Lần đầu tiên Việt Nam xếp hạng 1 thế giới về xuất khẩu hàng hóa sáng tạo

Tối 16/9, theo giờ Việt Nam, Tổ chức Sở hữu trí tuệ thế giới (WIPO) đã công bố Báo cáo Chỉ số Đổi mới sáng tạo toàn cầu (GII) 2025 tại Geneva.

Theo kết quả công bố, với điểm số GII tổng thể tăng từ 36,2 năm 2024 lên 37,1 năm 2025, Việt Nam duy trì vị trí thứ 44 trong tổng số 139 quốc gia và nền kinh tế, giữ nguyên thứ hạng so với năm 2024.

Đây là dấu ấn quan trọng cho thấy sự ổn định và nỗ lực bền bỉ của Việt Nam trên bản đồ đổi mới sáng tạo thế giới.

Thứ hạng của Việt Nam trong báo cáo GII từ năm 2017 đến 2025. Ảnh: Bộ KH&CN

Điểm đáng chú ý trong kết quả năm nay là chỉ số đầu vào đổi mới sáng tạo của Việt Nam đã có sự cải thiện rõ rệt, tăng ba bậc so với năm 2023, từ vị trí 53 lên 50. Điều này phản ánh nỗ lực cải thiện môi trường thể chế, nâng cao trình độ phát triển thị trường và doanh nghiệp.

Sự ổn định trong môi trường kinh doanh, mức thuế quan giảm mạnh cùng với sự tham gia ngày càng lớn của doanh nghiệp trong hoạt động nghiên cứu và phát triển cho thấy hệ sinh thái đổi mới sáng tạo trong nước đang dần trở nên năng động và hiệu quả hơn.

Dù chỉ số đầu ra đổi mới sáng tạo có giảm nhẹ một bậc, từ vị trí 36 xuống 37, song vẫn duy trì ở mức cao hơn đáng kể so với đầu vào, tiếp tục chứng minh khả năng chuyển hóa nguồn lực thành kết quả cụ thể của nền kinh tế.

Trong bức tranh khu vực và toàn cầu, Việt Nam hiện đứng thứ hai trong nhóm các quốc gia có thu nhập trung bình thấp, chỉ sau Ấn Độ, và vươn lên vị trí thứ ba trong ASEAN, sau Singapore và Malaysia, vượt qua Thái Lan.

Đặc biệt, WIPO ghi nhận Việt Nam là một trong hai quốc gia duy trì thành tích vượt trội so với mức độ phát triển trong suốt 15 năm liên tiếp, cùng với Ấn Độ. Đây là minh chứng cho hiệu quả trong việc khai thác và phát huy các nguồn lực đổi mới sáng tạo, bất chấp những hạn chế về quy mô kinh tế và trình độ phát triển.

Báo cáo năm 2025 cũng ghi nhận nhiều điểm sáng nổi bật của Việt Nam. Lần đầu tiên, nước ta vươn lên dẫn đầu thế giới về xuất khẩu hàng hóa sáng tạo, bên cạnh hai chỉ số vốn đã giữ vững vị trí hàng đầu là nhập khẩu và xuất khẩu công nghệ cao.

Việt Nam cũng nằm trong nhóm 10 quốc gia đứng đầu toàn cầu ở nhiều chỉ số quan trọng khác, bao gồm tốc độ tăng năng suất lao động (một trong những quốc gia có tốc độ tăng trưởng năng suất lao động nhanh nhất giai đoạn 2014–2024, đạt 5,4% mỗi năm), số lượng ứng dụng điện thoại thông minh được tạo ra (hạng 7) và tỷ lệ chi nghiên cứu – phát triển do doanh nghiệp đảm nhận.

Về tăng trưởng xe điện, cùng với các nền kinh tế mới nổi khác như Ấn Độ và Brazil, Việt Nam duy trì tốc độ tăng trưởng xe điện mạnh mẽ, vượt hơn 100% trong năm 2024. Việt Nam cũng có tỷ lệ 4,6 xe điện trên 100 xe ô tô vào năm ngoái.

Đáng chú ý, số đơn đăng ký sáng chế quốc tế theo Hiệp ước PCT đã tăng mạnh, đưa Việt Nam vươn lên 17 bậc, phản ánh sự trưởng thành trong hoạt động nghiên cứu và thương mại hóa kết quả khoa học công nghệ.

Tuy nhiên, bên cạnh những thành tựu, vẫn còn không ít thách thức cần được quan tâm giải quyết như về thể chế, đặc biệt là chất lượng hệ thống pháp luật và hiệu quả thực thi; giáo dục và giáo dục đại học; cơ sở hạ tầng công nghệ thông tin và tính bền vững sinh thái; đầu tư mạo hiểm chưa phát triển.

Ở đầu ra đổi mới sáng tạo, công bố khoa học, xuất khẩu dịch vụ công nghệ thông tin và doanh thu từ bản quyền, phí giấy phép vẫn ở mức thấp so với mặt bằng chung. Ngành công nghiệp sáng tạo tuy đã ghi nhận những chuyển biến tích cực nhưng vẫn thiếu bứt phá, thể hiện qua kết quả hạn chế trong xuất khẩu dịch vụ văn hóa và sản xuất phim truyện.

Kết quả GII 2025 một lần nữa khẳng định Việt Nam là điểm sáng trong nhóm các quốc gia thu nhập trung bình thấp về đổi mới sáng tạo. Những thành tựu nổi bật trong xuất khẩu công nghệ, năng suất lao động và sản phẩm sáng tạo tiếp tục củng cố vị thế của Việt Nam trên bản đồ đổi mới sáng tạo toàn cầu.

Song để tạo ra bước nhảy vọt trong những năm tới, cần có sự tập trung mạnh mẽ hơn vào việc hoàn thiện thể chế, nâng cao chất lượng giáo dục, thúc đẩy đầu tư mạo hiểm và phát triển hệ sinh thái khoa học – công nghệ.

Chỉ khi khắc phục được những hạn chế này, Việt Nam mới có thể tận dụng toàn diện tiềm năng của mình, khẳng định vai trò là quốc gia đổi mới sáng tạo hàng đầu trong khu vực và từng bước tiệm cận nhóm các nền kinh tế phát triển.

Du Lam