Bàn tính khả thi của 'thẻ vàng nhập cư' 5 triệu USD và số phận chương trình thẻ xanh diện đầu tư EB-5

Tuần trước, Tổng thống Mỹ Donald Trump bất ngờ đề xuất một cách mới để thu hút giới nhà giàu nước ngoài đến Mỹ, đó là một loại “thẻ vàng” có giá 5 triệu USD, mở đường cho nhà đầu tư trở thành công dân Mỹ.

“Tôi nghĩ nó sẽ rất được trân trọng. Tôi nghĩ nó sẽ thành công. Và chúng tôi hy vọng sẽ bắt đầu bán [thẻ vàng] trong khoảng hai tuần tới” - ông Trump nói.

Bộ trưởng Thương mại Mỹ Howard Lutnick nói rằng kế hoạch này có thể mang về 1.000 tỉ USD để giảm nợ quốc gia và sẽ thay thế thị thực đầu tư EB-5 hiện tại.

Tuy nhiên, các chuyên gia luật nhập cư cho rằng đề xuất “thẻ vàng nhập cư” phức tạp hơn nhiều so với những gì ông Trump và ông Lutnick mô tả, theo đài CNN.

Tổng thống Mỹ Donald Trump trao đổi với báo chí tại Phòng Bầu dục hôm 25-2, bên cạnh là Bộ trưởng Bộ Y tế và Dịch vụ Nhân sinh Mỹ Robert F. Kennedy Jr. (trái) và Bộ trưởng Thương mại Mỹ Howard Lutnick. Ảnh: AFP

Tổng thống không thể tự tạo ra một loại thị thực mới

Loại thẻ vàng mà Tổng thống Trump nhắc đến sẽ cấp quyền thường trú nhân - được cư trú hợp pháp lâu dài tại Mỹ và mở đường để trở thành công dân nước này. Tuy nhiên, một tổng thống không thể tự mình tạo ra con đường nhập tịch – thực tế này từng là trở ngại đối với các đời tổng thống trước đây khi muốn cải cách chính sách nhập cư.

Cả Tổng thống Barack Obama và Tổng thống Joe Biden đều từng ban hành sắc lệnh nhằm bảo vệ một số nhóm người khỏi bị trục xuất – những động thái mà ông Trump và nhiều đảng viên Cộng hòa thường chỉ trích.

Tuy nhiên, chương trình Tạm hoãn Trục xuất đối với Người nhập cư Trẻ tuổi (DACA) của ông Obama và chương trình tạm tha nhân đạo dành cho người di cư từ Cuba, Haiti, Nicaragua và Venezuela do ông Biden đưa ra đều không chính thức cấp tình trạng pháp lý hay tạo ra con đường nhập tịch.

Các chuyên gia luật nhập cư khẳng định một loại thị thực mới cần có luật mới - điều mà tổng thống không thể tự ban hành.

“Quốc hội sẽ phải thông qua một đạo luật mới. Tôi thực sự không biết tổng thống có thẩm quyền pháp lý nào để tự tạo ra chương trình này từ con số không” - bà Sharvari Dalal-Dheini, Giám đốc cấp cao phụ trách quan hệ chính phủ của Hiệp hội Luật sư Nhập cư Mỹ, đặt câu hỏi.

Nói cách khác, các nhà lập pháp cần thông qua một đạo luật để hiện thực hóa kế hoạch mà ông Trump đề xuất, theo các chuyên gia.

Chính quyền ông Trump “hoàn toàn không có thẩm quyền” để tạo ra một loại thị thực mới, theo luật sư nhập cư Charles Kuck ở TP Atlanta (bang Georgia, Mỹ).

