Bảo vệ động vật hoang dã: 'Cầu chưa dứt, cung chưa ngừng'

Ngay khi báo Pháp Luật TP.HCM khởi đăng loạt bài điều tra “Tiếng kêu ai oán giữa rừng xanh”, chúng tôi đã có buổi phỏng vấn ông Phạm Hồng Lượng, Cục phó Cục Lâm nghiệp và Kiểm lâm, về công tác bảo vệ động vật hoang dã hiện nay.

Lực lượng kiểm lâm tuần tra rừng, tháo gỡ các loại bẫy do thợ săn đặt trộm. Ảnh trong bài: MINH HẬU - NGUYỄN TIẾN

Khẩn trương xác minh điều tra của báo

. Phóng viên: Từ loạt bài điều tra của báo Pháp Luật TP.HCM, Cục Lâm nghiệp và Kiểm lâm đã vào cuộc xử lý như thế nào, thưa ông?

+ Ông Phạm Hồng Lượng (ảnh): Trước hết, chúng tôi thực sự trân trọng cảm ơn báo Pháp Luật TP.HCM đã dày công thực hiện loạt bài điều tra về tình trạng săn bắt động vật hoang dã trái phép tại Vườn quốc gia (VQG) Cát Tiên.

Đây là một tác phẩm báo chí độc lập, rất có giá trị, góp phần hỗ trợ các cơ quan quản lý nói chung và các chủ rừng nói riêng trong việc nâng cao hiệu quả công tác bảo vệ rừng. Đồng thời, loạt bài điều tra đã góp tiếng nói quan trọng trong việc kêu gọi sự chung tay vào cuộc của cộng đồng và hệ thống chính trị cơ sở nhằm bảo vệ rừng và các loài động vật hoang dã trước nguy cơ bị xâm hại.

Ngay sau khi tiếp nhận phản ánh từ báo Pháp Luật TP.HCM, cục đã yêu cầu VQG Cát Tiên khẩn trương báo cáo vụ việc. Theo báo cáo của vườn, các nội dung phản ánh trong bài báo cơ bản sát với thực tế. Vườn ghi nhận các ý kiến từ báo chí và đề nghị cơ quan quản lý nhà nước cùng phối hợp để ngăn chặn tình trạng săn bắt động vật hoang dã trái phép.

Trên cơ sở đó, cục đã ban hành văn bản gửi các cơ quan chức năng liên quan, đề nghị các cơ quan, đơn vị và chính quyền địa phương khẩn trương vào cuộc kiểm tra, xác minh và xử lý vi phạm. Đồng thời, cục cũng yêu cầu Chi cục Kiểm lâm vùng III, các chi cục Kiểm lâm tại Đồng Nai, Bình Phước và Lâm Đồng tăng cường công tác kiểm tra, kiểm soát trên địa bàn.

Bên cạnh đó, vì trong loạt phóng sự điều tra, báo đã tiếp cận nhân chứng và các bên liên quan, cục đã chỉ đạo VQG Cát Tiên chủ động phối hợp với báo Pháp Luật TP.HCM để xác định cụ thể các điểm nóng vi phạm. Đồng thời, cục cũng yêu cầu vườn tăng cường hơn nữa công tác tuần tra, phòng ngừa, điều tra và xử lý vi phạm, phối hợp chặt chẽ với cấp ủy, chính quyền địa phương. Trong mọi tình huống, sự phối hợp đồng bộ với địa phương là yếu tố then chốt để xử lý hiệu quả.

Dựa trên diễn biến tiếp theo và báo cáo từ vườn, cục sẽ xem xét, cân nhắc đề xuất phối hợp với cơ quan công an và các cơ quan chức năng để tiến hành điều tra, xử lý nghiêm các hành vi vi phạm theo quy định của pháp luật.

Thủ đoạn ngày càng tinh vi

. Hiện nay, công tác quản lý, bảo vệ các loài động vật hoang dã tại VQG Cát Tiên nói riêng và các nơi khác đang được thực hiện như thế nào, thưa ông?

