnh lây lan thành dịch.

Theo WHO, các vùng nhiệt đới có tính đa dạng sinh thái cao nhưng đồng thời cũng tồn tại nhiều mầm bệnh, làm tăng khả năng xuất hiện mầm bệnh mới. Không chỉ trang trại, chợ động vật sống vẫn tồn tại trong các khu dân cư đông đúc cũng dễ dàng cho mầm bệnh lây lan từ loài này sang loài khác.

“Hàng nghìn virus lây bệnh vẫn tiếp tục tiến hóa tạo ra những nguy cơ một bệnh dịch mới có thể chỉ còn là vấn đề thời gian, nếu như không tăng cường vaccine và xây dựng hệ thống y tế dự phòng đủ mạnh” - chuyên gia virus bệnh học Michael Riffle cảnh báo.

Thế Tuấn