Báo chí và chuyện minh bạch thông tin trên thị trường chứng khoán

Minh bạch thông tin là nền tảng cho sự phát triển bền vững của thị trường chứng khoán

Thông tin, yếu tố quyết định hiệu quả đầu tư

Trong vụ án thao túng thị trường chứng khoán diễn ra tại Tập đoàn FLC được đưa ra xét xử gần đây, có tới 30.000 nhà đầu tư được xác định là bên bị hại. Trong vụ án này, các đối tượng vi phạm đã sử dụng các thủ đoạn rất tinh vi để thao túng thị trường nhằm trục lợi, tuy vậy, không thể phủ nhận một thực tế là nhiều nhà đầu tư chưa được trang bị đầy đủ kiến thức, kỹ năng cần có, trong đó có kỹ năng thu thập và xử lý thông tin.

Thông tin là yếu tố đầu vào quan trọng với mọi hoạt động đầu tư. Với kênh đầu tư chứng khoán, có thể nói, kiến thức và thông tin về chứng khoán, thị trường chứng khoán đóng vai trò quyết định hiệu quả đầu tư. Để nhà đầu tư ra quyết định hợp lý, khoản đầu tư cho hiệu quả cao, thông tin phải đáp ứng các yêu cầu về tính chính xác, kịp thời và đầy đủ.

Trên thị trường chứng khoán, có thể phân loại hoạt động đầu tư thành hai dạng, đầu tư dài hạn (giá trị) và đầu tư ngắn hạn (lướt sóng hay T+). Mỗi loại hình đầu tư này có đặc điểm riêng và đòi hỏi những kiến thức, kỹ năng riêng để đạt hiệu quả. Mối ưu tiên đối với thông tin đầu vào của nhà đầu tư theo hai phương pháp này cũng có sự khác biệt nhất định.

Đối với các khoản đầu tư dài hạn, thông tin quan trọng nhất mà nhà đầu tư cần thu thập và xử lý là tình hình hoạt động của doanh nghiệp niêm yết, các chỉ số tài chính - những thông tin này được thể hiện chủ yếu trong báo cáo tài chính, báo cáo thường niên của doanh nghiệp. Từ báo cáo tài chính, báo cáo thường niên, nhà đầu tư có thể đánh giá được sức khỏe, hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp thông qua các chỉ tiêu lợi nhuận, tỷ suất lợi nhuận trên tài sản (ROA), tỷ suất lợi nhuận trên vốn đầu tư (ROE), đặc biệt là các chỉ tiêu giá thị trường/lãi cổ phiếu (P/E), giá thị trường/giá trị sổ sách của cổ phiếu (P/B).

Để lựa chọn cổ phiếu đầu tư, các nhà đầu tư thường so sánh các chỉ tiêu này với các doanh nghiệp cùng ngành, mức trung bình của ngành, thậm chí giữa các ngành với nhau để có được thông tin về các doanh nghiệp hoạt động hiệu quả ở hiện tại. Theo dõi các chỉ số này qua các năm, nhà đầu tư có thể tìm thấy thông tin về xu hướng tăng trưởng của doanh nghiệp. Kết hợp các thông tin này, nhà đầu tư có thể tìm được cổ phiếu phù hợp để tăng khả năng sinh lời, đồng thời giảm thiểu được rủi ro. Nhà đầu tư huyền thoại Warren Buffett là ví dụ tiêu biểu cho phong cách đầu tư dài hạn.

Đối với các khoản đầu tư ngắn hạn, với giả định mọi nhà đầu tư đều có thể tiếp cận thông tin như nhau thì công cụ hữu hiệu nhất đó là phân tích kỹ thuật. Các chỉ số kỹ thuật khá đa dạng và cũng mang nhiều thông tin hữu ích cho đầu tư. Tuy nhiên, phương pháp này không dành cho tất cả mọi người, chỉ những người thực sự am hiểu về các chỉ báo kỹ thuật mới có cơ hội giành chiến thắng trong một thương vụ đầu tư. Tùy thuộc kiến thức, thông tin của các chỉ số kỹ thuật mang lại cho các nhà đầu tư sẽ khác nhau.

Điều này không có nghĩa việc sử dụng phân tích kỹ thuật không có vai trò với các các nhà đầu tư dài hạn. Chọn đúng cổ phiếu (có các yếu tố cơ bản tốt, tiềm năng tăng trưởng của doanh nghiệp tích cực) là quan trọng, nhưng để khoản đầu tư có hiệu quả tốt thì cần yếu tố “đúng thời điểm” (mua ở vùng giá hấp dẫn và chốt lời được ở vùng giá cao).

