Bài 2: Để khoáng sản cát sông được khai thác hiệu quả, bền vững

Khoáng sản cát sông là loại nguyên vật liệu cần thiết trong đầu tư xây dựng trên địa bàn tỉnh. Cùng với việc khai thác hiệu quả, nguồn tài nguyên này cần được quản lý chặt chẽ, bảo đảm bền vững trong quá trình khai thác, sử dụng để không ảnh hưởng tới sản xuất, dân sinh.

Hoạt động khai thác cát sông trên địa bàn xã Tân Hưng (thành phố Hưng Yên)

Trong năm 2022 và những tháng đầu năm 2023, người dân xã Hoàng Hanh (thành phố Hưng Yên) đã nhiều lần có ý kiến, kiến nghị về việc Công ty cổ phần HDQ City khai thác mỏ cát lòng sông trên địa bàn xã gây ảnh hưởng đến bờ sông và một số diện tích đất canh tác. Công ty này đã được UBND tỉnh cấp giấy phép khai thác khoáng sản số 2272/GP-UBND ngày 30/9/2021 tại mỏ cát lòng sông thuộc xã Hoàng Hanh, với công suất khai thác 45 nghìn mét khối/năm, thời hạn 2 năm. Trước những phản ánh của người dân về tình trạng sạt lở bờ sông khu vực khai thác cát, Sở Tài nguyên và Môi trường đã phối hợp với đơn vị chức năng, chính quyền địa phương để tiến hành kiểm tra thực tế và có biện pháp khắc phục, xử lý. Tháng 12/2022, lực lượng chức năng kiểm tra tại khu vực khai thác cát, thực tế không có tàu hút cát hoạt động, phát hiện lở bờ sông khu vực thượng lưu của mỏ. Đoàn kiểm tra tiến hành lập biên bản, yêu cầu công ty không khai thác cát khu vực có hiện tượng sạt lở và gia cố phần bờ sông sạt lở.

Theo đánh giá của ngành chuyên môn, đối với việc khai thác cát lòng sông, mặc dù khai thác đúng công suất và đúng vị trí đã thăm dò, vẫn có thể xảy ra tình trạng sạt lở bờ sông do hoạt động khai thác kết hợp với dòng chảy hoặc sự thay đổi của địa chất. Đơn vị khai thác cần có sự phối hợp chặt chẽ với ngành chức năng, chính quyền địa phương để thường xuyên theo dõi, nắm bắt, khai thác đi đôi với bảo vệ tài nguyên và bảo đảm an ninh trật tự.

Thực tế tại một số mỏ cát sông khác đang trong thời gian khai thác trên địa bàn tỉnh, hoạt động khai thác cát lòng sông đang diễn ra thuận lợi, phục vụ đắc lực cho các công trình xây dựng trên địa bàn tỉnh.

Công ty cổ phần Đầu tư Công nghệ Phúc An có văn phòng đại diện tại phường Lê Lợi (thành phố Hưng Yên) đã được UBND tỉnh cấp Giấy phép khai thác khoáng sản số 2322/GP-UBND ngày 7/10/2021 đối với mỏ cát lòng sông Hồng tại xã Tân Hưng (thành phố Hưng Yên). Công ty được khai thác trong thời hạn 2 năm, diện tích khu vực khai thác là 16,5 héc-ta, công suất được phép khai thác là 80 nghìn mét khối/năm. Ông Trương Hải Hưng, phụ trách quản lý hoạt động khai khoáng của công ty cho biết: “Hiện nay, công ty đang có 3 tàu khai thác hoạt động tại mỏ, chấp hành nghiêm quy định về thời gian, công suất khai thác. Trước khi tiến hành khai thác, công ty đã báo cáo Sở Tài nguyên và Môi trường tiến hành kiểm tra tại thực địa, xác định tọa độ, mặt bằng khai thác và cắm mốc giới phạm vi khu vực được phép khai thác. Công ty đã ký cam kết chấp hành nghiêm các quy định của pháp luật và của UBND tỉnh về hoạt động khai thác khoáng sản. Trong quá trình khai thác, công ty phối hợp chặt chẽ với ngành, đơn vị chức năng và chính quyền địa phương để bảo đảm các điều kiện hoạt động an toàn cũng như bảo đảm an ninh, trật tự. 100% lượng cát sau khi khai thác được cung cấp cho các công trình xây dựng trên địa bàn tỉnh”.

Tuy nhiên, các mỏ cát được cấp phép khai thác trên địa bàn tỉnh ít và không đáp ứng được nhu cầu thực tế. Một trong những nguyên nhân phải kể đến là hiện nay quy trình để hoàn thiện cấp giấy phép khai thác khoáng sản cho 1 mỏ cát lòng sông hoặc 1 khu vực khoáng sản bất kỳ đều cần nhiều thời gian, thường kéo dài từ 2 đến 3 năm. Mặt khác, quy hoạch khoáng sản của tỉnh đến năm 2020 đã hết, quy hoạch mới cho giai đoạn 2021-2030 chưa được phê duyệt. Trên sông Hồng đoạn qua địa bàn tỉnh còn một số khu vực có tiềm năng trữ lượng cát sông thuộc các huyện: Văn Giang, Khoái Châu nhưng chưa được quy hoạch, một số khu vực đã thăm dò, phê duyệt trữ lượng, nhưng chưa được cấp phép. Toàn tỉnh hiện nay chỉ có 4 mỏ cát lòng sông đang hoạt động và khai thác thường xuyên.

Nguồn cát sông khan hiếm, tăng giá cũng là một nguyên nhân khiến nạn “cát tặc” xuất hiện và gia tăng hoạt động. Trong năm 2022 và những tháng đầu năm 2023, ngành chức năng của tỉnh đã phát hiện, xử lý, tịch thu 4 tàu hút cát trái phép trên sông Hồng đoạn qua huyện Khoái Châu và huyện Văn Giang, tổng trị giá các tàu khoảng 8 tỷ đồng.

Sử dụng nguồn tài nguyên khoáng sản hợp lý, tiết kiệm, hiệu quả chính là góp phần phát triển kinh tế - xã hội, thúc đẩy tiến độ các dự án đầu tư xây dựng và bảo đảm an ninh, trật tự trên địa bàn. Đồng chí Nguyễn Đức Kiền, Phó Giám đốc Sở Tài nguyên và Môi trường cho biết: Để quản lý và phát huy hiệu quả nguồn khoáng sản cát sông cần sự quan tâm, phối hợp, vào cuộc của các cấp, ngành. Cần sớm đưa vào quy hoạch các khu vực có cát bồi thường xuyên và được sự đồng thuận của Nhân dân, cấp phép cho đơn vị có đủ năng lực thực hiện để đáp ứng nhu cầu cát xây dựng của tỉnh, tăng nguồn thu ngân sách nhà nước. Ưu tiên cấp phép cho các tổ chức có đủ năng lực và khai thác phục vụ các dự án, công trình của tỉnh. Mặt khác, cần thắt chặt hơn nữa việc quản lý kinh doanh, vận chuyển, tiêu thụ cát sông tại các bến bãi tập kết và việc sử dụng cát sông cho các dự án, lắp đặt camera theo dõi hoạt động khai thác. Nâng cao vai trò trách nhiệm lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy, chính quyền và người đứng đầu địa phương, có trách nhiệm tổ chức bảo vệ tài nguyên cát sông chưa khai thác trên địa bàn; phát hiện, ngăn chặn, xử lý kịp thời hoạt động khai thác cát sông trái phép để bảo đảm an ninh, trật tự tại các khu vực có khoáng sản.

Vi Ngoan