Báo chí địa phương hậu sáp nhập: Lo lương, giữ nghề, giữ người

Ngày 12-6, Trung tâm Truyền hình Việt Nam tại TP.HCM tổ chức tọa đàm “Báo chí tinh – gọn – mạnh”, với sự tham gia của hơn 70 khách mời là đại diện các cơ quan quản lý, lãnh đạo các cơ quan báo chí, các nhà báo, chuyên gia trong ngành.

Nhiều cơ quan báo chí trên cả nước đang bước vào giai đoạn tái cấu trúc toàn diện: sáp nhập các loại hình, đổi tên gọi, tinh gọn bộ máy, chuyển đổi mô hình hoạt động. Đây không chỉ là một yêu cầu về tổ chức, mà là bước ngoặt lớn với toàn ngành báo chí: làm sao để vẫn giữ được bản sắc, vai trò định hướng trong khi vẫn phải thích ứng với môi trường truyền thông số, cạnh tranh khốc liệt và yêu cầu tự chủ tài chính ngày một cấp thiết.

Sự đa dạng trong cách đặt tên

Thực tế cho thấy, sau khi sáp nhập, mỗi tỉnh thành lại có một cách đặt tên cơ quan báo chí khác nhau, tạo nên một bức tranh đa dạng, không đồng nhất.

Theo thống kê nhanh đến ngày 12-6-2025, có 17 đơn vị chọn tên “Báo và Đài Phát thanh Truyền hình” gắn với địa danh như Đồng Tháp, Long An; 10 đơn vị giữ tên “Báo + đơn vị hành chính của địa phương” như Cao Bằng, Khánh Hòa.

Ba tỉnh chọn mô hình “Trung tâm truyền thông” như Quảng Ninh, Hải Phòng; riêng Bình Phước kết hợp tên “Đài PT-TH và Báo Bình Phước”.

Sự khác biệt trong cách đặt tên, ví dụ như "báo và đài" hay "đài phát thanh truyền hình và báo" ở Bình Phước và Đồng Tháp, cho thấy sự ưu tiên khác nhau về vị trí của từng loại hình báo chí trong tên gọi.

Lãnh đạo cơ quan báo chí có tại tọa đàm.

Ông Mai Ngọc Phước, Tổng Biên tập báo Pháp Luật TP.HCM cho rằng: Nói về việc hợp nhất các cơ quan báo chí, chúng ta phải nói đến căn cứ quy định pháp luật để nói về vấn đề này.

Việc sắp xếp, hợp nhất các cơ quan báo chí bắt nguồn từ Nghị quyết 18/2017 của Bộ Chính trị, sau đó là quyết định 362/2019 của Thủ tướng Chính phủ, sau này là những chỉ đạo của lãnh đạo Đảng, Nhà nước. Tựu chung của các văn bản chỉ đạo là sắp xếp các cơ quan báo đài sao cho tinh – gọn – mạnh và đủ sức cạnh tranh với các mạng xã hội khác cũng như đủ sức vươn tầm ra thế giới.

Cho nên chúng ta không cần băn khoăn sau sắp xếp thì đơn vị nào mạnh hơn thì đơn vị đó đứng đầu cái tên sau sắp xếp. Mà điều quan trọng là sau sắp xếp đơn vị của chúng ta phải hoạt động như thế nào theo đúng định hướng, đó là tinh gọn mạnh.

“Theo tôi nghĩ cần phải có hướng dẫn thêm của các cơ quan chức năng. Hiện nay, Luật Báo chí đang trong quá trình sửa đổi, trong đó đưa ra khái niệm mới là “Tổ hợp truyền thông đa phương tiện”. Tên gọi sẽ còn phải bàn nhiều nhưng theo tôi tên của báo chí sau sắp xếp gọi là Trung tâm truyền thông, hay Báo Đài nhưng phải gắn với tên địa phương. Dứt khoát phải đáp ứng theo yêu cầu của quản trị, của cấp trên là tinh – gọn – mạnh”, nhà báo Mai Ngọc Phước nhấn mạnh.

Bên cạnh đó, ông Mai Ngọc Phước cho rằng Luật Báo chí sửa đổi cũng cần có cơ chế của các cơ quan báo chí sau hợp nhất đó là làm sao để phát huy được tính tự chủ của mình. Đồng thời, Luật Báo chí sửa đổi cũng cần có các cơ chế hỗ trợ về chính sách, thuế, đào tạo nguồn nhân lực, chuyển đổi số. Điều này sẽ giúp các cơ quan báo chí sau hợp nhất mạnh hơn và đủ sức cạnh tranh với các cơ quan báo chí quốc tế.

Câu chuyện kinh tế báo chí sau sáp nhập

Liên quan đến bài toán tài chính để đảm bảo thu nhập cho người lao động tại các cơ quan báo đài, các lãnh đạo cơ quan báo đài có mặt tại tọa đàm đều thừa nhận họ đang đối điện với nhiều khó khăn.

Chia sẻ tại tọa đàm, nhà báo Ngô Thị Ngọc Hạnh, Tổng Biên tập Báo & Đài PT-TH Đồng Tháp, cho biết: Những năm trước, Đài PT-TH Đồng Tháp đặt ra chỉ tiêu chênh lệch thu – chi mỗi năm ít nhất là 5 tỉ đồng. Nhưng tới năm đầu tiên sau sáp nhập, chúng tôi không dám đặt ra chỉ tiêu này. Qua thảo luận, chúng tôi đã đi đến thống nhất là “sau khi hợp nhất, cố gắng đảm bảo lương và chế độ thù lao nhuận bút ở mức độ nguồn thu cho phép”.