Trách nhiệm minh bạch thông tin của các thành viên thị trường

Tuy vậy, có một vấn đề mà các nhà đầu tư phải đối mặt là tình trạng bất cân xứng thông tin. Hiện tượng này xảy ra khi các nhà đầu tư lớn, nội bộ có trước các thông tin quan trọng về tình hình hoạt động của doanh nghiệp như kết quả kinh doanh, các hợp đồng mới, định hướng sáp nhập, hay việc bị xử lý vi phạm bởi các cơ quan nhà nước... Thực tế này đặt ra yêu cầu về nâng cao tính minh bạch thông tin không chỉ với các cơ quan quản lý nhà nước về thị trường chứng khoán, mà cả với các doanh nghiệp niêm yết, các thành viên khác của thị trường.

Về phía các cơ quan quản lý nhà nước, cần ban hành các quy định đảm bảo việc cung cấp thông tin đầy đủ, kịp thời của các doanh nghiệp niêm yết và các thành viên khác của thị trường, trong đó bao gồm cả các cơ quan nhà nước có liên quan (Ủy ban Chứng khoán Nhà nước, các Sở giao dịch chứng khoán). Các quy định về công bố thông tin cũng cần đảm bảo việc tiếp cận bình đẳng giữa các nhà đầu tư.

Bên cạnh đó, công tác giám sát, xử lý các hành vi vi phạm trên thị trường chứng khoán cần được tăng cường. Đa dạng các biện pháp giám sát, ứng dụng công nghệ, kỹ thuật mới trong giám sát cũng như tăng cường mức độ xử phạt, tạo tính răn đe được xem là giải pháp quan trọng làm giảm các hành vi vi phạm.

Về phía các doanh nghiệp niêm yết, yêu cầu đặt ra là phải tuân thủ nghiêm các quy định pháp luật về minh bạch, công bố thông tin. Đây không chỉ là nghĩa vụ của doanh nghiệp, mà điều này còn giúp các doanh nghiệp nâng cao uy tín với các cổ đông, nhà đầu tư, đảm bảo khả năng thu hút nguồn vốn trong dài hạn.

Về phía các tổ chức xếp hạng tín nhiệm, công ty kiểm toán độc lập, cần nâng cao chất lượng xếp hạng, kiểm toán. Báo cáo xếp hạng/kiểm toán trung thực, khách quan sẽ giúp ích rất nhiều cho các nhà đầu tư. Đặc biệt, khi các “điểm nghi ngờ” trên báo cáo tài chính được kiểm toán phát hiện, đưa ý kiến lưu ý, ngoại trừ trên báo cáo kiểm toán sẽ giúp các nhà đầu tư tránh được các khoản đầu tư sai địa chỉ.

Tuy nhiên, trên thực tế, trong nhiều trường hợp, công ty kiểm toán không làm hết trách nhiệm của mình khi thực hiện kiểm toán/soát xét báo cáo tài chính cho doanh nghiệp niêm yết, công ty đại chúng. Thậm chí, có trường hợp còn cấu kết với các doanh nghiệp, chấp nhận toàn phần với báo cáo tài chính có gian lận như trong vụ án thao túng thị trường chứng khoán tại Tập đoàn FLC, gây thiệt hại lớn cho nhà đầu tư, ảnh hưởng tiêu cực tới hình ảnh của thị trường chứng khoán trong mắt giới đầu tư trong nước và nước ngoài.

Vai trò của báo chí

Báo chí là một trong những kênh thông tin quan trọng của nhà đầu tư. Với việc cung cấp đa dạng loại thông tin như tình hình kinh tế vĩ mô trong nước và quốc tế, chuyển động của thị trường, tình hình doanh nghiệp cũng như các kỹ thuật, phương pháp đầu tư, báo chí giúp trang bị thêm các kiến thức, kỹ năng cho các nhà đầu tư, giúp họ tận dụng được các cơ hội cũng như tránh được các rủi ro, đặc biệt là các hành vi gian lận trên thị trường.

Báo chí cũng chuyển tải kịp thời, đầy đủ những chủ trương, chính sách của Nhà nước về phát triển thị trường chứng khoán, hỗ trợ cho mục tiêu phát triển ổn định, bền vững của thị trường tài chính bậc cao này. Với việc thông tin nhanh chóng, kịp thời, khách quan, chân thực và đa chiều, báo chí đã góp phần quan trọng trong minh bạch thông tin trên thị trường chứng khoán, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của nhà đầu tư, giúp thị trường chứng khoán hoạt động ngày càng công bằng, hiệu quả, bền vững, giúp hoạt động quản lý, điều hành thị trường ngày càng chuyên nghiệp, hiệu quả.

Bên cạnh đó, báo chí báo chí cũng hỗ trợ cho sự phát triển của thị trường chứng khoán thông qua việc phản ánh ý kiến của các chuyên gia, góp phần xây dựng và hoàn thiện các chính sách liên quan. Đồng thời, với chức năng phản biện và giám sát xã hội, báo chí cổ vũ các doanh nghiệp thực hiện tốt các quy định, chuẩn mực về quản trị doanh nghiệp, minh bạch thông tin và ngược lại, qua đó tạo thêm động lực/sức ép minh bạch thông tin trên thị trường chứng khoán.

Nguyễn Nam Khánh, Trường Mercersburg Academy