'Bài toán kinh tế' nào cho nhà sản xuất nhỏ thiếu nguồn lực đầu tư?

Đưa ra dẫn chứng về “bài toán kinh tế” thông qua mô hình thanh toán linh hoạt theo tháng (zero capex), ông Phạm Nam Phong, Chủ tịch HĐQT CTCP Vũ Phong Energy Group, cho rằng trong tương lai gần đây sẽ là xu hướng chủ đạo trong hành trình chuyển đổi sản xuất theo hướng hiện đại và đáp ứng tiêu chuẩn xanh cho các doanh nghiệp (DN) nhỏ và vừa ở Việt Nam.

Giảm gánh nặng từ những mô hình linh hoạt

Theo đó các DN vừa và nhỏ sẽ không cần bỏ ra hàng tỷ đồng để đầu tư thiết bị, mà chỉ cần trả phí hàng tháng tương ứng với mức sử dụng, việc này giống như trả lương cho một lao động.

“Bài toán kinh tế” cần được mở ra cho cácDN nhỏ từ những mô hình linh hoạt trong chuyển đổi sản xuất.

Và ông Phong đưa ra dẫn chứng thay vì đầu tư 5 tỷ đồng cho 10 cánh tay robot thì phía DN chỉ cần trả khoảng 10 triệu đồng/tháng cho mỗi robot. Đây là con đường khả thi cho các DN vừa và nhỏ vốn thường thiếu nguồn lực đầu tư lớn.

Hoặc như với giải pháp Điện mặt trời 0 đồng (Zero Capex Solar) dành cho DN có vốn đầu tư ban đầu, vị chủ tịch của Vũ Phong Energy Group cho biết phía công ty sẽ đầu tư, phát triển hệ thống điện mặt trời chất lượng cao trên mái nhà máy của phía DN. Sau đó DN sẽ thuê lại hệ thống điện mặt trời mái nhà được đầu tư bởi công ty.

“Toàn bộ sản lượng điện sản sinh bởi hệ thống sẽ phục vụ sản xuất của DN. Khi hết thời gian thuê, hệ thống sẽ được chuyển giao toàn bộ cho DN miễn phí (0 đồng), hiệu suất hệ thống khi chuyển giao cam kết trên 80%”, ông Phong chia sẻ.

Theo giới chuyên gia, nếu tham gia mô hình cho thuê hệ thống điện mặt trời thì các nhà sản xuất vừa và nhỏ sẽ tiết kiệm từ 8%-25% trên hóa đơn điện mỗi tháng so với giá mua từ điện lưới, tùy theo thời gian hợp đồng và điều kiện mái nhà.

Bên cạnh đó, mô hình thuê mái lắp điện mặt trời còn có thể áp dụng mô hình hợp tác 3 bên cùng có lợi giữa: DN sản xuất cho thuê mái, đơn vị tổng thầu, đơn vị tài chính. Trong đó, lợi ích của DN sản xuất là không đầu tư, không bỏ vốn (chi phí đầu tư được chi trả bởi đơn vị tài chính và được thi công bởi tổng thầu). Chủ DN sản xuất cho thuê mái được mua điện với giá rẻ hơn so với khi mua trực tiếp từ EVN. Mô hình này được cho khá thích hợp với các DN trong ngành dệt may vốn đang dịch chuyển theo hướng xanh hóa.

Hoặc như việc mô hình cho thuê xe nâng điện nhằm thay thế dần các loại xe nâng chạy bằng dầu diesel, vốn gây tiếng ồn và phát thải lớn ô nhiễm trong các nhà máy. Một gợi mở cho các nhà sản xuất nhỏ là nên bán những xe nâng chạy bằng dầu đi và đưa vào sử dụng xe nâng điện thông qua dịch vụ thuê xe.

Khi đó, như chia sẻ của ông Phạm Nam Phong, chi phí để phía DN trả hàng tháng cho xe nâng điện rất rẻ so với phải trả tiền dầu để chạy như trước đây, và họ không phải bỏ một khoản đầu tư nào. DN không cần đầu tư mua mới, chỉ trả chi phí thuê xe rẻ hơn chi phí mua nhiên liệu vận hành như trước.

Có thể nói những gợi ý nêu trên là một trong những “bài toán kinh tế” mà các nhà sản xuất vừa và nhỏ nên tham khảo để vừa chuyển đổi sản xuất theo hướng hiện đại, đáp ứng tiêu chuẩn “xanh” và vừa phù hợp với nguồn lực còn hạn chế.

