Bán lẻ điện máy qua thời 'thị uy' bằng cửa hàng vật lý

Điện Máy Xanh mở rộng chuỗi liên tục và ghi nhận 1.000 cửa hàng trên toàn quốc vào tháng 12-2019. Ảnh: Fanpage Điện Máy Xanh.

Central Retail cắt lỗ, chuỗi cửa hàng thôi là “miếng bánh chắc thắng”

Một ngày cuối năm 2025, Nguyễn Kim - chuỗi cửa hàng điện máy quen thuộc với người tiêu dùng Việt Nam - một lần nữa chứng kiến sự thay đổi lớn trong bảng tên và bảng cân đối kế toán.

Sau 10 năm mua cổ phần đầu tư và mở hàng chục cửa hàng trên cả nước, Central Retail xác nhận bán Nguyễn Kim cho đối tác Pico với giá khoảng 36 triệu đô la Mỹ. Ông lớn bán lẻ Thái Lan chấp nhận cắt lỗ và ghi nhận khoản lỗ suy giảm tài sản khoảng 186,7 triệu đô la Mỹ trong kết quả kinh doanh quí 4-2025.

Central Retail bắt đầu mua 49% cổ phần của Nguyễn Kim vào năm 2015, đúng vào thời điểm thị trường bán lẻ điện máy Việt Nam ở thời kỳ hoàng kim của chu kỳ mở rộng bằng chuỗi cửa hàng. Trong giai đoạn 2010 - 2014, mô hình siêu thị điện máy nở rộ, khi quy mô cửa hàng và diện tích trưng bày trở thành thước đo đầu tiên của uy tín và độ phủ. Các thương hiệu cùng thời như Trần Anh, Pico, MediaMart đồng loạt mở rộng, đầu tư mặt bằng lớn để thu hút người tiêu dùng trong bối cảnh bán lẻ hiện đại còn mới mẻ.

Từ 2016 đến 2019, cuộc chơi bước sang giai đoạn mới khi tốc độ mở chuỗi và độ phủ địa lý trở thành lợi thế cạnh tranh quyết định. Đây là giai đoạn chiến lược chuỗi phát huy hiệu quả rõ nét. Năm 2017, Thế Giới Di Động công bố kế hoạch mở 400 cửa hàng Điện Máy Xanh chỉ trong một năm, chủ yếu là các điểm bán cỡ 200-300 m² nhằm nhanh chóng phủ kín các tỉnh thành. Trên một tuyến phố, cách nhau vài trăm mét thậm chí có hai của hàng Điên Máy Xanh. Theo Báo cáo thường niên năm 2015 của Thế giới Di động, thị trường điện máy chính hãng khi đó vẫn do Nguyễn Kim dẫn đầu với khoảng 12% thị phần, Điện Máy Xanh đứng thứ hai với gần 8%. Tuy nhiên, đến năm 2017, Điện Máy Xanh đã vươn lên nắm khoảng 30% thị phần, tương đương tổng thị phần cộng gộp của Nguyễn Kim và các chuỗi còn lại.

Quy mô mở rộng nhanh chóng không chỉ tạo ưu thế tiếp cận khách hàng, mà còn đảo chiều vị thế thương lượng với nhà sản xuất, khi các chuỗi lớn có thể đặt đơn hàng lớn hơn, hưởng chiết khấu tốt hơn và trở thành đối tác trọng yếu trong chuỗi cung ứng thiết bị điện tử tiêu dùng.

Trong khi đó, những hệ thống không đủ vốn hoặc không theo kịp nhịp mở rộng bắt đầu hụt hơi. Trần Anh, từng là chuỗi điện máy lớn ở miền Bắc đầu thập niên 2010, dần thu hẹp hoạt động trước khi được tích hợp vào hệ thống của Thế Giới Di Động, chấm dứt vai trò một thương hiệu độc lập. Các chuỗi như Viễn Thông A, Topcare, Thiên Hòa… lần lượt rút lui hoàn toàn khỏi thị trường hoặc thu hẹp tới mức khó nhận biết.

Ở giai đoạn 2019-2020, khi mà Điện Máy Xanh đã trở thành “ông lớn” trên thị trường bán lẻ điện máy Việt Nam, Central Retail quyết định mua lại toàn bộ cổ phần Nguyễn Kim và nắm quyền chi phối. Người Thái vẫn đánh giá Việt Nam vẫn còn tiềm năng tăng trưởng dài hạn ở nhóm hàng công nghệ và điện gia dụng, theo tài liệu họp cổ đông của Central Retail năm 2020. Nguyễn Kim được xem là mô hình tương đồng với Power Buy, chuỗi điện máy chủ lực của Central tại Thái Lan.

Nhưng tới năm 2023, ngay cả Điện Máy Xanh - người dẫn đầu cuộc đua cũng bắt đầu phải tái cấu trúc bằng việc giảm các điểm bán. “Khoảng 10-15 năm đầu, chúng tôi phát triển chủ yếu dựa vào mở rộng kênh phân phối - từ một cửa hàng lên 100, rồi 1.000 cửa hàng. Nhưng mô hình phát triển dựa trên kênh phân phối có giới hạn của nó”, ông Nguyễn Đức Tài, Chủ tịch HĐQT Thế Giới Di Động thừa nhận trong cuộc họp Đại hội đồng cổ đông hồi tháng 4-2025.

