Báo cáo Chỉ số Đổi mới sáng tạo toàn cầu (GII) 2025: Việt Nam giữ vững vị trí 44/139

Ông Daren Tang, Tổng giám đốc WIPO. Ảnh chụp màn hình

Theo WIPO, sau nhiều thập kỷ tăng trưởng ổn định, đầu tư vào tài chính nghiên cứu và đổi mới sáng tạo đang mất dần đà tăng trưởng. Năm 2024, tăng trưởng nghiên cứu và phát triển (R&D) toàn cầu đã chậm lại, thấp nhất kể từ năm 2010. Vốn đầu tư mạo hiểm vẫn ảm đạm, sụt giảm trong năm thứ ba liên tiếp.

Tuy nhiên, đổi mới sáng tạo không hề đứng yên, những đột phá mới vẫn đang diễn ra trên khắp thế giới. Từ siêu máy tính xanh và trí tuệ nhân tạo, đến pin thông minh hơn, internet tốc độ cao hơn và dịch vụ chăm sóc ung thư tốt hơn.

Trong bối cảnh đó, trong số 139 quốc gia và nền kinh tế được xếp hạng, Thụy Sĩ dẫn đầu về Chỉ số Đổi mới sáng tạo toàn cầu (GII) năm 2025, tiếp theo là Thụy Điển, Mỹ, Hàn Quốc và Singapore. Các nền kinh tế khác đang dần bắt kịp. Trung Quốc lần đầu tiên lọt vào top 10. Ấn Độ, Thổ Nhĩ Kỳ, Việt Nam, Philippines, Indonesia và Maroc đang tăng trưởng nhanh chóng theo thời gian.

Bảng xếp hạng Chỉ số Đổi mới sáng tạo toàn cầu (GII) 2025.

Các quốc gia khác như Brazil, Malawi, Senegal, Thái Lan, Tunisia, Uzbekistan và Rwanda đang vượt trội về đổi mới sáng tạo so với mức độ phát triển. Trong khi đó, các khu vực như Bắc Phi và Tây Á, đặc biệt là Trung Đông, đang ngày càng phát triển mạnh mẽ. Đổi mới sáng tạo đang đa dạng hơn bao giờ hết.

Mặc dù không tăng vị trí trong bảng xếp hạng, nhưng Việt Nam có những nỗ lực đáng ghi nhận trong nhiều chỉ số. Chúng ta tiếp tục có sự cải thiện ở đầu vào đổi mới sáng tạo, tăng 3 bậc so với năm 2023, từ 53 lên 50.

Việt Nam duy trì vị trí thứ 2 trong nhóm các quốc gia thu nhập trung bình thấp. Quốc gia thu nhập trung bình thấp xếp trên Việt Nam là Ấn Độ với thứ hạng 38. Ngoài ra, có 3 quốc gia có thu nhập trung bình cao xếp trên Việt Nam là (Trung quốc xếp hạng 10, Malaysia xếp hạng 34, Thổ Nhĩ Kỳ xếp hạng 43), còn lại tất cả các quốc gia xếp trên Việt Nam đều là các quốc gia có nền công nghiệp phát triển, thuộc nhóm thu nhập cao, tỷ lệ chi cho nghiên cứu và phát triển/GDP cao. Trong khu vực ASEAN, Việt Nam vượt lên trên Thái Lan, đứng thứ 3 sau Singapore và Malaysia.

Trong Báo cáo GII 2025 của WIPO, Việt Nam được WIPO ghi nhận là một trong 9 quốc gia thu nhập trung bình cải thiện thứ hạng nhanh nhất tính từ năm 2013 (gồm Trung Quốc, Ấn Độ, Thổ Nhĩ Kỳ, Việt Nam, Philippines, Indonesia, Ma-rốc, Albania và Iran).

Việt Nam cũng là một trong 2 quốc gia giữ kỷ lục có thành tích vượt trội so với mức độ phát triển trong 15 năm liên tiếp (gồm Ấn Độ và Việt Nam). Trong 15 năm liền, Việt Nam luôn có kết quả đổi mới sáng tạo cao hơn so với mức độ phát triển, cho thấy hiệu quả trong việc chuyển các nguồn lực đầu vào thành kết quả đầu ra đổi mới sáng tạo. Việt Nam là một trong ba quốc gia (Trung Quốc, Việt Nam, Ethiopia) có tốc độ tăng trưởng năng suất lao động nhanh nhất trong giai đoạn 2014-2024.

