Bảo tàng Tố Hữu– nơi kể chuyện lịch sử bằng thơ

Hành trình sống và viết vì cách mạng

Nhà thơ Tố Hữu tên thật là Nguyễn Kim Thành, sinh ngày 4.10.1920 tại Hội An, Quảng Nam (nay là Đà Nẵng). Lớn lên giữa bối cảnh phong trào cách mạng sục sôi, năm 1938, ông gia nhập Đảng Cộng sản Đông Dương, mở đầu chặng đời gắn bó trọn vẹn với lý tưởng Cộng sản.

Chân dung nhà thơ Tố Hữu và những bài thơ nổi tiếng của ông tại Bảo tàng Tố Hữu

Từ những năm tháng bị giam cầm trong ngục tù thực dân, vượt ngục năm 1942, đến khi giữ nhiều trọng trách quan trọng như Trưởng Ban Tuyên huấn, Trưởng Ban Khoa giáo, Ủy viên Bộ Chính trị, Phó Chủ tịch Thường trực Hội đồng Bộ trưởng, Tố Hữu luôn khẳng định: “Suốt đời, tôi phấn đấu vì sự nghiệp độc lập dân tộc và lý tưởng cộng sản. Cùng với hoạt động cách mạng, tôi làm thơ. Trăm năm duyên kiếp Đảng và Thơ”.

Thơ ca của Tố Hữu là dòng chảy song hành với lịch sử dân tộc. Từ tập Từ ấy (1946) rạo rực niềm vui giác ngộ lý tưởng, đến Việt Bắc, Gió lộng, Ra trận, Máu và hoa… mỗi vần thơ đều thấm đẫm tinh thần cách mạng, tình yêu Tổ quốc và con người.

Ông cũng dành tình cảm sâu nặng cho Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh – vị lãnh tụ mà ông khắc họa bằng những câu thơ sống mãi cùng thời gian:

Người là Cha, là Bác, là Anh/Quả tim lớn lọc trăm dòng máu đỏ.

Ta bên Người, Người tỏa sáng trong ta/Ta bỗng lớn ở bên Người một chút.

Những vần thơ giản dị mà hào sảng đã trở thành nguồn động viên tinh thần to lớn cho các thế hệ chiến sĩ và nhân dân Việt Nam suốt nhiều thập kỷ.

Bàn làm việc của nhà thơ Tố Hữu lúc sinh thời

Tủ sách và bộ trang phục giản dị của nhà thơ Tố Hữu

Đặt tại Hà Nội, Bảo tàng Tố Hữu mở cửa từ năm 2020, như một “cuốn tự truyện” bằng hình ảnh và thi ca. Ngay lối vào, câu thơ trong Bài ca mùa xuân 1961 được khắc nổi bật: Có gì đẹp trên đời hơn thế/ Người yêu người sống để yêu nhau, đón chào khách tham quan bằng thông điệp nhân văn sâu sắc.

Không gian trưng bày của Bảo tàng được chia làm hai phần chính.

Phần thứ nhất tái hiện cuộc đời và sự nghiệp Tố Hữu qua bảy tập thơ, gắn liền với những giai đoạn lịch sử cách mạng của đất nước. Hàng trăm tư liệu gốc, bản thảo, hiện vật quý hiếm được kết hợp cùng hệ thống nghe nhìn hiện đại, giúp người xem hiểu rõ vì sao thơ ca của ông luôn hòa nhịp cùng vận mệnh dân tộc.

Đến đây, công chúng như được chính nhà thơ dẫn dắt qua từng chặng đường, từ thuở đầu bừng sáng lý tưởng cho đến những năm tháng giữ trọng trách lãnh đạo đất nước.

Phần thứ hai là không gian tái tạo căn nhà số 76 Phan Đình Phùng – nơi Tố Hữu và gia đình sinh sống hơn 40 năm. Từ phòng khách tiếp bạn bè, đồng nghiệp đến căn phòng với chiếc bàn tròn nơi ông thường ngồi uống trà, làm thơ, tất cả đều được giữ nguyên cảm giác ấm áp, gần gũi.

Các đồ dùng của nhà thơ lúc sinh thời

Ngay cả trang bản thảo dịch thơ cuối cùng của ông cũng được bảo tồn, gợi nhắc về một tâm hồn thơ không ngừng sáng tạo cho đến cuối đời.

Điểm đặc biệt của Bảo tàng là không có lời bình của người trưng bày. Tất cả dẫn dắt đều đến từ thơ, hồi ký của Tố Hữu, cùng lời kể của bạn bè, đồng nghiệp và người thân. Nhờ đó, khách tham quan có thể tự mình cảm nhận, lắng nghe “tiếng lòng Tố Hữu” qua từng kỷ vật, từng câu thơ.

Di sản của một nhân cách lớn

Bảo tàng không chỉ tôn vinh sự nghiệp thơ ca và cách mạng, mà còn giúp công chúng hiểu hơn về con người Tố Hữu trong đời thường. Hai người con gái của ông – bà Nguyễn Thanh Hoa và bà Nguyễn Minh Hồng – chia sẻ nhiều ký ức xúc động về người cha rất đỗi hiền hậu.

