Báo chí trong thời đại số: Thách thức và cơ hội

Thưa Nguyên Bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông Lê Doãn Hợp, trong bối cảnh hiện nay, báo chí cần làm gì để giữ được vai trò định hướng và phản biện xã hội?

Trước hết, phải khẳng định chúng ta đang sống trong thời đại Cách mạng công nghiệp 4.0, nơi thông tin bùng nổ mạnh mẽ. Nếu như trước đây, một nhà báo phải mất nhiều thời gian để điều tra và xác minh thông tin, giờ đây, chỉ cần một cú nhấp chuột, chúng ta đã có ngay vô số dữ liệu. Báo chí hiện nay có lợi thế nhờ công nghệ, giúp khai thác và truyền tải nội dung nhanh hơn, nhưng cũng phải đối mặt với sự cạnh tranh gay gắt. Bất kỳ ai có điện thoại thông minh cũng có thể trở thành một “phóng viên”, viết bài trên blog cá nhân, chia sẻ thông tin trên mạng xã hội. Vì thế, báo chí chuyên nghiệp muốn tồn tại phải nâng cao chất lượng, cung cấp những nội dung có chiều sâu và giá trị thực sự cho độc giả. Cũng cần lưu ý, thông tin ngày nay quá nhiều nhưng thời gian của mỗi người vẫn chỉ có 24 giờ. Độc giả sẽ chỉ lựa chọn những nội dung thực sự hấp dẫn và hữu ích. Nếu báo chí không đáp ứng được điều này, dù có viết hay đến đâu, người ta cũng không đọc. Báo chí không chỉ là một kênh truyền tải thông tin mà còn là một công cụ định hướng và phản biện xã hội. Trong bối cảnh bùng nổ tin giả, nhà báo cần có bản lĩnh, trí tuệ và đạo đức nghề nghiệp để chọn lọc và cung cấp thông tin chính xác, có giá trị.

Nguyên Bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông Lê Doãn Hợp

Hiện nay, nhiều người lo ngại báo chí có thể bị thay thế bởi trí tuệ nhân tạo (AI). Ông có suy nghĩ gì về vấn đề này?

AI có thể hỗ trợ con người xử lý thông tin, nhưng không thể thay thế hoàn toàn nhà báo. Một bài báo hay không chỉ là việc tập hợp dữ kiện mà còn đòi hỏi tư duy phản biện, khả năng phân tích và cách truyền tải sao cho hấp dẫn, nhân văn. Báo chí không chỉ đưa tin mà còn phải định hướng, phản biện, cung cấp tri thức có giá trị lâu dài. Nếu chỉ chạy theo tốc độ mà không có chiều sâu, báo chí sẽ mất đi vai trò của mình. Ví dụ, khi viết về kinh tế, không chỉ đưa tin về thị trường hôm nay mà còn phải phân tích những biến động trong quá khứ, dự báo xu hướng tương lai. Tương tự, với các lĩnh vực như bất động sản, chính trị, pháp luật…, báo chí cần giúp công chúng hiểu rõ hơn, thay vì chỉ cung cấp tin tức đơn thuần.

Hiện nay, có rất nhiều nhà báo nhưng số người thực sự có thương hiệu cá nhân lại không nhiều. Theo ông, điều gì làm nên một nhà báo có dấu ấn riêng?

Nhà báo không chỉ là người viết tin mà còn phải có phong cách riêng, tạo được niềm tin với độc giả. Trong một môi trường mà ai cũng có thể viết và đưa tin, sự khác biệt của một nhà báo chuyên nghiệp nằm ở cách tiếp cận vấn đề, tư duy phản biện và khả năng tạo dựng ảnh hưởng. Nhưng thương hiệu cá nhân không chỉ là sự nổi tiếng, mà quan trọng hơn, đó là giá trị thực sự của một nhà báo trong lòng độc giả. Niềm tin của công chúng chính là thước đo quan trọng nhất. Trong bối cảnh chuyển đổi số, báo chí cũng phải đối mặt với thách thức làm sao để nội dung vẫn giữ được giá trị và chiều sâu, chứ không chỉ chạy theo tốc độ và sự giật gân.

Theo ông, hiện nay Báo chí Việt Nam có đang đi đúng hướng trong kỷ nguyên số không?

Việt Nam đã có những bước tiến quan trọng, nhưng vẫn còn nhiều thách thức, đặc biệt là về nhận thức và cơ chế. Khi công nghệ phát triển mạnh mẽ, báo chí cần tận dụng những lợi thế để nâng cao chất lượng nội dung. Ví dụ, trong lĩnh vực quản lý nhà nước, báo chí không chỉ phản ánh thực trạng mà còn phải đưa ra những giải pháp, giúp công chúng hiểu rõ hơn về chính sách. Một bài báo tốt không chỉ đưa tin mà còn giúp người đọc có cái nhìn sâu hơn về vấn đề.

Theo ông, làm thế nào để nâng cao chất lượng báo chí trong thời đại mới?

Báo chí phải cân bằng giữa tốc độ và độ chính xác. Một bài báo có thể tạo tiếng vang lớn, nhưng nếu không cẩn trọng, cũng có thể gây ra những hệ lụy không mong muốn. Vì vậy, sự cẩn trọng và trách nhiệm trong đưa tin là yếu tố tiên quyết. Báo chí cũng giống như một hệ thống hàng không. Nếu máy bay là thông tin, đường băng là nền tảng công nghệ, phi công tức nhà báo phải có đủ bản lĩnh để điều khiển. Không có người dẫn dắt giỏi, báo chí không thể vận hành hiệu quả.

Lời khuyên của ông dành cho thế hệ nhà báo hiện nay, đặc biệt những nhà báo trẻ?

Nhà báo giỏi không chỉ là người viết hay, mà còn phải giỏi khảo sát thực tế, chọn lựa vấn đề quan trọng để phản ánh. Báo chí cần tập trung vào những chủ đề có tác động lớn đến xã hội, thay vì chỉ xoay quanh những câu chuyện nhỏ lẻ. Quan trọng nhất, báo chí phải giữ được tính chính trực, khách quan và trách nhiệm. Một nhà báo không chỉ phản ánh sự thật, mà còn góp phần định hướng dư luận theo hướng tích cực, giúp xã hội phát triển bền vững.

Điều quan trọng nhất là giữ vững đam mê và đạo đức nghề nghiệp. Nghề báo không chỉ là một công việc mà còn là một sứ mệnh. Một nhà báo giỏi không chỉ cần kỹ năng viết tốt mà còn phải có bản lĩnh, dám đi, dám viết, dám chịu trách nhiệm. Với nhà báo, ngoài chuyên môn vững vàng, cần rèn luyện thêm khả năng phân tích, tư duy phản biện và xây dựng thương hiệu cá nhân. Trong bối cảnh truyền thông số, ai cũng có thể đăng tải thông tin, nhưng một nhà báo thực sự giỏi nghề là người biết chọn lọc, biết đặt câu hỏi và luôn đặt đạo đức nghề nghiệp lên hàng đầu.

Xin cảm ơn ông về cuộc trò chuyện đầy tâm huyết này!

Lê Phương