Lần đầu tiên Việt Nam vươn lên dẫn đầu thế giới ở chỉ số "Xuất khẩu hàng hóa sáng tạo". Cùng với "Nhập khẩu công nghệ cao" và "Xuất khẩu công nghệ cao", đây là ba mũi nhọn khẳng định vị thế của Việt Nam trên bản đồ công nghệ toàn cầu.

Trường đại học Việt Nam chưa hấp dẫn sinh viên quốc tế

Tuy nhiên, bản báo cáo GII 2025 cũng chỉ ra những điểm yếu mà Việt Nam cần cải thiện.

Ông Marco M. Alemán, Trợ lý Tổng Giám đốc WIPO, chủ trì phiên trình bày về Kết quả GII 2025. Ảnh chụp màn hình

Về thể chế, Việt Nam cần tiếp tục quan tâm cải thiện chỉ số về chất lượng các quy định pháp luật (xếp hạng 95) và hiệu quả thực thi pháp luật (xếp hạng 67).

Về giáo dục, chi cho giáo dục của Việt Nam giảm 10 bậc, xuống hạng 116. Tỷ lệ học sinh/giáo viên trung học giảm 5 bậc, xếp hạng 107. Tỷ lệ sinh viên nước ngoài tiếp tục giảm 3 bậc, xếp hạng 108, cho thấy các đại học ở Việt Nam hiện nay vẫn chưa thu hút được nhiều sinh viên quốc tế đến học tập và nghiên cứu.

Về cơ sở hạ tầng, dù có cải thiện nhẹ, nhưng các chỉ số về "Truy cập ICT" và "Sử dụng ICT" đều đi xuống. Nhóm chỉ số về bền vững sinh thái cũng giảm mạnh, đặc biệt là chỉ số "Tỷ lệ nguồn năng lượng phát thải carbon thấp" giảm 12 bậc, một hồi chuông cảnh tỉnh về cam kết phát triển bền vững của Việt Nam.

Về khả năng hấp thu tri thức và đổi mới trong lĩnh vực dịch vụ, chỉ số "Nhập khẩu dịch vụ ICT" của Việt Nam đứng gần cuối bảng (133/139), còn các chỉ số về "Xuất khẩu dịch vụ ICT" và "Tiền bản quyền tác giả" cũng ở thứ hạng thấp. Số công bố bài báo khoa học và kỹ thuật xếp hạng 105, giảm 8 bậc.

Về đầu tư, các chỉ số về đầu tư mạo hiểm chưa cải thiện, dẫn đến nhóm chỉ số về đầu tư giảm 12 bậc, xếp hạng 62. Ngoài ra, chỉ số về tín dụng vi mô cho sản xuất kinh doanh xếp hạng 58, giảm 2 bậc.

Về Sản phẩm sáng tạo, ngành công nghiệp sáng tạo đã xuất hiện những chỉ dấu tích cực trong những năm gần đây nhưng một số chỉ số có thứ hạng thấp cần được cải thiện gồm chỉ số xuất khẩu dịch vụ văn hóa và sáng tạo (% tổng giao dịch thương mại) xếp hạng 95, giảm 14 bậc; chỉ số Phim truyện quốc gia được sản xuất/1 triệu dân độ tuổi 15-69 xếp hạng 87, giảm 11 bậc.

Hằng năm, Tổ chức Sở hữu trí tuệ thế giới (WIPO) tổ chức công bố Báo cáo Chỉ số Đổi mới sáng tạo toàn cầu (Global Innovation Index - GII). Đây là một bộ công cụ đánh giá năng lực đổi mới sáng tạo quốc gia có uy tín trên thế giới, phản ánh mô hình phát triển kinh tế-xã hội dựa trên khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo của các quốc gia. Qua đó, các quốc gia thấy được bức tranh tổng thể cũng như các điểm mạnh, điểm yếu của mình.

Vì lý do này mà GII hiện được chính phủ nhiều quốc gia sử dụng như một công cụ tham chiếu quan trọng cho quản lý nhà nước về khoa học, công nghệ và Đổi mới sáng tạo, cũng như để xây dựng các chính sách khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo.

Tại Việt Nam, thời gian qua, Chính phủ đã sử dụng bộ chỉ số này như một trong các công cụ quản lý điều hành quan trọng và đã phân công các bộ, cơ quan, địa phương cùng có trách nhiệm cải thiện chỉ số. Trong đó, Bộ Khoa học và công nghệ được giao nhiệm vụ là đầu mối theo dõi, điều phối chung. Từ năm 2017 đến nay, chỉ số GII của Việt Nam liên tục được cải thiện, tăng từ vị trí 59 (năm 2016) lên 44/139 (năm 2025) quốc gia, nền kinh tế.

THẢO LÊ