Bảo tồn và phát triển sếu đầu đỏ tại Tràm Chim

Sếu đầu đỏ tại Vườn quốc gia Tràm Chim. (Ảnh tư liệu Vườn quốc gia Tràm Chim)

Đây là dấu hiệu đáng mừng cho công tác bảo tồn động vật hoang dã và là kết quả của những nỗ lực không ngừng nghỉ trong việc bảo vệ môi trường sống tự nhiên cho loài chim biểu tượng này.

SẾU ĐẦU ĐỎ TRỞ LẠI TRÀM CHIM

Sếu đầu đỏ là loài chim đặc hữu, từng được coi là niềm tự hào của vùng Đồng Tháp Mười. Trước đây, Vườn quốc gia Tràm Chim, với diện tích rộng 7.313 ha, là hệ sinh thái đất ngập nước còn sót lại của Đồng Tháp Mười xưa. Năm 2012, Vườn quốc gia Tràm Chim được công nhận là khu Ramsar thứ 4 của Việt Nam và thứ 2.000 của thế giới. Vườn là điểm đến quan trọng trong hành trình di cư của sếu đầu đỏ. Tuy nhiên, kể từ năm 2001, số lượng sếu quay lại Tràm Chim đã giảm dần, và những dấu hiệu tích cực chỉ xuất hiện trở lại vào năm 2017, nhưng sếu chỉ dừng lại tạm thời. Năm 2020, sếu không về Tràm Chim. Đến năm 2021, ba cá thể sếu đầu đỏ di cư trở về, nhưng rồi vắng bóng suốt hai năm sau đó.

Do tác động của biến đổi khí hậu, sự thay đổi chế độ thủy văn và các tác động từ nhiều nguyên nhân, hệ sinh thái Tràm Chim bị thay đổi, có nhiều loài động vật, thực vật bị suy thoái, trong đó có quần xã năng kim (thức ăn ưa thích của sếu đầu đỏ) bị thu hẹp dần, thành phần loài thủy sản cũng bị suy giảm về số lượng, ảnh hưởng đến nguồn thức ăn và môi trường sinh sống của sếu đầu đỏ. Ngoài ra, việc canh tác nông nghiệp quá mức hiện nay cũng phần nào làm thu hẹp môi trường sinh sống của sếu đầu đỏ, dẫn đến quần thể sếu về Tràm Chim ngày càng ít dần.

Mới đây, vào tháng 4/2025, Ủy ban nhân dân tỉnh Đồng Tháp đã tiếp nhận sáu cá thể sếu đầu đỏ đầu tiên từ Thái Lan để đưa về chăm sóc, nuôi dưỡng tại Vườn quốc gia Tràm Chim. Hoạt động này được thực hiện trong khuôn khổ Đề án “Bảo tồn và phát triển sếu đầu đỏ tại Vườn quốc gia Tràm Chim giai đoạn 2022-2032”.

Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh Huỳnh Minh Tuấn cho biết: “Việc nghiên cứu, hợp tác chuyển giao, nuôi dưỡng và bảo tồn sếu đầu đỏ là yêu cầu cấp bách. Đồng Tháp tiếp nhận sếu là bước ngoặt quan trọng trong hành trình phục hồi loài sếu đầu đỏ tại Tràm Chim. Tỉnh sẽ tiếp tục triển khai các chương trình bảo tồn và nghiên cứu để tạo ra môi trường sống ổn định cho sếu, đồng thời phát triển một thế hệ sếu khỏe mạnh”.

MỞ RA HƯỚNG PHÁT TRIỂN MỚI

Sau một thời gian thực hiện Đề án Bảo tồn và phát triển sếu đầu đỏ tại Vườn quốc gia Tràm Chim, tín hiệu đáng mừng là tháng 3/2024, có bốn cá thể sếu đầu đỏ di cư trở về. Vào cuối năm 2024, nhiều người dân, bảo vệ Vườn quốc gia Tràm Chim vui mừng khi thấy bảy cá thể sếu quay trở lại, là chỉ báo cho thấy môi trường tự nhiên của Vườn quốc gia Tràm Chim đã dần được phục hồi. Qua đây cho thấy, với mục tiêu đưa đàn sếu trở lại, đề án này không chỉ tập trung vào việc bảo tồn loài sếu mà còn hướng đến phục hồi hệ sinh thái Đồng Tháp Mười, một trong những hệ sinh thái đất ngập nước quan trọng của Việt Nam.