Đây cũng không phải lần đầu tiên Tổng thống Trump cố gắng gắn yếu tố tài chính với đặc quyền nhập cư. Trong nhiệm kỳ đầu tiên, chính quyền ông Trump từng tìm cách định hình lại chính sách nhập cư hợp pháp bằng cách mở rộng định nghĩa “gánh nặng xã hội” và áp dụng hình thức xử phạt đối với những người dựa vào trợ cấp công khi nộp đơn xin thẻ xanh.

Các nhà phê bình cho rằng biện pháp này – sau đó đã bị chính quyền ông Biden bãi bỏ – thực chất là một “bài kiểm tra giàu nghèo”, trong khi giới chức chính quyền ông Trump bảo vệ động thái này, cho rằng tính tự lập là một giá trị cốt lõi của nước Mỹ.

Còn nhiều băn khoăn

Nhiều câu hỏi khác về đề xuất thẻ vàng cũng chưa được giải đáp, chẳng hạn liệu chương trình này có giúp ích gì cho sinh viên nước ngoài tốt nghiệp tại các trường đại học Mỹ hay không. Tuần trước, ông Trump có đề cập đến vấn đề này nhưng không đưa ra nhiều chi tiết, chỉ nói rằng các công ty có thể mua thẻ vàng và dùng chúng như một công cụ tuyển dụng.

Quy trình xét duyệt hồ sơ cũng chưa rõ ràng, mặc dù Bộ trưởng Lutnick khẳng định quy trình này sẽ là ưu tiên hàng đầu. Trong khi đó, các nhà phê bình cảnh báo rằng thẻ vàng có thể trở thành “cửa ngõ” cho tội phạm sẵn sàng bỏ tiền để vào Mỹ.

“Bán quốc tịch Mỹ cho người trả giá cao nhất sẽ thu hút các cá nhân tham nhũng đang tìm kiếm nơi trú ẩn an toàn cho bản thân và nguồn tiền bất chính của họ” - bà Máira Martini, Giám đốc tổ chức Minh bạch Quốc tế, nhận định.

Về phần mình, ông Trump khẳng định việc cấp thẻ vàng là “hoàn toàn hợp pháp.” Khi được hỏi liệu có cân nhắc bán thẻ này cho các tài phiệt Nga hay không, ông Trump trả lời: “Ừ, có thể. Tôi biết một số tài phiệt Nga là những người rất tốt”.

Nỗ lực mới nhất của ông Trump ngay lập tức nhận được lời khen từ những người ủng hộ, họ ca ngợi sự sáng tạo của tổng thống. Tuy nhiên đề xuất này cũng vấp phải sự chỉ trích từ các nhà hoạt động vì quyền lợi người nhập cư, những người cho rằng đề xuất đang gửi đi một thông điệp sai lầm.

“Tất cả những gì đề xuất này thể hiện là Mỹ chỉ muốn những người giàu nhất, thay vì những người xuất sắc nhất, hoặc những người thực sự có thể đóng góp vào lợi ích quốc gia bằng cách thúc đẩy nền kinh tế một cách tổng thể” - bà Dalal-Dheini nhận định.

Tại sao đề xuất của ông Trump về ‘thẻ vàng nhập cư’ khó thực hiện? Ảnh: GETTY IMAGES

Chương trình EB-5 và số phận của những nhà đầu tư đang chờ thẻ xanh

Hôm 25-2, Bộ trưởng Lutnick nói rằng thẻ vàng sẽ thay thế chương trình thị thực đầu tư EB-5 của chính phủ Mỹ - vốn cho phép các nhà đầu tư nước ngoài rót vốn vào các dự án tạo việc làm tại Mỹ, sau đó nộp đơn xin thị thực nhập cư.

Tuy nhiên, các chuyên gia luật nhập cư khẳng định rằng việc chấm dứt hoặc thay đổi đáng kể chương trình EB-5 cũng cần có sự phê duyệt của quốc hội.

Sang ngày 26-2, ông Lutnick lại gợi ý rằng chương trình sẽ được sửa đổi thay vì thay thế hoàn toàn.

