Bãi bỏ nhiều ngành kinh doanh có điều kiện, quyết tâm cải thiện môi trường kinh doanh

Cắt giảm danh mục ngành kinh doanh có điều kiện chưa thực chất

Những năm qua, cải cách thủ tục hành chính và cải thiện môi trường đầu tư, kinh doanh luôn là ưu tiên hàng đầu của Chính phủ nhằm khơi thông nguồn lực, thúc đẩy tăng trưởng.

Luật Đầu tư năm 2014 có 267 ngành nghề kinh doanh có điều kiện, đến Luật Đầu tư 2020 con số này giảm còn 237. Nhiều thủ tục, yêu cầu về vốn, về phương án kinh doanh hay về quy hoạch đã lần lượt được bãi bỏ, góp phần đáng kể vào việc nâng cao chỉ số môi trường kinh doanh, giúp doanh nghiệp bớt gánh nặng thủ tục.

Tuy nhiên, ý kiến của doanh nghiệp qua các khảo sát cho thấy, việc “cắt giảm” danh mục ngành nghề kinh doanh có điều kiện vẫn chưa thực chất. Phần nhiều chỉ là gộp tên, đổi tên ngành nghề, còn cơ chế quản lý vẫn nghiêng về “tiền kiểm”.

Cắt giảm các điều kiện kinh doanh có điều kiện, góp phần tạo thuận lợi cho doanh nghiệp. Ảnh: ĐỨC THANH

Điều này tạo ra rào cản gia nhập thị trường, đặc biệt với doanh nghiệp nhỏ và vừa, cản trở tinh thần khởi nghiệp và sáng tạo. Trong khi đó, một số ngành nghề mới xuất hiện, tiềm ẩn rủi ro phức tạp về an ninh, an toàn thông tin, sức khỏe cộng đồng (như kinh doanh nền tảng chia sẻ dữ liệu cá nhân, kinh doanh công nghệ deepfake…) lại chưa được bổ sung vào danh mục có điều kiện.

Trước thực tế này, tại dự thảo Luật Đầu tư kinh doanh (thay thế Luật Đầu tư) đang được lấy ý kiến, Bộ Tài chính kiến nghị bãi bỏ 16 ngành nghề cụ thể, mà qua đánh giá cho thấy không thực sự cần thiết phải kiểm soát bằng điều kiện kinh doanh.

Đó là: dịch vụ kế toán; xuất khẩu gạo; tạm nhập tái xuất thực phẩm đông lạnh; hoạt động mua bán hàng hóa của nhà cung cấp dịch vụ nước ngoài tại Việt Nam; dịch vụ việc làm; dịch vụ cho thuê lại lao động; dịch vụ bảo hành, bảo dưỡng ô tô; đóng mới, sửa chữa phương tiện thủy nội địa, tàu biển; nghiên cứu, chế tạo UAV và phương tiện bay không người lái; hoạt động xây dựng của nhà thầu nước ngoài; quản lý, vận hành cơ sở hỏa táng; dịch vụ tư vấn du học; dịch vụ phổ biến phim; biểu diễn nghệ thuật, trình diễn thời trang, tổ chức thi người đẹp, người mẫu; in, đúc tiền.

Bên cạnh bãi bỏ, dự thảo Luật cũng đề xuất thu hẹp, xem xét lại phạm vi của một số ngành nghề. Theo đó, kinh doanh phân bón chỉ áp dụng điều kiện với hoạt động sản xuất, nhập khẩu, bỏ hoạt động buôn bán khỏi diện có điều kiện. Vàng trang sức thủ công mỹ nghệ được bỏ khỏi diện có điều kiện. Hoạt động mua bán giống thủy sản thông thường cũng được đưa ra khỏi diện có điều kiện.

Dịch vụ khai thác tài nguyên nước sẽ được xác định lại tên gọi và phạm vi để tránh trùng lặp với ngành “kinh doanh nước sạch”.

Đặc biệt, Bộ Tài chính đã đề xuất lược bỏ toàn bộ danh mục ngành nghề kinh doanh có điều kiện khỏi luật và giao Chính phủ ban hành chi tiết. Điều này nhằm đảm bảo Chính phủ sẽ có sự linh hoạt, chủ động trong việc điều chỉnh kịp thời khi xuất hiện ngành nghề mới có nguy cơ rủi ro cho lợi ích công cộng.

Xóa cơ chế "xin cho", quyết tâm cải cách thực chất

Nghị quyết số 68-NQ/TW ngày 4/5/2025 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân đã đặt ra các nhiệm vụ “đổi mới tư duy xây dựng và tổ chức thực thi pháp luật …; giảm thiểu sự can thiệp và xóa bỏ các rào cản hành chính, cơ chế "xin - cho", tư duy "không quản được thì cấm".

Nghị quyết khẳng định, “người dân, doanh nghiệp được tự do kinh doanh trong những ngành nghề pháp luật không cấm. Quyền kinh doanh chỉ có thể bị hạn chế vì lý do quốc phòng, an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội, đạo đức xã hội, môi trường và sức khỏe của cộng đồng và phải được quy định trong luật”. Đồng thời, yêu cầu “Hoàn thiện hệ thống pháp luật, xóa bỏ các rào cản tiếp cận thị trường đảm bảo môi trường kinh doanh thông thoáng, minh bạch, rõ ràng, nhất quán, ổn định lâu dài, dễ tuân thủ, chi phí thấp”.

Đồng thời, Nghị quyết số 66-NQ/TW ngày 30/4/2025 của Bộ Chính trị về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới đã đề ra mục tiêu: “Năm 2025, cơ bản hoàn thành việc tháo gỡ những "điểm nghẽn" do quy định pháp luật… Năm 2028, hoàn thiện hệ thống pháp luật về đầu tư, kinh doanh, góp phần đưa môi trường đầu tư của Việt Nam nằm trong nhóm 3 nước dẫn đầu ASEAN”.

Vì vậy, việc Bộ Tài chính đề xuất lược bỏ, thu hẹp phạm vi nhiều ngành nghề kinh doanh có điều kiện, cùng với các sửa đổi căn bản, đột phá về cắt giảm thủ tục, tạo thuận lợi cho doanh nghiệp trong dự thảo Luật Đầu tư kinh doanh không chỉ là giải pháp mạnh mẽ nhằm cải thiện môi trường kinh doanh, mà còn là bước đi cụ thể để hiện thực hóa các yêu cầu tại các nghị quyết "bộ tứ trụ cột".

Đây chính là thông điệp mạnh mẽ cho cộng đồng doanh nghiệp và nhà đầu tư quốc tế về quyết tâm cải cách thể chế, xây dựng một môi trường đầu tư kinh doanh thông thoáng, minh bạch, nhất quán và ổn định lâu dài.

Dù vậy, để cải cách đi vào thực chất, cần có sự đồng thuận, quyết tâm đổi mới từ các cơ quan liên quan. Thực tế cho thấy, nhiều cơ quan quản lý chuyên ngành vẫn muốn giữ lại điều kiện kinh doanh như một công cụ kiểm soát. Thách thức lớn nhất ở đây chính là thay đổi tư duy quản lý từ “tiền kiểm” sang “hậu kiểm”, từ quản lý chặt ngay từ đầu sang giám sát hiệu quả trong quá trình hoạt động.

Hoàng Yến