Bảo vệ môi trường cần ý thức chung

Cũng chính vì nhu cầu thụ hưởng không gắn liền với nghĩa vụ bảo vệ môi trường sống, pháp luật đã có chế tài nhằm giáo dục, răn đe những người thiếu ý thức, trách nhiệm.

Quyền gắn với nghĩa vụ

Không phải ngẫu nhiên mà bà G.M. (phường Bình Phước) luôn bị hàng xóm trên con hẻm nhỏ phàn nàn vì thiếu ý thức giữ gìn vệ sinh chung. Bà G.M. thường xuyên để nước thải sinh hoạt chảy tràn ra hẻm gây nhếch nhác, ảnh hưởng lối đi chung.

Chị Hà My (hàng xóm của bà G.M.) bày tỏ: Chị đã vài lần khéo léo nhắc nhở nhưng bà G.M. chỉ có ý thức giữ gìn được vài hôm rồi đâu lại vào đấy. Với nước thải khi bà G.M. lau dọn nhà cửa, rửa xe, rửa chén... chảy tràn ra đường hằng ngày vừa trơn trượt vừa bốc mùi khó chịu.

“Về mặt mỹ quan, hành vi xả nước thải sinh hoạt ra đường là không đúng, không văn minh. Tôi muốn biết, có quy định pháp luật nào chế tài đối với những người thiếu ý thức xả nước thải sinh hoạt ra đường như vậy không?” - chị Hà My thắc mắc.

Ao được ông V.Q. (xã Xuân Bắc) lấp bị người dân cho rằng ảnh hưởng tới sinh hoạt của họ. Ảnh: Đ.Phú

Khi thấy ông V.Q. (xã Xuân Bắc) cho người lấp ao, những người dân sinh sống xung quanh cho rằng: Đó là chuyện bình thường của nhà nông nên không quá bận tâm. Tuy nhiên, sau vài ngày, khu vực ao nơi ông V.Q. đổ đất, vật liệu bốc mùi hôi thối, các giếng nước sinh hoạt gần đó bị ảnh hưởng, người dân có ý kiến phản đối thì ông V.Q. mới tạm dừng thi công, đem tôn rào chắn xung quanh ao.

Bà H.T.C. (sống gần khu đất đang đào ao của ông V.Q.) thắc mắc: Việc lấp ao của ông V.Q. một khi ảnh hưởng tới môi trường thì pháp luật xử lý ra sao?

Luật sư Vũ Văn Tăng (Đoàn Luật sư tỉnh Đồng Nai) cho biết: Theo nguyên tắc bảo vệ môi trường được Điều 4 Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 quy định: Bảo vệ môi trường là quyền, nghĩa vụ và trách nhiệm của mọi cơ quan, tổ chức, cộng đồng dân cư, hộ gia đình và cá nhân. Bảo vệ môi trường gắn kết hài hòa với an sinh xã hội, quyền trẻ em, bình đẳng giới, bảo đảm quyền mọi người được sống trong môi trường trong lành. Cơ quan, tổ chức, cộng đồng dân cư, hộ gia đình và cá nhân được hưởng lợi từ môi trường có nghĩa vụ đóng góp tài chính cho hoạt động bảo vệ môi trường; gây ô nhiễm, sự cố và suy thoái môi trường phải chi trả, bồi thường thiệt hại, khắc phục, xử lý và chịu trách nhiệm khác theo quy định của pháp luật…

“Chính vì vậy, khi các cá nhân trên không thực hiện đúng nghĩa vụ của mình trong bảo vệ môi trường thì tùy theo tính chất, mức độ, hậu quả của hành vi vi phạm sẽ bị chế tài hành chính, hoặc hình sự” - luật sư Vũ Văn Tăng nhấn mạnh.

Chế tài nghiêm đối với hành vi gây ô nhiễm môi trường

Theo luật gia Ngô Văn Định (Hội Luật gia tỉnh Đồng Nai), hành vi của bà G.M. có thể bị phạt tiền từ 500 ngàn đồng đến 1 triệu đồng theo điểm c, khoản 2, Điều 25 Nghị định 45/2022/NĐ-CP ngày 7-7-2022 của Chính phủ quy định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bảo vệ môi trường (gọi tắt Nghị định 45), đối với hành vi đổ nước thải không đúng nơi quy định tại nơi công cộng.

Riêng với hành vi ông V.Q., cần xem xét rất nhiều yếu tố khác nữa như: Việc đổ đất lấp ao có được chính quyền cho phép chưa (tức là chuyển mục đích sử dụng đất có được chính quyền cho phép); vật liệu lấp ao đó là gì (đất, đá, chất thải sinh hoạt rắn thông thường, chất thải công nghiệp…); mức độ ô nhiễm; mức độ gây thiệt hại các giếng xung quanh… từ đó mới có thể căn cứ vào các quy định hiện hành để xử sự cho phù hợp.

Chẳng hạn, theo khoản 2, Điều 14 Nghị định 123/2024/NĐ-CP ngày 4-10-2024 của Chính phủ quy định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực đất đai (gọi tắt Nghị định 123), hành vi làm biến dạng địa hình thuộc trường hợp san lấp đất có mặt nước chuyên dùng (trừ hồ thủy lợi) hoặc san lấp nâng cao, hạ thấp bề mặt của đất sản xuất nông nghiệp, nuôi trồng thủy sản mà làm mất hoặc giảm khả năng sử dụng đất theo mục đích đã được xác định thì bị phạt tiền từ 5-10 triệu đồng đối với diện tích đất dưới 0,05ha, hoặc từ 10-200 triệu đồng đối với diện tích đất từ 0,05-1ha trở lên.

Theo khoản 3, Điều 14 Nghị định 123, hành vi gây ô nhiễm đất thì hình thức và mức xử phạt thực hiện theo quy định của pháp luật về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bảo vệ môi trường.

Bên cạnh đó, tại khoản 9, Điều 26 Nghị định 45 còn có quy định, phạt tăng thêm từ 40-50% số tiền phạt so với mức phạt tiền tương ứng đối với hành vi vi phạm quy định tại khoản 8, Điều 26 Nghị định 45 trong trường hợp gây ô nhiễm môi trường hoặc chất thải rắn thông thường có chứa các thông số môi trường nguy hại vượt quy chuẩn kỹ thuật môi trường xung quanh. Tổng mức phạt đối với mỗi hành vi vi phạm không quá 1 tỷ đồng.

Đoàn Phú