Bản sắc dân tộc trong nhịp thở đương đại

Nhằm hiểu rõ hơn định hướng bảo tồn, phát huy văn hóa các dân tộc trong giai đoạn hiện nay, phóng viên Báo và Phát thanh, Truyền hình Đồng Nai đã có cuộc phỏng vấn ông ĐIỂU NEN, Phó Giám đốc Sở Dân tộc và Tôn giáo tỉnh Đồng Nai.

Nền tảng gắn kết khối đại đoàn kết dân tộc

* Thưa ông, Đồng Nai là nơi có cộng đồng 38 dân tộc anh em cùng sinh sống. Ông đánh giá như thế nào về vai trò của việc đảm bảo quyền được giữ gìn và phát huy nét đẹp văn hóa của các dân tộc?

Ông Điểu Nen, Phó Giám đốc Sở Dân tộc và Tôn giáo tỉnh Đồng Nai. Ảnh: Từ Huy

- Tỉnh Đồng Nai có sự đa dạng về thành phần dân tộc, vừa có các dân tộc sinh sống lâu đời vừa có những cộng đồng từ khắp vùng miền trong cả nước đến lập nghiệp. Chính sự đa dạng ấy đã tạo nên bức tranh văn hóa phong phú, nơi mỗi dân tộc đều mang trong mình một phần hồn của quê hương. Mỗi làn điệu, lễ hội, phong tục hay nghề truyền thống đều phản chiếu tinh thần lao động, sáng tạo và khát vọng vươn lên của con người.

Trong bối cảnh toàn cầu hóa, việc đảm bảo quyền được gìn giữ và thực hành bản sắc của mỗi dân tộc trở thành nền tảng quan trọng để củng cố khối đại đoàn kết. Chúng ta không thể có sự phát triển bền vững nếu đánh mất gốc rễ văn hóa. Vì vậy, Đồng Nai luôn quan tâm lắng nghe, đồng hành cùng đồng bào các dân tộc trong việc gìn giữ các giá trị tốt đẹp; đồng thời khuyến khích họ chủ động lan tỏa bản sắc văn hóa của dân tộc mình như một phần trong diện mạo chung của tỉnh. Đó không chỉ là gìn giữ ký ức mà là giữ lấy sức mạnh tinh thần, niềm tự hào để mỗi cộng đồng chung tay vun đắp sự phát triển của địa phương.

Chính sách đồng hành để văn hóa lan tỏa

* Văn hóa không chỉ là sợi dây kết nối mà còn là ký ức, tâm hồn của mỗi dân tộc. Thời gian qua, Sở Dân tộc và Tôn giáo tỉnh Đồng Nai đã triển khai những chương trình, chính sách cụ thể nào để phát huy, lan tỏa và quảng bá nét đẹp văn hóa truyền thống của các dân tộc?

- Những năm qua, công tác bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc luôn được Tỉnh ủy, HĐND, UBND, Ủy ban MTTQ Việt Nam tỉnh xác định là nhiệm vụ trọng tâm. Các cơ quan, ban, ngành, địa phương phối hợp chặt chẽ để triển khai đồng bộ nhiều chương trình thiết thực, vừa bảo tồn vừa quảng bá di sản đến cộng đồng. Tiêu biểu như: Ngày hội Văn hóa các dân tộc thiểu số được tổ chức 2 năm/lần là dịp hội tụ, giao lưu, giới thiệu các sắc màu văn hóa đa dạng từ cồng chiêng, trang phục đến ẩm thực, trò chơi dân gian. Những hoạt động này không chỉ giúp đồng bào được thể hiện, khẳng định bản sắc văn hóa của dân tộc mình mà còn tạo ra không gian để người dân và du khách hiểu hơn, yêu hơn về văn hóa dân tộc thiểu số.

Bên cạnh đó, tỉnh cũng triển khai phục dựng nhiều lễ hội, phong tục, tập quán có giá trị; đồng thời hoàn thiện hồ sơ công nhận các di sản văn hóa phi vật thể tiêu biểu. Mỗi di sản được công nhận không chỉ là niềm tự hào mà còn là minh chứng cho sự trân trọng quá khứ và trách nhiệm đối với tương lai. Quan trọng hơn, chúng tôi luôn hướng đến việc đưa văn hóa vào đời sống để bản sắc luôn hiện hữu trong từng lễ hội, nếp nhà, tiếng nói, tiếng cười của người dân hôm nay.