Đặc biệt, đề án này còn chú trọng vào việc phát triển kinh tế bền vững, nâng cao đời sống người dân địa phương thông qua các mô hình nông nghiệp sinh thái và du lịch sinh thái. Thạc sĩ Nguyễn Hoài Bảo, giảng viên Trường đại học Khoa học tự nhiên, Đại học quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh cho rằng, để bảo tồn sếu đầu đỏ thành công, cần phải phục hồi môi trường sống không chỉ trong Vườn quốc gia mà còn ở các khu vực lân cận, đồng thời khuyến khích người dân địa phương tham gia vào quá trình bảo vệ thiên nhiên. “Để sếu trở về, tất cả phải cùng bắt tay vào phục hồi môi trường sống chung quanh Vườn quốc gia Tràm Chim, phục hồi trong vùng lõi, phục hồi hệ sinh thái nông nghiệp. Không chỉ trong một vài năm, công cuộc phục hồi môi trường sống cho sếu phải là câu chuyện dài hơi”- Thạc sĩ Nguyễn Hoài Bảo khẳng định.

Sự hợp tác chặt chẽ giữa các cơ quan chức năng, tổ chức quốc tế và cộng đồng là yếu tố quan trọng trong thành công của đề án. Công tác điều tiết nước tại Vườn quốc gia Tràm Chim được thực hiện dựa trên các phương pháp khoa học, giúp tái tạo hệ sinh thái ngập nước và nâng cao chất lượng nước, từ đó bảo vệ các loài thủy sinh vật - nguồn thức ăn chủ yếu của sếu đầu đỏ. Một yếu tố quan trọng không thể thiếu trong bảo tồn sếu đầu đỏ là sự thay đổi nhận thức của cộng đồng, đặc biệt là những người dân sống ở vùng đệm của Vườn quốc gia Tràm Chim. Thông qua các chương trình tuyên truyền và nâng cao nhận thức, người dân đã chuyển sang các phương thức canh tác bền vững, bảo vệ môi trường và hạn chế việc sử dụng hóa chất nông nghiệp.

Sếu đầu đỏ trở lại Tràm Chim không chỉ giúp bảo vệ loài chim quý hiếm mà còn mở ra những cơ hội phát triển kinh tế bền vững cho địa phương. Đề án này dự kiến sẽ phát triển các mô hình du lịch sinh thái, nông nghiệp sinh thái và nghiên cứu khoa học. Vườn quốc gia Tràm Chim sẽ trở thành điểm đến hấp dẫn cho du khách, những người muốn tham gia vào các hoạt động bảo tồn và khám phá thiên nhiên hoang dã. Đây sẽ là nơi giáo dục cộng đồng và du khách về tầm quan trọng của việc bảo vệ thiên nhiên và sinh thái.

Bảo tồn sếu đầu đỏ không thể thiếu sự hợp tác quốc tế. Các tổ chức quốc tế và chuyên gia, đặc biệt là từ Thái Lan đã đóng góp quan trọng vào mạng lưới bảo tồn rộng lớn cho loài chim này. Tiến sĩ Jade Donavanik, Chủ tịch Hội đồng Tổ chức Công viên động vật học Thái Lan, chia sẻ: “Việc bảo tồn sếu đầu đỏ tại Việt Nam là một phần trong chiến lược bảo vệ loài chim này ở Đông Nam Á. Chúng tôi rất vui mừng với những kết quả đạt được tại Tràm Chim”.

Cộng đồng địa phương cũng đóng vai trò thiết yếu trong việc bảo vệ thiên nhiên. Các chương trình tuyên truyền, nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của loài sếu đầu đỏ và môi trường sống của chúng đã được triển khai rộng rãi. Những người dân sống quanh Vườn quốc gia Tràm Chim đã tham gia tích cực vào công tác bảo vệ thiên nhiên và bảo tồn, phát triển sếu đầu đỏ.

Đồng chí Lê Quốc Phong, Ủy viên Trung ương Đảng, Bí thư Tỉnh ủy Đồng Tháp cho biết: Sự kiện tiếp nhận 6 cá thể sếu đầu đỏ đầu tiên về Vườn quốc gia Tràm Chim đã mở ra hướng tiếp tục thực hiện những mục tiêu đã có trong đề án bảo tồn sếu đầu đỏ. Đồng thời, qua sự kiện, tiếp tục mở ra thêm nhiều hướng mới trong hoạt động này. Không chỉ nuôi dưỡng, chăm sóc, bảo tồn theo hướng tái thả tự nhiên, mà tỉnh sẽ hướng tới một chương trình nghiên cứu về sếu đầu đỏ dài hơi hơn, khoa học và kỹ lưỡng hơn từ khâu chăm sóc, nhân giống, bảo tồn, tái thả và kể cả hình thành hệ sinh thái sinh sống ổn định, bền vững cho sếu đầu đỏ.

HỮU NGHĨA