+ Các VQG gần như trở thành những “ốc đảo”, khi xung quanh đều là các cộng đồng dân cư sinh sống. Từ lịch sử để lại, nhiều cộng đồng dân cư đã tồn tại lâu đời ở sát rừng, có nơi còn sống hẳn bên trong ranh giới VQG. Việc dân cư và rừng đan xen, chồng lấn như vậy khiến công tác quản lý, bảo vệ rừng trở nên vô cùng phức tạp.

Dù số vụ vi phạm những năm qua có giảm so với trước nhưng các thủ đoạn ngày càng tinh vi, liều lĩnh và manh động hơn. Ở Đắk Lắk, vài năm trước, đã có cán bộ kiểm lâm hy sinh khi đấu tranh với lâm tặc. Năm 2024, tại VQG Cát Tiên, đã có ba cán bộ kiểm lâm bị lâm tặc tấn công phải nhập viện điều trị. Trước tình hình đó, chúng tôi đã đứng ra vận động các nguồn lực để hỗ trợ, động viên anh em. Đây thực sự là một cuộc chiến gian nan, bởi VQG Cát Tiên là nơi lưu giữ nguồn gen đa dạng sinh học quý giá cuối cùng còn lại ở quy mô lớn. Cũng chính vì vậy, nơi này luôn là mục tiêu nhắm đến của các đối tượng có ý đồ xâm phạm tài nguyên.

Nhóm PV Pháp Luật TP.HCM phát hiện các loại bẫy thú rừng trong quá trình thâm nhập điều tra.

Làm quản lý trong ngành, tôi cho rằng công tác bảo vệ rừng, bảo vệ động vật hoang dã không thể chỉ là trách nhiệm của lực lượng kiểm lâm mà cần sự chung tay của cả xã hội. Lâm tặc ngày nay sử dụng nhiều công cụ và phương tiện hiện đại, thậm chí có trường hợp mang theo cả bình xịt hơi cay, súng. Trong khi đó, mỗi trạm kiểm lâm chỉ có 5-7 người, mà thực tế mỗi một trạm, mỗi lần đi tuần tra chỉ có thể bố trí 4-5 người. Với một địa bàn rừng rộng lớn, địa hình lại bị chia cắt phức tạp thì áp lực đối với anh em kiểm lâm là vô cùng lớn.

Mức chế tài đã rất nghiêm

. Thưa ông, theo quy định hiện hành, những hành vi săn bắt thú rừng, mua bán, tiêu thụ động vật hoang dã, thịt thú rừng sẽ bị xử lý như thế nào?

+ Pháp luật hiện hành quy định rõ tùy theo mức độ vi phạm, người vi phạm có thể bị xử phạt hành chính với mức phạt lên đến 1 tỉ đồng với cá nhân và 2 tỉ đồng đối với tổ chức hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự, thậm chí có thể bị phạt tù đến 15 năm.

Tuy nhiên, theo tôi, quan trọng nhất vẫn là ngăn ngừa từ gốc, không để vi phạm xảy ra. Công tác tuyên truyền, giáo dục, nâng cao nhận thức cộng đồng là rất cần thiết, bởi khi sự việc đã xảy ra thì xử lý rất phức tạp - đặc biệt là với các nhóm đồng bào dân tộc thiểu số, việc áp dụng chế tài nhiều khi không đơn giản. Bên cạnh đó, để việc thực thi pháp luật hiệu quả cần có sự phối hợp liên ngành giữa kiểm lâm, công an, tòa án, viện kiểm sát và cộng đồng địa phương.

. Xin cảm ơn ông.•

Ông TRỊNH LÊ NGUYÊN, Giám đốc Trung tâm Con người và Thiên nhiên (PanNature):

Phải xử nghiêm hành vi đặt bẫy thú rừng

Hàng triệu chiếc bẫy vẫn đang âm thầm giăng khắp các cánh rừng - từ vùng đệm các khu bảo tồn đến rừng sâu ít người qua lại. Dù lực lượng kiểm lâm và tình nguyện viên đã nỗ lực tháo gỡ nhưng tình trạng này chưa giảm vì có những trường hợp không bị xử lý đến nơi đến chốn.

