Bài ca Hồ Chí Minh

Tháng 5/1954, những người lính Cụ Hồ và Nhân dân Việt Nam đã làm nên Chiến thắng Điện Biên Phủ "lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu". Chiến thắng vang dội tới một vùng đất rất xa xôi ở nước Anh làm tràn dâng dòng cảm xúc của nghệ sĩ tài năng Ewan Mac Coll. Nhưng ông không trực tiếp viết về Điện Biên Phủ mà dành giai điệu mang chất liệu dân ca cổ Saxon của nước Anh cùng lời hát đẹp tôn vinh Hồ Chí Minh mà theo cảm nhận của nhạc sĩ là người sẽ sống mãi với thời gian.

Bác Hồ nói chuyện với các cháu thiếu nhi tỉnh Hà Bắc ngày 9/2/1967. Ảnh tư liệu.

Ewan Mac Coll tâm sự với bạn bè: “Tại sao chiến thắng có ý nghĩa đặc biệt này lại xảy ra ở Việt Nam mà không phải ở mảnh đất thuộc địa nào khác?... Gần đây, tôi đã đọc được cuốn sách quý gồm nhiều bài viết của một số giáo sư sử học phương Đông và Pháp, Italia ca ngợi một nhân vật vĩ đại của thế kỷ hai mươi. Đó là Cụ Hồ Chí Minh, nhà lãnh tụ vừa dẫn dắt Nhân dân Việt Nam làm nên Chiến thắng Điện Biên Phủ...”. Vậy là The Ballad of Ho Chi Minh - Bài ca Hồ Chí Minh ra đời từ đó. Sự đồng cảm với cuộc đấu tranh chính nghĩa chống giặc ngoại xâm để giành lại độc lập, tự do, hòa bình của dân tộc Việt Nam dưới sự dẫn dắt đầy dũng cảm và mưu lược của Hồ Chí Minh là động lực, nguồn cảm hứng cho nghệ sĩ sáng tác bài hát.

Có lẽ cũng nên kể thêm, The Ballad of Ho Chi Minh đã được Ewan Mac Coll cùng người bạn đời yêu dấu của mình hát vào đêm khai mạc Đại hội liên hoan ca nhạc quốc tế phản kháng chiến tranh tại La Habana (Cuba) năm 1967. Đây là thời điểm hết sức ác liệt của cuộc kháng chiến chống đế quốc Mỹ xâm lược trên đất nước ta. Lời của Bác: Không có gì quý hơn độc lập, tự do trở thành chân lý thời đại. Trên hòn đảo tự do bên kia bán cầu vang lên Bài ca Hồ Chí Minh sôi nổi:... Vượt trùng sóng Người đi khắp phương trời. Luyện tôi ý chí lòng nuôi căm hờn. Hồ Chí Minh Người đi khắp năm châu. Lòng tin mặt trời chân lý sáng soi. Rọi chiếu sáng dân lành. Hồ, Hồ, Hồ Chí Minh...

Một người khác, nhà thơ Cuba Felix Pita Rodriguez cũng viết rất xúc động về Bác trong bài thơ nổi tiếng: Hồ Chí Minh - tên Người là cả một niềm thơ. Tôi từng đọc bài thơ này nhiều lần nhưng lần nào cũng rưng rưng xúc động. Người đã đói mọi cơn đói ngày xưa/ Vì Người đã chết hai triệu lần năm đói bốn lăm khủng khiếp/ Bởi vì Người đã mặc lên mọi tấm áo xác xơ/ Đã đi chân đất với mỗi đôi chân trần của người dân mất nước/ Bởi vì Người đã chứa chất nỗi tủi nhục của mọi người cùng cực/ Bởi vì Người từng chịu đau nỗi roi vọt đánh vào dân tộc...

Sinh ra và lớn lên trong cảnh đất nước bị ách đô hộ của thực dân Pháp, tận mắt chứng kiến bao cảnh đau thương tủi nhục của người dân nô lệ, Hồ Chí Minh quyết tìm đường cứu nước từ tuổi thanh niên. Có một giai đoạn bi tráng của dân tộc đã gắn với Chủ tịch Hồ Chí Minh, để khi giải mã những gì thuộc về lịch sử Việt Nam trong thế kỷ hai mươi đều không thể không nói đến Người.

Bi kịch mất nước, nỗi đau thương, tủi nhục giống nòi là nguyên nhân đầu tiên, là lý do trước hết để Người quyết chí tìm con đường giải phóng dân tộc và tiến bộ xã hội. Đây là điều không ai, không thế lực nào có thể phủ định hay xuyên tạc được: Chủ tịch Hồ Chí Minh gắn liền với những dấu mốc lịch sử quan trọng nhất của dân tộc Việt Nam trong thế kỷ XX. Những biến cố làm thay đổi đất nước, từ bóng tối ra ánh sáng, từ xiềng xích giam hãm đến bầu trời tự do, từ thân kiếp nô lệ tới người làm chủ. Đó là sự ra đời của Đảng Cộng sản Việt Nam năm 1930; Cách mạng Tháng Tám năm 1945; Chiến thắng Điện Biên Phủ năm 1954; mùa xuân đại thắng năm 1975.

