Báo động về cuộc tuyệt chủng lớn nhất kể từ thời khủng long

Một cá thể khỉ đầu bông tại Vườn thú Cali, Colombia ngày 24/10/2024. Ảnh minh họa: THX/TTXVN

Các nhà nghiên cứu tin rằng nếu tình trạng tuyệt chủng do con người gây ra tiếp tục với tốc độ hiện tại, nó sẽ sớm đạt đến ngưỡng của một cuộc tuyệt chủng hàng loạt. Theo định nghĩa của Bảo tàng lịch sử tự nhiên, một cuộc tuyệt chủng hàng loạt xảy ra khi có sự mất mát vượt ngưỡng 75% các loài trên thế giới trong thời gian ngắn hơn 2,8 triệu năm - một khoảng thời gian tương đối ngắn về mặt địa chất.

Nghiên cứu mới đã xem xét hàng thập kỷ dữ liệu về biến đổi môi trường, kết hợp với các cuộc thảo luận cùng các nhà cổ sinh vật học và sinh thái học, để so sánh sự mất mát các loài hiện đại với những loài được ghi nhận trong hồ sơ hóa thạch. Theo nghiên cứu, con người đã tác động đến đa dạng sinh học từ cách đây 130.000 năm, với sự biến mất của voi ma mút và lười khổng lồ. Tình trạng tuyệt chủng đã tiếp tục tăng nhanh sau khi loài người xuất hiện lan rộng khắp toàn cầu. Trong thời hiện đại, hổ Tasmania, chim dodo và bò biển Steller chỉ là một vài ví dụ điển hình về các loài bị mất đi do hoạt động của con người.

Trong cuộc phỏng vấn với tờ Newsweek, nhà sinh thái học Jack Hatfield - tác giả nghiên cứu - cho biết: "Tốc độ thay đổi mà chúng ta đang chứng kiến ngày nay không giống bất kỳ điều gì chúng ta biết trong 66 triệu năm qua". Tuy nhiên, ông cũng nhấn mạnh rằng "quan trọng là vẫn chưa quá muộn". Ông Hatfield nhấn mạnh: "Đây là một câu chuyện phức tạp, có nhiều khía cạnh, nhưng thông điệp rất rõ ràng - loài người chúng ta đã trở thành một lực lượng định hình trong lịch sử Trái Đất, và chúng ta vẫn có quyền quyết định câu chuyện đó sẽ kết thúc như thế nào".

Ông Hatfield bổ sung: "Chúng tôi phát hiện ra rằng tình trạng tuyệt chủng do con người gây ra nhanh hơn và có quy mô lớn hơn bất cứ điều gì chúng ta biết kể từ sự tuyệt chủng của khủng long. Mặc dù những mất mát cho đến nay có thể chưa đại diện cho cuộc tuyệt chủng hàng loạt lần thứ sáu, nhưng chúng ta hiện là lực lượng chi phối trong việc định hình tương lai của sự sống trên hành tinh - điều gì xảy ra tiếp theo phụ thuộc vào chúng ta".

Trái Đất đã trải qua năm sự kiện tuyệt chủng lớn trong quá khứ. Sự kiện tồi tệ nhất xảy ra cách đây khoảng 252 triệu năm vào cuối kỷ Permian. Đôi khi được gọi là "Đại Tuyệt Chủng", sự kiện này chứng kiến sự diệt vong của 81% loài sinh vật biển và khoảng 70% các loài trên đất liền. Các nhà địa chất tin rằng nguyên nhân chính là những thay đổi khí hậu và đại dương liên quan đến các vụ phun trào núi lửa quy mô lớn ở vùng đất ngày nay là Siberia, Nga.

Tuy nhiên, sự kiện tuyệt chủng Cretaceous-Paleogene (K-Pg) cách đây khoảng 66 triệu năm được biết đến nhiều hơn. Được cho là do tác động của một tiểu hành tinh khổng lồ vào Bán đảo Yucatán ở Mexico, sự kiện K-Pg đã xóa sổ khoảng ba phần tư tất cả các loài thực vật và động vật, bao gồm cả khủng long.

Ông Hatfield và các đồng nghiệp tin rằng tốc độ tuyệt chủng hiện tại có thể so sánh với một sự kiện nhỏ hơn và gần đây hơn trong lịch sử sự sống được gọi là sự kiện tuyệt chủng Eocene-Oligocene, diễn ra cách đây khoảng 34 triệu năm. Sự kiện tuyệt chủng đó được cho là kết quả của sự làm lạnh toàn cầu và hình thành các tảng băng trên khắp Nam Cực. Điểm khác biệt là sự kiện Eocene-Oligocene diễn ra trong khoảng thời gian hàng triệu năm, trong khi tác động của con người chỉ diễn ra trong khoảng 100.000 năm qua. Ông Hatfield cảnh báo rằng sự kiện Eocene-Oligocene "cho chúng ta thấy sức mạnh của những thay đổi khí hậu lớn có thể làm thay đổi sự sống trên hành tinh của chúng ta".

Ông nói thêm: "Nghiên cứu của chúng tôi cũng nhấn mạnh khó khăn trong việc so sánh hiện tại và quá khứ; có những khoảng trống trong hồ sơ hóa thạch, những loài chưa được biết đến, và những sự kiện tuyệt chủng không được chú ý ngày nay, tất cả đều làm mờ đi bức tranh tổng thể. Nhưng nếu chúng ta tập hợp những gì chúng ta biết, bằng chứng vẫn chỉ ra một thế giới đang thay đổi nhanh chóng gần như hoàn toàn do hoạt động của con người, và giờ đây nằm trong tay chúng ta để thay đổi bức tranh này".

Ông Hatfield tiết lộ nhóm nghiên cứu hiện đang nghiên cứu chi tiết hơn về cách các sự kiện tuyệt chủng trong quá khứ đã định hình lại sự sống trên Trái Đất, để hiểu rõ hơn về những hậu quả lâu dài tiềm ẩn của những thay đổi do con người gây ra.

Đào Lâm (TTXVN)