Bạn là kiểu cha mẹ phản ứng hay tự điều chỉnh?

Tình huống 1:

Gia đình bạn và một nhà khác thích dành thời gian lên kế hoạch đi biển. Bạn vừa mất cả sáng đóng đồ cắm trại, cho khăn tắm và túi đi biển lên ôtô và mặc đồ bơi cho các con (từ kính râm đến giày).

Đến lúc lên xe, đứa bé nhất đột nhiên khóc, bạn hỏi tại sao con buồn, thằng bé nức nở nói, “Con không muốn đi biển!” Bạn sốc nặng và nói với con, mọi người đang chuẩn bị đi biển. Các bạn của con cũng sẽ đi biển, và đến lúc phải đi ngay; nếu không, bạn sẽ đến muộn. “Không!” thằng bé gào lên, rội chạy vào nhà và trốn dưới gầm giường.

Lúc này, bạn đang kiệt sức vì chuẩn bị đồ đạc cả sáng, choáng váng vì con đột ngột thay đổi hành vi, và bức tức vì biết mình sẽ đến muộn nếu không đi ngay. Bạn đi lên tầng và nói với con, nó cần vào xe ngay. Thằng bé lặng yên, rồi bạn bảo, nếu con vào xe, bạn sẽ mua cho con một cây kem ở bãi biển.

Thằng bé vẫn không nhúc nhích.

Bực mình, bạn nói, nếu không vào xe, thì sau này con sẽ không được xem phim. Không còn công cụ nào khác và đang rất khó chịu, bạn kéo con khỏi gầm giường và la mắng, tốt nhất con nên tự vào xe ngay, tất cả đều tức giận, đi xuống tầng khi con phụng phịu bước lên xe.

Đồng hành cùng con chưa bao giờ là điều đơn giản. Ảnh: Word From The Bird.

Tình huống 2:

Tương tự tình huống 1, bạn dành cả sáng chuẩn bị gặp gia đình bạn bè ở biển, rồi con trai đột nhiên bảo không muốn đi.

Bạn sốc nặng, bạn hít thở sâu và nghĩ thầm 3 điều bạn đánh gia cao và yêu mến ở con, người đang phá rối kế hoạch và khiến bạn kiệt sức. Tinh thần bình tĩnh, bạn ngồi xuống ngang tầm mắt của con, lúc đó bạn thật nhỏ bé, và bạn ôm con rồi nói xin lỗi khi biết con không muốn đi biển.

Thằng bé tan chảy trong vòng tay bạn, òa khóc và kể lại, lần cuối cùng đi biển con đã bị nước biển dính vào mắt, nên rất sợ bị lần nữa. "Ồ, mẹ cũng ghét bị nước biển dính vào mắt", bạn nói với con. "Điều đó chắc rất khó chịu".

Bạn hỏi con có cách nào để nước biển không dính vào mắt không. Có thể con đề nghị đeo kính bơi. Có thể lần này, thằng bé không muốn đi xuống biển hoặc chỉ muốn chạm chân vào nước biển. Sau khi tìm ra giải pháp, bạn nói với con, bạn tự hào thế nào khi con chia sẻ cảm xúc và đưa ra giải pháp cho vấn đề. Bạn và gia đình lên xe, thẳng tiến đến bãi biển.

Tình huống 1, cha mẹ không tự điều chỉnh và tìm ngay đến các công cụ thường thấy là mua chuộc và trừng phạt (gọi là phản ứng). Thường gây ra sự chống đối ban đầu, theo sau là trẻ sẽ không nghe lời và tức giận.

Tình huống 2, cha mẹ sử dụng công cụ tự điều chỉnh. Trẻ cảm thấy được cha mẹ lắng nghe, có thể bộc lộ nỗi sợ, và dùng tư duy phản biện đưa ra giải pháp. Dù cả hai tình huống đều hướng đến mục tiêu như nhau - khiến trẻ lên xe đi đến bãi biển - nhưng tinh thần và cảm giác ở hai tình huống rất khác nhau.

Ngoài ra, tình huống thứ nhất tạo nên khoảng cách giữa cha mẹ và con. Tình huống thứ hai xây dựng lòng tin và sự kết nối, giúp hình thành và duy trì mói quan hệ cha mẹ - con cái.

Sau khi đọc và trả lời câu hỏi về hai tình huống trên, bạn có thể thấy khả năng tự điều chỉnh quan trọng tới mức nào. Lý do duy nhất khiến cha mẹ có thể sử dụng bộ công cụ làm cha mẹ cở tình huống 2 (ngồi xuống ngang tầm mắt của con, ôm con, đồng cảm với con, và tìm giải pháp) là vì cha mẹ đã không phản ứng. Cha mẹ đã dành chút thời gian tạm ngừng và bình tĩnh lại trước khi nói chuyện với con.

Bạn sẽ học tất cả công cụ làm cha mẹ như vậy (và nhiều hơn thế) khi chúng ta làm việc cùng nhau, và sẽ thấy mình tương tác nhiều hơn với con như trong tình huống thứ hai khi bạn học được cách tự điều chỉnh. (Hãy tin tôi khi tôi nói đó là thứ thay đổi cuộc chơi đấy.)

Công cụ tự điều chỉnh là một trong những kỹ năng làm cha mẹ quan trọng nhất, đúng không? Nếu không điều chỉnh bản thân, thì chúng ta không có cơ hội giúp đỡ con học các công cụ chúng cần để trưởng thành từ những sai lầm và vượt qua những lúc cư xử khó chịu, bạn thấy thế không?

Ý nghĩa tự điều chỉnh rất đơn giản, nhưng thật khó giữ kiềm chế khi các con đang chống đối hoặc không nghe lời, hoặc khi mọi thứ như một mớ lộn xộn.

Công cụ tự điều chỉnh đòi hỏi bạn phải luyện tập, kiên trì và thoải mái với bản thân khi luyện tập. Hãy nhớ, dù khi luyện tập tự điều chỉnh với tư cách người làm cha mẹ hay người chăm sóc trẻ tại gia đình, thì bạn đang hướng tới mục tiêu cuối cùng, lâu dài của tất cả chúng ta - đó là nuôi dạy trẻ, những đứa bé tốt bụng, ngoan ngoãn, hiếu kì, thật thà, và đáng yêu.

Một ngày một lần (hoặc thậm chí một phút một lần), tôi yêu cầu bạn dừng la mắng, đe dọa, mua chuộc và phản ứng. Cùng tôi đi trên con đường trở thành những người cha mẹ bình tĩnh hơn. Tất cả bắt đầu với kỹ năng tự điều chỉnh.

Laura Linn Knight/1980 Books-NXB Dân Trí