Bảo vệ cảnh quan và môi trường sống toàn cầu

Khu DTSQTG Phong Nha-Kẻ Bàng là một vùng rộng lớn, có tổng diện tích 513.262ha. Nổi bật trong khu vực là Vườn Quốc gia (VQG) Phong Nha-Kẻ Bàng-di sản thiên nhiên thế giới được UNESCO công nhận lần đầu tiên vào năm 2003 theo tiêu chí địa chất, địa mạo và đến năm 2015 được UNESCO công nhận lần thứ hai theo tiêu chí đa dạng sinh học (ĐDSH).

Bách xanh đá ở VQG Phong Nha-Kẻ Bàng.

Theo hồ sơ xây dựng, Khu DTSQTG Phong Nha-Kẻ Bàng được chia thành ba vùng, gồm: Vùng lõi được lấy theo ranh giới vùng lõi VQG Phong Nha-Kẻ Bàng và khu di sản VQG Phong Nha-Kẻ Bàng, thuộc địa phận 2 huyện, 8 xã/thị trấn (sau sáp nhập còn 5 xã), diện tích 123.326ha. Vũng lõi có chức năng tập trung vào việc duy trì các hệ sinh thái tự nhiên lâu dài, bảo tồn nguồn gen, bảo vệ tính toàn vẹn của cảnh quan và các quá trình tự nhiên. Các hoạt động của con người được hạn chế đến mức tối thiểu để duy trì sự cân bằng sinh thái. Khu vực này góp phần quan trọng trong việc bảo tồn hệ sinh thái và nguồn gen, làm giàu kho tàng ĐDSH của Việt Nam và thế giới.

Vùng đệm của Khu DTSQTG Phong Nha-Kẻ Bàng được lấy theo ranh giới vùng đệm VQG PN-KB thuộc địa phận 3 huyện, 13 xã/thị trấn, diện tích là hơn 220.00ha (sau sáp nhập còn 7 xã). Vùng đệm sẽ hỗ trợ, thúc đẩy cộng đồng địa phương thực hiện các hoạt động phát triển bền vững ở vùng chuyển tiếp. Các hoạt động này bao gồm canh tác bền vững, phát triển nông nghiệp sinh thái, kinh tế sinh học.

Tại vùng đệm, ngoài các giá trị dịch vụ môi trường rừng, lưu trữ carbon; người dân có thể khai thác một số loại lâm sản ngoài gỗ, như: Mật ong, dược liệu, tre, mây, chăn nuôi gia súc, gia cầm dưới tán rừng, chăm sóc bảo vệ rừng, phát triển du lịch sinh thái... Điều này góp phần tạo nguồn thu nhập bền vững cho người dân, giúp giảm áp lực lên vùng lõi, duy trì cảnh quan đẹp và bảo tồn các hệ sinh thái nhân văn, cùng với các giá trị tinh thần và văn hóa.

Vùng lõi VQG Phong Nha- Kẻ Bàng.

Vùng chuyển tiếp Khu DTSQTG Phong Nha-Kẻ Bàng được lấy theo các xã bao quanh khu vực vùng đệm thuộc địa phận 3 huyện, 21 xã, diện tích 169.881ha (sau sáp nhập còn 10 xã), đóng vai trò bảo vệ các dịch vụ hệ sinh thái và khôi phục các hệ sinh thái đã bị suy thoái hoặc phá hủy. Các hoạt động như bảo vệ môi trường và sử dụng thông minh các nguồn lợi tự nhiên (sinh vật, đất, nước, không khí, khí hậu) cũng như tích hợp bảo tồn ĐDSH vào trong các vùng nông nghiệp, rừng sản xuất, công trình xây dựng, các mô hình vườn rừng, ĐDSH đô thị….

Được biết, các vùng lõi, vùng đệm và vùng chuyển tiếp được phân chia để tạo điều kiện cho việc giám sát và quản lý. Tuy nhiên, 3 vùng này có sự gắn kết chặt chẽ, tác động qua lại lẫn nhau. Cả 3 chức năng bảo tồn, phát triển và hỗ trợ đều được thực hiện ở cả 3 vùng tùy theo mức độ khác nhau cho mỗi hoạt động cụ thể…

Ngoài ra, Khu DTSQTG Phong Nha-Kẻ Bàng còn sở hữu sự ĐDSH phong phú với 2.712 loài và dưới loài thực vật có mạch; trong đó 126 loài được ghi trong Sách đỏ Việt Nam 2024 và 61 loài trong Danh lục đỏ IUCN. Về động vật, ghi nhận 1.394 loài, bao gồm 100 loài trong Sách đỏ Việt Nam 2024, 50 loài trong Sách đỏ IUCN (2024) và 75 loài có tên trong các phụ lục CITES. Sự đa dạng này bao gồm cả động vật có xương sống và không xương sống, thể hiện sự phong phú về hệ sinh thái của khu vực…

Mặt khác, Khu DTSQTG Phong Nha-Kẻ Bàng còn là nơi đa dạng nguồn gen tập trung, giao thoa của 2 luồng thực vật từ phía Bắc-Nam và là ranh giới tận cùng phía Nam của một số loài thực vật phía Bắc, như: Chò nước (Platanus kerrii), chò nâu (Dipterocarpus retusus)... và cũng là ranh giới tận cùng phía Bắc của một số loài thực vật phía Nam, như: Xoay (Dialium cochinchinense)...

Ngoài ra, nhờ vào sự tương đối độc lập địa hình của khối núi đá vôi, Phong Nha-Kẻ Bàng còn là trung tâm phân bố của 172 loài thực vật đặc hữu của Việt Nam. Với sự hiện diện của những loài động thực vật quý hiếm và các hệ sinh thái đa dạng, Khu DTSQTG Phong Nha-Kẻ Bàng không chỉ là một trong những vùng trọng yếu cho công tác bảo tồn ĐDSH và nguồn gen di truyền, mà còn góp phần quan trọng vào việc bảo vệ cảnh quan và môi trường sống toàn cầu.

Giám đốc Ban Quản lý VQG Phong Nha-Kẻ Bàng Phạm Hồng Thái cho biết, việc tổ chức hội thảo quốc tế tham vấn hồ sơ Khu DTSQTG Phong Nha- Kẻ Bàng nhằm lấy ý kiến của các tổ chức, nhà khoa học để hoàn thiện hồ sơ đề cử Khu DTSQTG Phong Nha-Kẻ Bàng trình UNESCO; đồng thời nâng cao nhận thức và tăng cường sự phối hợp trong việc xây dựng và quản lý Khu DTSQTG theo tiêu chí quốc tế…

Ngọc Hải