Từ mức đỉnh gần 2.300 cửa hàng vào cuối năm 2022, số điểm bán của Điện Máy Xanh giảm xuống còn 2.017 cửa hàng tính đến tháng 10-2025.

Thương mại điện tử và kho fulfillment làm suy yếu lợi thế cửa hàng

Ngành bán lẻ điện máy đang bước vào một giai đoạn điều chỉnh rõ rệt, khi lợi thế truyền thống dựa trên mặt bằng rộng và mức độ hiện diện dày đặc không còn đảm bảo sức cạnh tranh bền vững như trước. Trong bối cảnh nhu cầu tiêu dùng dần bão hòa và chi phí vận hành gia tăng, chiến lược mở rộng quy mô bằng cách gia tăng số lượng cửa hàng đang mất dần vị trí trong các quyết định phân bổ nguồn lực.

Diễn biến này cho thấy trọng tâm chiến lược đang dịch chuyển từ mở rộng mạng lưới sang kiểm soát chặt chi phí vận hành tại từng cửa hàng, quản trị hàng tồn kho và tối ưu nguồn nhân lực. Trong bối cảnh mới, tăng trưởng doanh thu của ngành điện máy có thể đạt được ngay cả khi số điểm bán giảm, với điều kiện mạng lưới phân phối trở nên hiệu quả và linh hoạt hơn. Ông Nguyễn Đức Tài cũng tiết lộ hệ thống Thế Giới Di Động, Điện Máy Xanh giảm khoảng 400 điểm bán năm 2024 nhưng vẫn tăng trưởng gần 20%.

Cửa hàng vật lý thu hút khách hàng đến trải nghiệm. Ảnh: Fanpage Điện Máy Xanh.

Một trong những động lực chính thúc đẩy sự điều chỉnh mô hình là sự bùng nổ của thương mại điện tử. Theo phân tích của Mordor Intelligence, thị trường thương mại điện tử Việt Nam dự kiến đạt khoảng 27,7 tỉ đô la Mỹ vào năm 2025 và tăng lên 62,5 tỉ đô la Mỹ vào năm 2030, với tốc độ tăng trưởng kép hàng năm (CAGR) trên 21%. Trong đó, nhóm điện tử tiêu dùng chiếm khoảng 27% giá trị thị trường thương mại điện tử B2C tính đến năm 2024.

Những con số này phản ánh sự thay đổi rõ rệt trong cách người tiêu dùng ra quyết định mua sắm các mặt hàng điện tử tiêu dùng. Trong kết quả nghiên cứu Báo cáo phân tích thương mại điện tử ngành điện tử & thiết bị gia dụng tại Việt Nam 2025, TGM Research để cập tới việc cửa hàng vật lý trong ngành bán lẻ điện máy vẫn giữ một vai trò nhất định, khi nhiều người tiêu dùng còn nhu cầu trực tiếp trải nghiệm sản phẩm trước khi mua. Tuy nhiên, vai trò đó đang suy giảm, trong bối cảnh hành vi mua sắm ngày càng chịu tác động mạnh từ các kênh đánh giá trực tuyến và sự giới thiệu của những người có sức ảnh hưởng. Trong nhiều trường hợp, quyết định mua đã được hình thành từ sớm, trước khi khách hàng bước chân vào cửa hàng.

Trải nghiệm số - từ tìm kiếm thông tin, so sánh giá đến kiểm tra tồn kho theo vị trí - đang chiếm phần lớn hành trình mua sắm, qua đó làm thay đổi vai trò của điểm bán vật lý trong chuỗi giá trị bán lẻ, từ nơi “thuyết phục khách hàng” sang điểm hoàn tất giao dịch hoặc hỗ trợ trải nghiệm.

Thay vì để mỗi điểm bán vận hành tương đối độc lập, các nhà bán lẻ đang chuyển sang mô hình điều phối tập trung, với sự hỗ trợ ngày càng lớn của công nghệ trong quản lý và vận hành. Trong cấu trúc đang hình thành này, kho hàng và các trung tâm hoàn tất đơn (fulfillment center) nổi lên như một trụ cột cạnh tranh mới. Việc tập trung tồn kho tại các trung tâm phân phối, kết hợp với năng lực giao hàng nhanh và linh hoạt, cho phép nhà bán lẻ rút ngắn thời gian giao nhận, giảm chi phí vốn và cải thiện vòng quay hàng tồn kho - những yếu tố then chốt để duy trì sức cạnh tranh trong bối cảnh người tiêu dùng ngày càng nhạy cảm với giá cả và thời gian giao hàng.

Mặt khác, các nhà bán lẻ với hệ thống cửa hàng vật lý thậm chí đang phải cạnh tranh với cả đối tác phân phối hàng cho các thương hiệu. Chỉ với một kho fulfillment và kênh bán hàng trực tuyến, họ cũng có thể trở thành nhà bán lẻ đưa hàng tới tận tay người dùng.

Hoàng Minh