“Thắp lửa” truyền thống trong thế hệ trẻ

* Có thể thấy, việc gìn giữ và phát huy nét đẹp văn hóa đang được lan tỏa tích cực trong cộng đồng. Tuy nhiên, để phát huy bền vững rất cần sự đồng lòng của thế hệ trẻ. Vậy trong thời gian tới, sở có định hướng gì để khơi dậy niềm tự hào, giúp người trẻ đồng bào dân tộc thiểu số tiếp tục phát huy, giữ gìn nét đẹp văn hóa?

Trang phục thổ cẩm của đồng bào S’tiêng, M’nông được trình diễn trên sân khấu chương trình nghệ thuật thời trang Ngày mới trên sóc Bom Bo. Ảnh: Quốc Việt

- Thế hệ trẻ chính là cầu nối giữa truyền thống và hiện đại. Nếu các em hiểu, yêu và tự hào về văn hóa dân tộc mình thì bản sắc ấy sẽ còn mãi. Chính vì vậy, trong định hướng sắp tới, Sở Dân tộc và Tôn giáo cùng các ban, ngành liên quan sẽ tiếp tục phối hợp tổ chức các hoạt động trải nghiệm, hội thi, ngày hội văn hóa gắn với học đường để các em được trực tiếp tham gia, được “sống” trong không khí văn hóa của dân tộc mình.

Đặc biệt, tại các trường dân tộc nội trú, chúng tôi đã và sẽ tiếp tục đưa các tiết học về văn hóa truyền thống vào chương trình ngoại khóa để dạy học sinh cách đánh cồng chiêng, đàn đá, làm nhạc cụ dân tộc, hay tìm hiểu lễ hội, tập quán của cộng đồng. Khi các em không chỉ nghe kể mà được tự tay chạm vào âm thanh, nhịp điệu văn hóa của dân tộc mình, đó chính là cách “truyền lửa” hiệu quả nhất.

Cùng với đó, thế hệ trẻ Đồng Nai đang được khuyến khích mang văn hóa bước ra đời sống bằng nhiều cách sáng tạo qua những dự án truyền thông, nền tảng mạng xã hội hay các mô hình khởi nghiệp đậm hơi thở truyền thống. Bản sắc vì thế không còn là ký ức xa xôi mà là mạch nguồn đang chảy, được tiếp nối bằng niềm tự hào và tình yêu quê hương của những người trẻ hôm nay.

Hướng đi bền vững trong bảo tồn và phát huy bản sắc dân tộc

* Thưa ông, thời gian gần đây, nhiều địa phương trong tỉnh đang phát triển mô hình du lịch cộng đồng gắn với văn hóa dân tộc. Ông đánh giá như thế nào về vai trò của mô hình này trong việc gìn giữ và lan tỏa bản sắc dân tộc ở Đồng Nai?

- Du lịch cộng đồng là một trong những hướng đi hiệu quả để văn hóa trở thành nguồn lực phát triển kinh tế bền vững. Khi người dân vừa là chủ thể sáng tạo vừa là người trực tiếp làm du lịch, họ có thêm động lực để gìn giữ lễ hội, nghề thủ công, nhạc cụ, trang phục, ẩm thực truyền thống của dân tộc mình. Tại Đồng Nai, nhiều địa phương đã phát huy lợi thế này như: Khu du lịch cộng đồng Tà Lài (xã Tà Lài) là một ví dụ điển hình khi người Mạ và người S’tiêng chung tay gìn giữ nghề dệt thổ cẩm, đan lát và các sản phẩm thủ công để phục vụ khách tham quan. Hay tại xã Bù Gia Mập, đồng bào M’nông và S’tiêng đã biến chính lễ hội, phong tục, nét đặc sắc trong ẩm thực và tiếng cồng chiêng của dân tộc mình thành sản phẩm du lịch đặc trưng. Đây không chỉ là mô hình tạo sinh kế mà còn là “lớp học văn hóa” cho thế hệ trẻ ngay trên quê hương mình.

Chúng tôi tin rằng, khi mỗi người dân được tham gia làm chủ trong quá trình phát triển, khi tiếng cồng, tiếng chiêng vang lên giữa không gian du lịch hôm nay, đó không chỉ là âm thanh của lễ hội mà còn là nhịp thở của văn hóa đang được gìn giữ và lan tỏa. Du lịch cộng đồng vì thế không đơn thuần tạo sinh kế mà là cách Đồng Nai khẳng định mình - một vùng đất năng động, nghĩa tình và đậm đà bản sắc dân tộc.

* Trân trọng cảm ơn ông!

Thanh Thảo (thực hiện)