Công an tỉnh tổ chức lễ báo công dâng Bác và tuyên dương gương mặt trẻ, gương công an xã tiêu biểu tại Khu lưu niệm Sáu điều Bác Hồ dạy Công an nhân dân, thị trấn Nhã Nam (Tân Yên). Ảnh: Tuyết Mai.

Không phải vô cớ mà toàn dân tộc đều gọi Chủ tịch Hồ Chí Minh là Bác. Cũng chẳng phải ngẫu nhiên mà Chủ tịch Hồ Chí Minh chiếm được lòng kính yêu của bạn bè tiến bộ trên thế giới. Bác là niềm tin đấu tranh cho độc lập tự do và tiến bộ xã hội của dân tộc và nhân loại. Hơn thế nữa, tôi cảm nhận rằng Chủ tịch Hồ Chí Minh mang tầm vóc văn hóa của tương lai khi những giá trị nhân đạo tốt đẹp nhất trở thành hiện thực và tỏa sáng. Vì độc lập tự do dân tộc, khi có giặc ngoại xâm, tinh thần của Người là: Chúng ta thà hy sinh tất cả, chứ nhất định không chịu mất nước, nhất định không chịu làm nô lệ. Người nói: Một ngày mà Tổ quốc chưa thống nhất, đồng bào còn chịu khổ là một ngày tôi ăn không ngon, ngủ không yên...

Trong tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh, độc lập, thống nhất của Tổ quốc luôn gắn với tự do, hạnh phúc của Nhân dân: Nếu nước được độc lập mà dân không hưởng hạnh phúc tự do, thì độc lập cũng chẳng có nghĩa lý gì... Cốt lõi tư tưởng Hồ Chí Minh là lòng yêu nước nồng nàn, là sự kính trọng Nhân dân hết mực. Trong tư duy và tình cảm của Bác, Nhân dân là người chủ, còn cán bộ, công chức là những nô bộc, đầy tớ trung thành. Nên, việc gì có lợi cho dân phải hết sức làm, việc gì có hại cho dân phải hết sức tránh.

Tư tưởng Hồ Chí Minh đi vào cuộc sống không bằng những thuyết giảng dông dài, rắc rối mà bằng những ứng xử, hành vi cụ thể. Nhân dân là trên hết. Chủ tịch Hồ Chí Minh, dẫu ở cương vị nào vẫn luôn nghĩ đến người khác. Sống giản dị cũng là nghĩ đến chiến sĩ, đồng bào. Bao dung và nghiêm khắc, đó cũng là Bác của chúng ta.

Tư tưởng Hồ Chí Minh đi vào cuộc sống không bằng những thuyết giảng dông dài, rắc rối mà bằng những ứng xử, hành vi cụ thể. Nhân dân là trên hết. Chủ tịch Hồ Chí Minh, dẫu ở cương vị nào vẫn luôn nghĩ đến người khác. Sống giản dị cũng là nghĩ đến chiến sĩ, đồng bào. Bao dung và nghiêm khắc, đó cũng là Bác của chúng ta. Dĩ bất biến, ứng vạn biến là đối sách uyển chuyển của Người. Nghe xa xăm như tinh thần tùy duyên mà hằng bất biến, bất biến mà hằng tùy duyên của đạo Phật nhưng rất khoa học và cách mạng. Nhìn cho rộng, suy cho kỹ chính là cách tư duy của người tài đức vẹn toàn. Để dành chiến thắng lớn nhất mà tiết kiệm được xương máu của chiến sĩ, đồng bào nhất, đó chính là đạo lý đáng khắc tạc của minh chủ, của người chỉ huy lỗi lạc.

Lấy bàn tay gầy mảnh bịt nòng súng đại bác trên chiến hạm thực dân, Chủ tịch Hồ Chí Minh trở thành biểu tượng của hòa bình. Tôi vẫn nghĩ các cuộc chiến tranh do Đảng ta và Bác Hồ lãnh đạo để quét sạch giặc ngoại xâm, thống nhất đất nước là bản giao hưởng hòa bình bất hủ mang tên Việt Nam. Thật hài hòa khi người lắng nghe tiếng suối trong như tiếng hát xa giữa đêm chiến khu Việt Bắc trăng lồng cổ thụ bóng lồng hoa cũng là người luôn đau đáu, thao thức nỗi nước nhà. Như là niềm tin vào những điều cao cả, tốt đẹp của dân tộc, của nhân loại. Như là tình thương không bao giờ mất đi trong cuộc sống con người. Như là con đường vươn tới tự do, hạnh phúc của mỗi người, của mọi người.

Như là ước mơ, khát vọng về một xã hội nhân văn ai cũng có cơm ăn áo mặc, ai cũng được học hành như Bác Hồ từng nói. Như là sự hòa quyện giữa những giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp với tinh hoa nhân loại. Như là sự kết nối kỳ diệu quá khứ - hiện tại - tương lai trong thế giới có muôn vàn biến động. Hồ Chí Minh là bài ca đẹp nhất của dân tộc và nhân loại. Giai điệu và lời của bài ca đó, không gì khác chính là cuộc đời hết lòng yêu nước, thương dân của Người. Là những giá trị văn hóa hội tụ đẹp đẽ trong Hồ Chí Minh mà mỗi khi nhắc tới Nhân dân Việt Nam và bạn bè thế giới rất kính trọng, khâm phục.

Nguyễn Hữu Quý