Nguyên nhân chính là do pháp luật hiện hành chưa có quy định rõ ràng để xử phạt hành vi mang theo hoặc đặt bẫy trong rừng nếu chưa bắt được động vật.

Khi kiểm lâm phát hiện bẫy nhưng không bắt quả tang người vi phạm hoặc không có tang vật là cá thể bị bắt thì rất khó xử lý. Điều này khiến nỗ lực tháo gỡ như “vét nước khỏi thuyền thủng”.

Để khắc phục khoảng trống pháp lý, cần sớm bổ sung hành vi “mang, đặt, sở hữu công cụ săn bắt trong rừng” vào nhóm vi phạm có thể xử phạt hành chính, tương tự như xử lý hành vi mang theo hung khí nguy hiểm.

Đồng thời, cần quy định rõ trách nhiệm của chính quyền cấp xã trong việc kiểm soát các đối tượng tái phạm, có tiền sử săn bắt, đặt bẫy hoặc buôn bán động vật hoang dã.

Một đề xuất khác là thí điểm truy cứu trách nhiệm hình sự ở mức nhẹ (theo hướng cải tạo không giam giữ, án treo) đối với hành vi đặt bẫy tại khu vực có loài nguy cấp, quý hiếm - kể cả khi chưa bắt được cá thể nào. Khi đặt bẫy không còn là hành vi “không ai bị phạt vì chưa ai chết” thì mới có hy vọng ngăn chặn được tình trạng tận diệt động vật hoang dã đang âm thầm diễn ra mỗi ngày.

VIẾT THỊNH ghi

Phải nói không với tiêu thụ động vật hoang dã

Cục Lâm nghiệp và Kiểm lâm đang tiếp tục rà soát, hoàn thiện hệ thống văn bản pháp luật liên quan đến công tác quản lý, bảo vệ rừng, bảo vệ động vật hoang dã, bao gồm Luật Lâm nghiệp và các văn bản hướng dẫn thi hành.

Qua rà soát thực tế, chúng tôi nhận thấy việc quản lý, bảo vệ rừng, bảo vệ động vật hoang dã cần sự phối hợp liên ngành giữa kiểm lâm, công an, tòa án, viện kiểm sát và chính cộng đồng dân cư. Đó là lý do vì sao mà Quyết định 24/2012 của Thủ tướng lần đầu tiên dùng công cụ kinh tế để hỗ trợ công tác bảo tồn, hỗ trợ các đồng bào vùng ven. Vì chừng nào nhận thức còn kém, sinh kế còn chưa đảm bảo thì họ còn vào rừng săn bắt. Nếu giải quyết được song song từ nhận thức, thực thi pháp luật, hỗ trợ phát triển sinh kế thì sẽ giúp giảm tình trạng khai thác rừng, săn bắt thú rừng trái phép.

Có một điều mà những người làm trong ngành như chúng tôi vẫn luôn trăn trở, đó là: Chừng nào còn nhu cầu tiêu thụ, sử dụng động vật hoang dã làm thực phẩm, làm quà biếu hay vật trang trí... thì chừng đó vẫn sẽ có người bất chấp pháp luật để săn bắt, vận chuyển, tiêu thụ.

Do vậy, một giải pháp quan trọng và không thể thiếu là công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức của người dân về bảo vệ rừng, bảo vệ động vật hoang dã. VQG Cát Tiên cũng thường xuyên có sự kiện truyền thông nói không với động vật hoang dã dành cho học sinh các trường học xung quanh VQG, các khách tham quan du lịch…

Tôi mong rằng cùng với lực lượng chức năng, các cơ quan báo chí - trong đó có báo Pháp Luật TP.HCM sẽ tiếp tục lên tiếng, đồng hành, góp phần ngăn chặn tình trạng này.

....................................................

AN HIỀN - MINH TRÚC