Tương tự, nhà báo Nguyễn Thanh Quang, Quyền Giám đốc Đài PT-TH Bình Dương, cho biết thêm: Trong thời gian qua, đặc biệt là năm 2023-2024, chúng tôi gặp rất nhiều khó khăn. Đến tháng 12-2024, Đài PT-TH Bình Dương là một trong những đài còn nợ nhuận bút của viên chức người lao động từ tháng 12-2023.

Trong giai đoạn đó, tâm trạng của người lao động rất lo lắng. Tuy nhiên, Đảng ủy, Ban Giám đốc đã kịp thời xử lý khó khăn này bằng cách phải tự quyên góp, mượn tiền của các doanh nghiệp để ứng nhuận bút cho phóng viên, để họ có thể tiếp tục công việc và chúng tôi hoàn thành nhiệm vụ chính trị trong năm 2024. Đến thời điểm này, Đài PT-TH Bình Dương đã cơ bản giải quyết xong và bắt đầu đi vào ổn định, trong đó lương phải trả đúng theo luật.

“Thực hiện cơ chế đặt hàng đòi hỏi phải làm ra sản phẩm, nghiệm thu, sau đó mới thanh toán. Nhưng đặt hàng theo quy định hiện hành, đơn giá rất thấp, cường độ thực hiện sản phẩm báo chí phải tăng gấp 3 lần, song doanh thu lại rất thấp. Để giải bài toán này, buộc lòng các đài phải tăng cường tổ chức sự kiện để mời các tài trợ. Nếu không có nguồn thu từ tổ chức sự kiện, quảng cáo thì khả năng các đài địa phương sẽ điêu đứng, mất khả năng thanh toán”- ông Quang nói.

Ông Tô Đình Tuân, Tổng Biên tập báo Người Lao Động chia sẻ cảm xúc với các đồng nghiệp đang “nín thở” để vượt qua khó khăn trong giai đoạn này.

Theo ông Tuân, từ 9-2018 trở về trước, báo Người Lao Động gặp nhiều khó khăn, nhưng từ thời đó đến nay, cơ quan này chưa từng chậm trả lương, thưởng một ngày nào. Thậm chí, các khoản thưởng luôn cố gắng cao hơn cơ chế nội bộ đã nêu, từ 2-10 lần. "Tuy nhiên, việc này cũng là “liệu cơm, gắp mắm”, tùy doanh thu của từng năm chứ không có một lời hứa nào cụ thể. Để làm được điều đó, chúng tôi đã nỗ lực rất nhiều”- ông nói.

Đồng quan điểm, nhà báo Nguyễn Ngọc Toàn, Tổng Biên tập Báo Thanh Niên cũng thừa nhận báo chí nói chung đang đối mặt với rất nhiều khó khăn.

Theo ông Toàn, tại báo Thanh Niên, nhuận bút được thanh toán mỗi tháng 2 lần, lương được trả vào ngày 20-25 hàng tháng. Có thời điểm, sản lượng tin tức phát trên các nền tảng thuộc top 5 toàn quốc nên có thời điểm tiền lương chi trả hàng tháng lên đến 8 tỉ cho gần 500 con người. Nhuận bút hơn 5 tỉ một tháng. Gần đây, doanh thu có khó khăn, chúng tôi phải tiết chế lại sản lượng đưa lên các nền tảng và tính đến chất lượng nhiều hơn.

Tổng Biên tập Báo Thanh Niên thông tin thêm báo in vẫn được duy trì như một phần hệ sinh thái truyền thông – dù không còn lãi, nhưng là công cụ truyền tải chính sách hiệu quả. Đáng chú ý, suốt 5 năm qua, giá báo không tăng dù mọi chi phí leo thang. Nhuận bút cũng không thể giảm vì “giảm thì chất lượng sẽ đi xuống”. Thêm vào đó, sự cạnh tranh gay gắt từ nền tảng xuyên biên giới khiến quảng cáo truyền thống bị thu hẹp, trong khi chính các cơ quan báo chí chính thống lại bị kiểm soát quảng cáo chặt chẽ.

Đồng quan điểm, ông Mai Ngọc Phước, Tổng Biên tập báo Pháp Luật TP.HCM thừa nhận: Hiện nay 80% doanh thu từ quảng cáo là trên mạng xã hội. Cho nên khó khăn chung về nguồn thu là tình trạng chung của báo đài trên toàn quốc. Tại báo Pháp Luật TP.HCM tự chủ về tài chính từ năm 1992 đến nay.

"Dù diện với nhiều khó khăn, nhưng chúng tôi chưa nợ bất cứ một tháng lương hay một đồng nhuận bút nào, và cũng chưa giảm thu nhập tăng thêm. Vấn đề hiện nay là chúng tôi cần phải tìm kiếm nguồn thu mới. Theo quy định của Nhà nước đều yêu cầu các cơ quan báo đài phải tăng cường 20% thông tin về tình hình kinh tế, chính trị, xã hội của địa phương mình. Đồng thời, yêu cầu các cơ quan bộ ban ngành và chính quyền địa phương phải chi tiêu cho các cơ quan báo đài để thực hiện nghĩa vụ này. Hiện nay báo Pháp Luật TP.HCM đã ký hợp tác truyền thông với chính quyền của khoảng 20 tỉnh thành và có được nguồn thu khá từ các cơ quan đó.

Ngoài ra, chúng tôi cũng tổ chức các sự kiện, và sắp tới cần tính toán đến việc chuyển đổi mô hình hoạt động mới. Vấn đề hiện nay là luật và cơ chế chính sách của Nhà nước phải có những quy định mới, quyết sách mới để giúp cho các cơ quan báo chí tự chủ", ông Phước nói thêm.

THÙY LINH