Báo động đỏ ở hồ nước ngọt lớn nhất thế giới

Hình ảnh từ vệ tinh cho thấy diện tích nước hồ Caspi đã bị thu hẹp.

Hình ảnh từ vệ tinh cho thấy trong nhiều năm qua, mực nước tại hồ Caspi đã cạn dần. Một số nơi từng là bãi tắm lý tưởng nay chỉ thấy những bãi đất khô cạn. Tình hình tại Caspi ngày càng xấu đi một phần do tình trạng xây đập, khai thác quá mức, ô nhiễm và biến đổi khí hậu đã đẩy Caspi đến trước nguy cơ không thể phục hồi.

Caspi là hồ nước lớn nhất thế giới không thông ra đại dương nào. Nó còn được gọi là “biển” bởi diện tích hết sức rộng lớn: bề mặt của Caspi lên tới 370.000km2, với đường vòng cung trải dài hơn 6.400km và được chia sẻ bởi 5 quốc gia: Nga, Kazakhstan, Iran, Azerbaijan và Turkmenistan. Các quốc gia này đã tận dụng hồ Caspi cho hoạt động nông nghiệp, thủy sản và du lịch. Nơi đây cũng có trữ lượng dầu khí lớn và giúp điều hòa khí hậu, mang độ ẩm cho khu vực Trung Á.

Mực nước ở Caspi phụ thuộc chủ yếu vào sự cân bằng giữa nước từ các con sông đổ vào hồ và lượng mưa tự nhiên. Khí hậu ấm lên khiến nước ở hồ thu hẹp. Caspi được cung cấp nước bởi 130 con sông, tuy nhiên việc xây dựng đập tại các con sông đang làm giảm lưu lượng nước chảy vào hồ. Nếu tình trạng đó kéo dài, Caspi có thể lâm vào tình cảnh tương tự Aral, cách Caspi khoảng 2.500km về phía đông, nằm giữa Kazakhstan và Uzbekistan. Chưa đầy 30 năm, Aral từ chỗ một trong những hồ lớn của thế giới đã khô cạn gần như hoàn toàn.

Chuyên gia về mô hình hệ thống trái đất Matthias Prange (Đại học Bremen, Đức) nhận định khi thế giới ấm lên, mực nước tại hồ Caspi còn giảm mạnh, khoảng 8 - 18 m vào giữa thế kỷ này, tùy thuộc vào tốc độ cắt giảm sử dụng nhiên liệu hóa thạch toàn cầu. Ngay cả trong kịch bản lạc quan hơn thì riêng phần nước nông ở phía bắc Caspi, xung quanh Kazakhstan có thể biến mất vào trong khoảng 50 năm nữa.

Đa dạng sinh học và sinh vật sống ở hồ Caspi cũng đang bị đe dọa. Đặc biệt, đây là nơi sinh sống của loài cá tầm có nguy cơ tuyệt chủng, loài cá vốn là nguồn cung cấp 90% trứng cá muối cho thế giới. Hồ nước rộng lớn này đã được bao bọc trong đất liền ít nhất 2 triệu năm, với điều kiện khắc nghiệt là cơ sở hình thành nên nhiều loài sò độc đáo, có thể biến mất nếu tình hình tiếp tục xấu đi. Các cá thể hải cẩu Caspi, loài hải cẩu độc nhất chỉ có trên vùng hồ này cũng đứng trước nguy cơ mất đi môi trường sống.

Trước thực tế đó, giới khoa học địa lý - môi trường đã phát đi cảnh báo tình trạng suy giảm mực nước tại hồ Caspi đang trở thành một điển hình về thảm họa sinh thái.

Bảo Thư