Thơ Tố Hữu được thể hiện bằng thư pháp

Bà Thanh Hoa kể rằng chính mẹ bà, bà Vũ Thị Thanh, đã ấp ủ ý tưởng thành lập bảo tàng để lưu giữ trọn vẹn ký ức về chồng.

“Mẹ tôi đã luôn luôn trân trọng tất cả những vần thơ, tập thơ và kỷ vật của ba. Sau khi ba tôi mất (năm 2002), mẹ tôi có một ý định rõ ràng về việc xây dựng một nhà lưu niệm để cho con cháu nhớ về ông.

Và cũng vì nhiều người yêu thơ, yêu quý ông, những thư từ của bạn bè khiến mẹ tôi muốn chia sẻ với mọi người những góc cạnh về con người ông thông qua các bản thảo,” bà Thanh Hoa chia sẻ.

Bà Minh Hồng, con gái út của nhà thơ Tố Hữu cho hay cùng tình yêu chung với cách mạng với đất nước, ông cũng là một người cha, một người chồng rất tuyệt vời.

“Nếu hỏi rằng bài học nào từ ba mà tôi nhớ nhất thì rất khó để trả lời. Bởi ông không nói đạo lý đao to búa lớn, những bài giảng đạo đức rằng con phải thế này thế kia. Chúng tôi nên người nhờ quan sát, theo dõi tấm gương từ cha mẹ bằng những việc nhỏ trong cuộc sống hàng ngày tạo thành văn hóa, nề nếp gia đình,” bà Minh Hồng nói.

Từ nhỏ, bà Minh Hồng không có cảm giác e sợ ba, tuy nhiên, bà cho biết, nhà thơ Tố Hữu là người gần gũi, dễ đồng cảm.

Học sinh trải nghiệm viết thư pháp, chép thơ Tố Hữu tại Bảo tàng

“Ông rất dân chủ, tôn trọng con cái. Tuy ông yêu văn chương nhưng các con, người thì theo ngành lý sinh, người thì theo công nghệ thông tin. Ông cho con tự do lựa chọn, không định hướng hay ép buộc.

Khi tôi làm gì sai thì điều đầu tiên là ông lắng nghe chứ không phải trách mắng. Tôi học được ở ông sự tôn trọng lẫn nhau giữa các thành viên trong gia đình”- bà Minh Hồng tâm sự.

Lan tỏa giá trị trong hiện tại

Từ khi mở cửa, Bảo tàng Tố Hữu đã trở thành điểm đến yêu thích của học sinh, sinh viên.

Chị Nguyễn Thị Thu Trang (sinh năm 1990), người hướng dẫn học sinh viết thư pháp chia sẻ: “Trong các buổi tham quan Bảo tàng, các em học sinh được đọc thơ Tố Hữu.

Nhiều học sinh rất thích viết thư pháp quốc ngữ với các câu thơ của nhà thơ Tố Hữu. Ngoài học viết thư pháp, nhiều em ghi chép cẩn thận những câu thơ yêu thích vào sổ tay cá nhân và bày tỏ suy nghĩ, cảm xúc của mình trong cuốn sổ cảm tưởng của Bảo tàng. Các em rất hào hứng với hoạt động tham quan, học tập tại Bảo tàng Tố Hữu”.

Không gian phòng khách của nhà thơ Tố Hữu được tái hiện tại Bảo tàng

Năm 2025, nhân kỷ niệm 105 năm ngày sinh nhà thơ Tố Hữu, Bảo tàng tổ chức nhiều hoạt động đặc biệt: Lễ kỷ niệm sẽ diễn ra ngày 3.10 với sự tham dự của lãnh đạo Đảng, Nhà nước; Triển lãm Tem và thơ: Dấu ấn Tố Hữu qua năm tháng; và các buổi trải nghiệm viết thư pháp cho học sinh vào ngày 10.10.

Đây không chỉ là dịp tưởng nhớ nhà thơ mà còn là cơ hội để công chúng, đặc biệt là thế hệ trẻ, tiếp cận trực tiếp di sản tinh thần quý báu của ông.

Tố Hữu – không chỉ là nhà thơ lớn của dân tộc mà còn là nhà lãnh đạo tận tụy, góp phần định hình nền thơ ca cách mạng Việt Nam thế kỷ XX. Thơ ông vừa là vũ khí đấu tranh, vừa là tiếng hát ngợi ca con người, khát vọng tự do, độc lập.

Bút tích của nhà thơ Tố Hữu

Bảo tàng Tố Hữu hôm nay là minh chứng sống động cho mối giao hòa giữa thơ và đời. Mỗi góc trưng bày, mỗi vần thơ ở đây nhắc nhở chúng ta về sức mạnh tinh thần, tình yêu đất nước và niềm tin bất diệt vào con người – những giá trị mà Tố Hữu đã dành trọn cả cuộc đời để vun đắp.

Trong dòng chảy thời gian, tiếng thơ Tố Hữu vẫn ngân vang, trở thành “nguồn động lực vô bờ bến” cho các thế hệ. Và Bảo tàng Tố Hữu, bằng tất cả sự trân trọng quá khứ, đang tiếp tục lan tỏa nguồn sáng ấy, để di sản của ông mãi lan tỏa tình yêu nước, yêu Đảng và Bác Hồ cùng lý tưởng cách mạng đến thế hệ trẻ hôm nay và mai sau.

HÀ AN