Bảo tồn di sản văn hóa phi vật thể tại Khu di sản Hoàng thành Thăng Long:Tăng sức hấp dẫn của điểm đến

Gần 15 năm qua, công tác bảo tồn, phát huy giá trị di sản thế giới luôn được Trung tâm Bảo tồn di sản Thăng Long - Hà Nội triển khai hiệu quả, trong đó có công tác bảo tồn di sản văn hóa phi vật thể, góp phần tăng sức hấp dẫn cho điểm đến di sản.

Di sản tỏa sáng trong đời sống đương đại

Khu di sản Hoàng thành Thăng Long là quần thể kiến trúc được hình thành trong suốt 13 thế kỷ, qua nhiều triều đại quân chủ. Với bề dày lịch sử đó, bên cạnh các dấu tích vật thể, nơi đây còn chất chứa kho tàng di sản văn hóa phi vật thể sống động gắn với đời sống cung đình.

Trình diễn điệu múa cung đình tại tour đêm “Giải mã Hoàng thành Thăng Long”.

Giám đốc Trung tâm Bảo tồn di sản Thăng Long - Hà Nội Nguyễn Thanh Quang cho biết, những năm gần đây, công tác nghiên cứu di sản văn hóa phi vật thể tại khu di sản có nhiều chuyển biến tích cực. Các kế hoạch nghiên cứu văn hóa cung đình Thăng Long xưa được đẩy mạnh, thu được những kết quả khả quan thông qua hoạt động trưng bày, triển lãm và những sự kiện thể nghiệm nghi lễ truyền thống...

Cụ thể, Trung tâm phối hợp với Hội Khoa học Lịch sử Việt Nam và các nhà nghiên cứu văn hóa tổ chức nhiều hoạt động nghiên cứu văn hóa phi vật thể tại Khu di sản Hoàng thành Thăng Long như: Thể thức thi đình (điện thí) triều Lê; trang phục cung đình thời Lê (thế kỷ XV - XVIII); nghệ thuật biểu diễn Thăng Long - Hà Nội; cách bài trí đồ nghi trượng và tế phẩm trong nghi lễ cung đình; diễn giải tranh ảnh về Thăng Long - Hà Nội thời Lê - Nguyễn…

Ông Nguyễn Thanh Quang cũng cho biết, văn hóa cung đình bao gồm các nghi lễ, lễ hội, trò chơi, trò diễn... Thời gian qua, các nghi lễ cung đình đã được nghiên cứu một cách bài bản, hệ thống, mang đến nguồn tư liệu dồi dào, phong phú cho công chúng. Trong đó, không ít nghi lễ đã được Trung tâm tái hiện qua các hoạt động thực tế, như: Trưng bày, triển lãm tư liệu, sân khấu hóa. Điển hình là việc tái hiện các nghi lễ cung đình trong dịp Tết Nguyên đán, như: Lễ cúng Táo quân, lễ dựng cây nêu, lễ tiến lịch và ban lịch, lễ tiến xuân ngưu... hay các nghi lễ trong Tết Chính đán, Tết Đoan Ngọ, Tết Trung thu.

Theo PGS.TS Trần Đức Cường, Chủ tịch Hội Khoa học Lịch sử Việt Nam, văn hóa, nghệ thuật cung đình là một trong những yếu tố mang đến sức sống cho di sản, giúp di sản tỏa sáng trong đời sống đương đại. Việc tái hiện các nghi lễ truyền thống tại Khu di sản Hoàng thành Thăng Long không chỉ mang tính giải trí, mà còn góp phần bảo tồn di sản văn hóa phi vật thể quý giá của dân tộc.

Cần sự chung tay của cộng đồng

Bảo tồn di sản văn hóa từ lâu đã là công việc đòi hỏi sự bền bỉ và chiến lược lâu dài. Nhiều chuyên gia cho rằng, để bảo tồn và phát huy di sản hiệu quả, ngoài nỗ lực của cơ quan quản lý, sự chung tay của cộng đồng đóng vai trò quan trọng.

Theo PGS.TS Lê Thị Thu Hiền, Cục trưởng Cục Di sản văn hóa (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch), cộng đồng là người hưởng lợi từ di sản và cũng là nhân tố then chốt trong việc bảo vệ và gìn giữ di sản. Vì thế, để bảo tồn các di sản văn hóa vật thể và phi vật thể thành công, các địa phương, điểm đến cần đề cao vai trò của cộng đồng.

Tại Khu di sản Hoàng thành Thăng Long, nhiều năm qua, các chương trình thể nghiệm văn hóa phi vật thể luôn nhận được sự hưởng ứng, tham gia mạnh mẽ của cộng đồng, nhất là giới trẻ. Ông Nguyễn Thanh Quang cho biết, nhiều nghi lễ cung đình được tái hiện dưới hình thức sân khấu hóa với sự góp mặt của những người trẻ yêu di sản.

Điển hình như hoạt động trình diễn điệu múa cung đình trong tour đêm “Giải mã Hoàng thành Thăng Long”; tái hiện nghi thức đổi gác, dựng cây nêu ngày Tết Nguyên đán; lễ thả cá chép trong cung đình... Sự phối hợp này được duy trì thường xuyên trong nhiệm vụ phát huy giá trị di sản văn hóa tại Khu di sản Hoàng thành Thăng Long cho thấy tình yêu, sự trân trọng và trách nhiệm mà cộng đồng dành cho nguồn vốn văn hóa quý giá cha ông để lại.

Đánh giá hiệu quả của việc bảo tồn, phát huy di sản văn hóa phi vật thể tại Khu di sản Hoàng thành Thăng Long, PGS.TS Trần Đức Cường cho rằng, điều này không chỉ giúp người dân và du khách hiểu hơn về văn hóa, lịch sử Thăng Long - Hà Nội, mà còn mang đến sức sống mới cho di sản. “Những chương trình thể nghiệm văn hóa phi vật thể bằng hình thức sân khấu hóa đã tạo nên sức hút du lịch tại Khu di sản Hoàng thành Thăng Long, góp phần đưa di sản đến gần hơn với công chúng”, PGS.TS Trần Đức Cường nhấn mạnh.

Thời gian tới, bên cạnh việc tiếp tục công tác khảo cổ, nghiên cứu, phục dựng Điện Kính Thiên, Trung tâm Bảo tồn Di sản Thăng Long - Hà Nội sẽ tiếp tục nghiên cứu, phục dựng và tái hiện nhiều nghi lễ hoàng cung xưa; tổ chức trưng bày, triển lãm tư liệu, hình ảnh về giá trị của Khu di sản Hoàng thành Thăng Long. Mục tiêu là đưa di sản văn hóa thế giới này trở thành điểm đến hấp dẫn đối với du khách trong và ngoài nước.

Hoàng Lân