Bảo đảm hiệu quả, tránh lãng phí

Khảo sát nhu cầu, tính toán hiệu quả đầu tư

Việc ngầm hóa các bãi đỗ xe bên dưới các công viên đã được triển khai thành công tại nhiều TP trên thế giới như Đài Bắc (Đài Loan - Trung Quốc), Seoul (Hàn Quốc), Tokyo (Nhật Bản). Để thực hiện các dự án này, các TP đã nghiên cứu kỹ lưỡng tổng thể giao thông động và tĩnh tại TP đó và khu vực. Bởi nhiều khu vực, TP đã hạn chế xe cá nhân thì không thể phát triển bãi đỗ xe. Do vậy, nếu triển khai ngầm hóa các bãi đỗ xe sẽ dẫn đến các mâu thuẫn về phương án tổng thể tổ chức giao thông, vừa gây khó khăn cho chủ đầu tư, làm ra lại không ai dùng.

Thực tế, đã có tình trạng không gian ngầm trung tâm TP để hoang, phải cho thuê làm kho chứa hàng với giá rẻ để bù lỗ chi phí vận hành. Tại TP Hồ Chí Minh đã quy hoạch 4 bãi đậu xe ngầm tại khu trung tâm TP cách đây hơn 10 năm, song các dự án đã “chết yểu” gồm: dự án tại Công viên Lê Văn Tám, sân bóng đá Tao Đàn, sân vận động Hoa Lư; bãi đậu xe ngầm sân khấu Trống Đồng thì chủ đầu tư rất muốn làm nhưng vẫn chưa triển khai vì lý do… TP quay ra ưu tiên làm bãi đỗ xe nổi

Tại Hà Nội, trong nghiên cứu của JICA về đầu tư ga ngầm, kết hợp bãi đỗ xe ngầm với ga ngầm Hàng Bài - Trần Hưng Đạo, nơi giao nhau của tuyến đường sắt đô thị (ĐSĐT) số 2 và số 3, chi phí xây dựng một chỗ đỗ xe ngầm là gần 4 tỷ đồng, nhưng nếu chia chẻ đầu tư với các chức năng giao thông hay hạ tầng đô thị ngầm thì có thể giảm 75%. Tuy nhiên, đó mới là chi phí đầu tư, tính cả vòng đời dự án thì chi phí vận hành, bảo trì cho các công tình ngầm (trong đó có đỗ xe) còn lớn gấp 4 lần chi phí xây lắp.

Bãi đỗ xe tại khu vực giáp Quảng trường Đông Kinh Nghĩa Thục, Hà Nội. Ảnh: Phạm Hùng

Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF-World Economic Forum) và Hiệp hội vận hành công trình quốc tế (IFMA International Facility Management Association) đã công bố nghiên cứu về chi phí cả vòng đời dự án cho thấy: chi phí thiết kế, xây dựng, phá dỡ chỉ chiếm 20% còn 80% là chi phí vận hành khai thác. Thực trạng bãi đỗ xe tiêu chuẩn của Hà Nội chiếm <15%, còn lại 85% là vỉa hè lòng đường, đất trống của công (sân cơ quan, trường học, dự án đắp chiếu…) có chi phí đầu tư 0 đồng để kinh doanh khai thác bãi đỗ xe… Thực tế trên cho thấy không chủ đầu tư nào mặn mà đầu tư bãi đỗ xe vì không thể cạnh tranh với chi phí đầu tư quá lớn như vậy. Do đó, định hướng phát bãi đỗ xe ngầm tại Hà Nội là rất sáng suốt, nhưng cần xác định rõ làm ở đâu? Nguồn vốn nào (không thể dùng ngân sách cho những việc quá nhiều rủi ro lãng phí); làm bằng cách nào cần cân nhắc kỹ.

Tích hợp dự án tái thiết đô thị

Hà Nội đang công bố kế hoạch khởi công những dự án cầu đường, đường sắt đô thị, cải tạo chung cư… quy mô lớn. Hà Nội có thể tích hợp các công trình ngầm (trong đó có bãi đỗ xe ngầm)… để phát huy tổng thể các lợi thế đầu tư kết hợp với tái thiết hiện đại hóa đô thị.

Đơn cử, Hà Nội đã phá dỡ công trình Hàm Cá Mập, công bố kế hoạch giải phóng mặt bằng khu vực Đông Hồ Gươm để mở rộng không gian công cộng Hà Nội, đồng thời giao một số đơn vị tư vấn đề xuất phương án thiết kế… khai thông được phát triển không gian ngầm tại đây sẽ mở đường cho toàn TP. Trong phương án đề xuất tại khu vực này, cần chú ý tới ga ngầm C9 của tuyến ĐSĐT số 2. Bởi tuyến đường sắt này đang đi ngầm dưới rất nhiều nhà ở tư nhân, rủi ro pháp lý rất cao (tuyến ĐSĐT số 3 đã vướng tranh chấp, làm chậm tiến độ, nhà đầu tư và nhà thầu đòi bồi thường thiệt hại rất lớn). Bên cạnh đó, không gian ngầm tại đây gần như gắn liền với ga ngầm Hàng Bài - Trần Hưng Đạo. Do vậy liên kết phát triển theo định hướng giao thông (TOD - Transit Oriented Development ) và liên kết cộng đồng phát triển (TOC - Traffic Oriented Community) với cả vùng thế nào… sẽ quyết định mục tiêu phát triển không gian ngầm ở đây và quy mô của nó.

Phát triển bãi đỗ xe ngầm trong đô thị không chỉ giải quyết chuyện đỗ xe mà cần tạo ra một nền kinh tế dịch vụ đem lại lợi ích cho cộng đồng, tạo lập sự công bằng trong tiếp cận hạ tầng đô thị. Khi tính đến tác động nhiều mặt sẽ thu hút được nguồn lực có quy mô lớn hơn, không chỉ kêu gọi đầu tư ngay trong khu vực dự án, TP mà còn thu hút nguồn lực đầu tư quốc tế. Làm được điều này sẽ thúc đẩy những công cụ hiện đại khi lập trình phát triển dự án, vận hành dự án, ứng dụng công cụ hiện đại hơn để phân tích như hệ thống thông tin địa lý (GIS - Geographic Information System); thông tin quản lý công trình xây dựng (BIM - Building Information Management), một chuỗi các công nghệ hỗ trợ khác cùng đồng hành: hệ thống quản lý dự án (Management Information System - MIS), dữ liệu lớn (Big data), internet vạn vật (IoT), trí tuệ nhân tạo (AI).

Ngày 23/7, Đại hội Đảng bộ phường Hoàn Kiếm lần thứ Nhất đã tổ chức. Đại hội đã xác định 3 khâu đột phá: mô trình quản trị đô thị hiện đại; hạ tầng thông minh hiện đại chuyển đổi số, xanh toàn diện và phát triển công nghiệp sáng tạo với phát huy giá trị văn hóa lịch sử truyền thống… Như vậy, phường Hoàn Kiếm vừa có cơ hội phát triển (cả ngầm lẫn nổi) lại vừa chọn hướng đi thông minh, sáng tạo, bền vững…

Trần Huy Ánh - Ủy viên Thường vụ Hội Kiến trúc sư Hà Nội