'Beloved', bản hùng ca đau thương về thân phận người da đen

“Beloved – kiệt tác của Toni Morrison, nữ văn sĩ Mỹ gốc Phi đầu tiên giành giải Nobel Văn học – được xuất bản năm 1987 đã giành giải Pulitzer năm 1988. Và từ đó đến nay luôn được xem là một trong những cuốn sách quan trọng nhất của văn học Mỹ hiện đại.

Beloved được coi là cuốn tiểu thuyết hay nhất của Tony Morrison, là cuốn sách đáng đọc nhất trong nhiều thập kỷ. Ảnh: Internet.

Một cốt truyện ám ảnh từ lịch sử có thật

Câu chuyện bắt đầu tại số nhà 124 ở Cincinnati, nơi Sethe – một người phụ nữ da đen từng là nô lệ – đang sống cùng con gái Denver. Tưởng rằng quá khứ đã ở lại phía sau khi trốn khỏi đồn điền Sweet Home ở Kentucky, Sethe vẫn không thể thoát khỏi những ám ảnh cũ. Một ngày, sự xuất hiện của một người phụ nữ lạ tên là Beloved làm xáo trộn tất cả. Với thân phận mơ hồ, Beloved dần hé lộ là linh hồn đứa con gái mà Sethe từng giết – một hành động tuyệt vọng để cứu con khỏi số phận nô lệ.

Toni Morrison lấy cảm hứng từ câu chuyện có thật về Margaret Garner – một phụ nữ nô lệ đã giết con gái sau khi trốn thoát vào năm 1856. Nhưng trong tay Morrison, câu chuyện không chỉ còn là một bi kịch cá nhân. Nó trở thành biểu tượng cho nỗi đau khôn cùng của một dân tộc, cho những vết thương tập thể chưa kịp khép miệng.

Nỗi đau để nhớ, để vượt qua

"Beloved" không chỉ là một câu chuyện về bi kịch cá nhân, mà là bản ghi nhớ sâu sắc về một chương lịch sử đau thương của nước Mỹ – thời kỳ nô lệ và hậu nô lệ. Thông qua hành trình của Sethe, một phụ nữ da đen từng làm nô lệ, Toni Morrison mở ra cánh cửa vào ký ức tập thể bị vùi lấp, nơi những con người từng bị tước đoạt nhân phẩm đang gắng gượng tìm lại bản ngã và quyền được sống như một con người.

Tác phẩm đặt ra những câu hỏi lương tâm đầy nhức nhối: Có thể nào tự do lại phải đánh đổi bằng cái chết? Liệu tình yêu – trong hình hài của một người mẹ – có thể biện minh cho một hành động cực đoan? Morrison không phán xét, nhưng buộc người đọc phải suy ngẫm sâu xa về ranh giới giữa cứu rỗi và tuyệt vọng.

Beloved – nhân vật mang tên tiểu thuyết – không chỉ là một “con ma” trở về từ quá khứ. Cô là hiện thân của ký ức chưa được nói thành lời, là nỗi ám ảnh tập thể chưa được hóa giải. Bằng việc cho quá khứ “hiện hình” và sống cùng hiện tại, Morrison khẳng định: không ai có thể thoát khỏi quá khứ nếu không dám đối diện và đặt tên cho nó.

“Beloved” cũng là tác phẩm về sự chữa lành. Không ai có thể đơn độc vượt qua bóng ma của chính mình. Sự tha thứ, tình yêu, và kết nối cộng đồng – đặc biệt là giữa phụ nữ da đen – chính là điều giúp các nhân vật, và rộng hơn, cả một dân tộc, bước ra khỏi tăm tối. Morrison viết không chỉ để tưởng niệm người đã mất, mà để trao lời cho những người còn sống – những người cần được nghe, được nhớ, và được yêu như đúng tên gọi: Beloved – “Người được yêu thương”.

Văn chương như lời ru buồn bã

"Beloved" không dễ đọc. Morrison sử dụng lối viết đậm chất thơ, đan xen dòng ý thức và những đoạn độc thoại nội tâm phức tạp. Thời gian và không gian phi tuyến tính khiến câu chuyện giống như một giấc mơ – hay đúng hơn là một cơn ác mộng mang hình hài thơ ca. Nhưng chính sự phức tạp đó khiến tác phẩm trở nên mê hoặc.

Ngôn ngữ trong "Beloved" đầy nhịp điệu, như tiếng trống da đen vang lên từ lòng đất – nhức nhối, thôi thúc, và thiêng liêng. Morrison không miêu tả nỗi đau bằng bi lụy, mà bằng một giọng văn điềm tĩnh, thấm đẫm nhân tính, như muốn nói rằng: ký ức không thể bị chôn vùi, nó sẽ trở lại – dưới hình dạng một bóng ma, một tên gọi, hay một sự im lặng nặng nề.

Năm 2006, The New York Times Book Review xếp “Beloved” ở vị trí đầu bảng trong danh sách các tác phẩm hư cấu hay nhất trong 25 năm. Một cuộc khảo sát các nhà văn và nhà phê bình văn học do The New York Times biên soạn đã xếp hạng đây là tác phẩm tiểu thuyết Mỹ hay nhất từ năm 1981 đến năm 2006. [ 4 ] Nó đã được chuyển thể thành bộ phim cùng tên năm 1998 , với sự tham gia của Oprah Winfrey.

"Beloved" là cuốn sách khiến ta đọc bằng cả trí óc và trái tim. Nó đau đớn nhưng cần thiết, như chính hành trình chữa lành của một dân tộc từng bị dìm sâu trong bóng tối. Nếu bạn tìm kiếm một tác phẩm không chỉ để hiểu về văn học, mà còn để hiểu về con người – với tất cả tổn thương, tình yêu và khát vọng sống – Beloved là cuốn sách xứng đáng để bạn dừng lại và lắng nghe.

Hoàng Mai