“Chúng tôi sẽ điều chỉnh thỏa thuận EB-5. Bộ trưởng An ninh Nội địa Mỹ Kristi Noem và tôi đang cùng nhau làm việc về vấn đề này. Với 5 triệu USD, họ sẽ nhận được giấy phép từ Bộ Thương mại. Sau đó, họ sẽ thực hiện một khoản đầu tư phù hợp” - ông Lutnick nói thêm.

Chương trình EB-5 được quốc hội Mỹ thông qua vào năm 1990. Luật quy định số lượng thị thực cấp mỗi năm cũng như mức đầu tư tối thiểu mà nhà đầu tư phải bỏ ra để tham gia chương trình. Theo Cơ quan Nghiên cứu Quốc hội, mỗi năm chương trình này cho phép khoảng 10.000 nhà đầu tư cùng thân nhân đủ điều kiện nhập cư vào Mỹ.

Theo Cơ quan Di trú và Nhập tịch Mỹ (USCIS), những người nộp đơn trước ngày 15-3-2022 phải đầu tư tối thiểu 1 triệu USD – hoặc 500.000 USD nếu đầu tư vào khu vực kinh tế khó khăn, được gọi là khu vực tạo việc làm mục tiêu. Với các đơn sau thời điểm đó, mức đầu tư tối thiểu là 1,05 triệu USD – hoặc 800.000 USD nếu đầu tư vào các khu vực kinh tế khó khăn.

Luật sư Charles Kuck - người từng hỗ trợ hàng trăm khách hàng tham gia chương trình EB-5 - cho rằng gần như không có khả năng quốc hội Mỹ bãi bỏ chương trình này để thay thế bằng thẻ vàng.

“Số tiền mà chương trình EB-5 đã thu hút được trong suốt 30 năm qua vượt xa số người thực sự có đủ khả năng và mong muốn sử dụng thị thực vàng trị giá 5 triệu USD. Những người có số tiền lớn như vậy chưa chắc đã muốn chịu sự đánh thuế của Mỹ” - theo ông Kuck.

Luật sư Kuck bổ sung rằng các nỗ lực trước đây của phe Dân chủ nhằm thay đổi chính sách nhập cư lớn thông qua quy trình hòa giải đã bị Thượng viện bác bỏ.

“Họ không thể thay đổi luật nhập cư thông qua hòa giải ngân sách” - ông Kuck lưu ý.

Luật sư về nhập cư Nicolette Glazer tại bang California cho rằng việc chấm dứt hoặc thay đổi đáng kể chương trình EB-5 là không khả thi. Tuy nhiên, bà Glazer nhận định một điều khoản về “thẻ vàng” có thể được bổ sung nếu được trình bày như một khoản thuế nhập cư đơn giản.

Vậy còn hàng nghìn người đã nộp đơn xin thị thực EB-5 và đang chờ quyết định từ chính phủ thì sao? Cho đến nay, giới chức Mỹ vẫn chưa công bố kế hoạch cụ thể đối với những người này trong đề xuất thẻ vàng.

Theo bà Dalal-Dheini thuộc Hiệp hội Luật sư Nhập cư Mỹ, nhiều người lo lắng đã liên hệ với luật sư để tìm hiểu xem động thái mới này sẽ ảnh hưởng thế nào đến hồ sơ của họ.

“Họ đã bỏ tiền đầu tư trong khi chờ phê duyệt thẻ xanh. Đây là một quy trình gồm nhiều bước và có thể mất hàng năm, thậm chí hàng chục năm, để được chấp thuận” - bà Dalal-Dheini nói.

“Vì vậy, việc đột ngột thay đổi chính sách mà không thông báo trước hay cho họ cơ hội bảo toàn khoản đầu tư hoặc hoàn tất quy trình sẽ rất bất công và thực sự gây tổn hại đến nền kinh tế của chúng ta” - theo nữ luật sư.

THẢO VY