Đây là điều cần thiết trong hành trình “xanh hóa”. Tuy nhiên, thách thức lớn hiện nay là do thiếu nguồn lực đầu tư lớn cho việc chuyển đổi sản xuất xanh nên nhiều nhà sản xuất vừa và nhỏ đang thiếu đi chiến lược dài hạn.

Như đánh giá của Hội DN hàng Việt Nam chất lượng cao, có đến 80% DN vừa và nhỏ (chiếm phần lớn trong nền kinh tế) chưa có chiến lược ESG (môi trường, xã hội, quản trị) rõ ràng. Nhiều DN vẫn xem ESG và phát triển bền vững là “chi phí” chứ không phải là “đầu tư”.

Do đó, các DN đang bị bị động trước các quy định pháp lý mới như Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (CBAM), Luật môi trường…và các yêu cầu từ đối tác xuất khẩu như: nhãn sinh thái, chứng nhận carbon…

Không chỉ vậy, các DN cũng thiếu nhân sự chuyên trách ESG, khí hậu, hoặc quản lý môi trường. Nhất là chưa có hệ thống thu thập – phân tích dữ liệu, đặc biệt là dữ liệu phát thải, năng lượng, nước, chất thải…

Cần cơ chế hỗ trợ đồng bộ

Mặt khác, để ứng phó với bối cảnh có nhiều biến động như hiện nay, các nhà sản xuất vừa và nhỏ có thể cũng nên cần linh hoạt sử dụng đến công nghệ mới phù hợp nguồn lực còn hạn chế của mình, điển hình như công nghệ Trí tuệ nhân tạo (AI).

Theo Ts. Bùi Quốc Liêm, chuyên gia ngành Truyền thông chuyên nghiệp, tại Việt Nam, các DN vừa và nhỏ có thể bắt đầu với các công cụ AI đơn giản như phần mềm phân tích cơ bản để quản lý khủng hoảng hiệu quả hơn. Việc lựa chọn công cụ phù hợp với quy mô và ngân sách sẽ giúp tối ưu hóa lợi ích mà AI mang lại.

Xét về ứng dụng trong thực tế khi xảy ra khủng hoảng, như chia sẻ của Ts. Liêm, các DN có thể áp dụng AI để gửi thông điệp phục hồi sau một vụ bê bối chất lượng sản phẩm. AI phân tích dữ liệu để gửi email và tin nhắn cá nhân hóa tới khách hàng bị ảnh hưởng, kèm theo lời xin lỗi và ưu đãi đặc biệt, nhờ đó DN không chỉ lấy lại niềm tin mà còn tăng mức độ gắn kết với khách hàng.

“Với tiềm năng giảm thiểu rủi ro, tiết kiệm chi phí, và tăng cường khả năng phục hồi, AI là chìa khóa giúp DN vừa và nhỏ của Việt Nam cạnh tranh trong thời đại số. Để không bị tụt hậu, các DN cần đầu tư vào công nghệ này, sẵn sàng đối mặt với mọi thách thức và biến khủng hoảng thành cơ hội phát triển”, Ts. Liêm nói.

Thực ra, điều mong đợi là không chỉ với AI nói riêng mà với công nghệ số nói chung cần phải được mang lại lợi ích cho nhà sản xuất nhỏ vốn không đủ nguồn lực, điều kiện tiếp cận và phát huy tối đa tiềm năng của công nghệ. Nhất là nguồn lực tài chính hạn chế đã cản trở khả năng tiếp cận các công nghệ số của nhóm DN này.

Do đó, cần có nỗ lực phối hợp từ chính phủ, các nhà hoạch định chính sách và các bên liên quan để các nhà sản xuất nhỏ khai thác triệt để tiềm năng của các công nghệ số.

Ngoài ra, trong “bài toán kinh tế” cho các nhà sản xuất nhỏ chuyển đổi sản xuất theo hướng bền vững, để giảm bớt gánh nặng thì rất cần khâu chính sách thiết lập các cơ chế hỗ trợ đồng bộ, bao gồm việc cấp tài trợ, cho vay lãi suất thấp và ưu đãi thuế đối với các DN vừa và nhỏ sẵn sàng đầu tư vào những công nghệ mới, máy móc và thiết bị cần thiết cho sản xuất bền vững.

Thế Vinh