Bài 1: Ai có thể tham gia gìn giữ hòa bình?

Thực tế, thời gian qua, Việt Nam đã triển khai tốt việc tham gia lực lượng GGHB LHQ đối với lực lượng vũ trang. Bên cạnh đó, thực tiễn công tác điều động cán bộ, công chức, viên chức dân sự của ta tham gia các tổ chức, hoạt động khác của LHQ ngoài mảng GGHB đã có nhiều trường hợp. Vì vậy, quy định đối tượng dân sự tham gia GGHB LHQ trong thời điểm hiện nay được đánh giá là “đủ độ chín” và đủ bề dày kinh nghiệm.

Trung tướng Phạm Thế Tùng, Thứ trưởng Bộ Công an động viên tổ công tác số 5 lên đường làm nhiệm vụ gìn giữ hòa bình vào cuối tháng 4/2025.

Nâng cao vị thế, uy tín của Việt Nam trên trường quốc tế

Thời gian qua là chặng đường đầy nỗ lực của lực lượng vũ trang Việt Nam trong quá trình tham gia hoạt động GGHB LHQ. Lực lượng Quân đội, Công an đã không ngừng tăng quân số và mở rộng địa bàn thực hiện nhiệm vụ. Từ năm 2014, đã có 2 sĩ quan quân đội đầu tiên lên đường sang Nam Sudan tham gia hoạt động GGHB LHQ tại Phái bộ UNMISS. Đến năm 2022, tổ công tác số 1 của Bộ Công an gồm 3 sĩ quan lần đầu tiên đặt chân tới phái bộ UNMISS thực hiện nhiệm vụ quốc tế. Đến nay, lực lượng CAND đã có 5 tổ công tác, 15 lượt sĩ quan CAND triển khai theo hình thức cá nhân tại phái bộ UNMISS (Nam Sudan) và phái bộ UNISFA (khu vực Abyei) và 1 sĩ quan chuyên gia cảnh sát phòng, chống tội phạm có tổ chức, xuyên quốc gia triển khai tại trụ sở LHQ. Họ đã góp phần ngăn ngừa, kiềm chế các hoạt động xung đột vũ trang, bảo vệ dân thường, giữ gìn và duy trì hòa bình ở nhiều vùng đất châu Phi.

Trung tướng Nguyễn Sĩ Quang, Cục trưởng Cục An ninh đối ngoại, Chánh Văn phòng Thường trực Bộ Công an về GGHB LHQ khẳng định: “Ở các vị trí công tác khác nhau, 16 sĩ quan đã và đang thể hiện rõ bản lĩnh, năng lực, trình độ, sự sáng tạo và hội nhập nhanh vào môi trường làm việc của LHQ, đa quốc gia, đa văn hóa; luôn sẵn sàng nhận và hoàn thành xuất sắc các nhiệm vụ được giao; được lãnh đạo Phái bộ UNMISS, UNISFA đánh giá cao. Nhiều sĩ quan đã được bổ nhiệm các vị trí quan trọng, như Chánh Văn phòng kiêm trợ lý đặc biệt cho Tư lệnh Cảnh sát, Cục Hoạt động hòa bình trụ sở LHQ (New York, Hoa Kỳ); Trưởng Văn phòng Cảnh sát Torit, Phái bộ UNMISS ở Nam Sudan; Trưởng Trung tâm tác chiến khẩn cấp và hỗ trợ cơ sở dữ liệu của Sở chỉ huy Phái bộ UNMISS; sát hạch viên của Phái bộ UNISFA đánh giá năng lực cảnh sát tham GGHB LHQ”.

Bên cạnh hình thức cá nhân, Đơn vị Cảnh sát GGHB LHQ số 1 được thành lập từ tháng 1/2024, là mô hình đầu tiên của Bộ Công an triển khai đội hình đơn vị cảnh sát vũ trang. Sau một quá trình huấn luyện, Đơn vị Cảnh sát GGHB LHQ số 1 đã được LHQ nâng lên cấp độ 2 trong hệ thống sẵn sàng triển khai của LHQ. Hiện nay, đơn vị đang trong quá trình huấn luyện, trang bị vũ khí, trang thiết bị hiện đại để đáp ứng các tiêu chí khắt khe của LHQ, có thể triển khai tại phái bộ trong thời gian tới. Theo Trung tướng Nguyễn Sĩ Quang, dự kiến trong tháng 6/2025, Tổ công tác số 6 của Bộ Công an sẽ đi thực hiện nhiệm vụ tại phái bộ MINUSCA ở Cộng hòa Trung Phi, tiếp tục tham gia sâu rộng, hiệu quả vào hoạt động GGHB LHQ.

Tại kỳ họp Quốc hội, Đại tướng Nguyễn Tân Cương, Tổng Tham mưu trưởng Quân đội nhân dân Việt Nam, Thứ trưởng Bộ Quốc phòng, đại biểu Quốc hội tỉnh Bình Dương phát biểu nhấn mạnh: “Việc tham gia lực lượng GGHB LHQ đã nâng cao vị thế, uy tín của Việt Nam trên trường quốc tế. Đây chính là góp phần để các nước tin tưởng vào Việt Nam hơn, thông qua đó các nước sẽ tiếp tục hợp tác với chúng ta trên các lĩnh vực; là cơ sở để chúng ta góp phần thực hiện thắng lợi 2 nhiệm vụ chiến lược, đó là xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”.

Tuy nhiên, Đại tướng Nguyễn Tân Cương cho rằng, hành lang pháp lý về lĩnh vực tham gia GGHB LHQ chưa hoàn thiện. Hiện mới có Nghị quyết 130/2020/QH14 ngày 13/11/2020 của Quốc hội là hàng lang pháp lý cao nhất để thực hiện. Vì vậy, cần phải ban hành Luật Tham gia lực lượng GGHB LHQ để làm cơ sở pháp lý triển khai thực hiện chặt chẽ hơn.

Đơn vị Cảnh sát gìn giữ hòa bình số 1 diễn tập tác chiến theo tiêu chuẩn, quy định của Liên hợp quốc.

Việc xây dựng luật nhằm hoàn thiện khuôn khổ pháp lý về việc Việt Nam tham gia GGHB LHQ; kịp thời thể chế hóa đầy đủ đường lối, chủ trương của Đảng, Hiến pháp, chính sách, pháp luật của Nhà nước và các điều ước quốc tế mà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên. Luật cũng khắc phục những tồn tại, hạn chế của quy định hiện hành; nâng cao hiệu quả quản lý, chỉ huy, chỉ đạo, điều hành, thực hiện nhiệm vụ; đảm bảo hợp lý chế độ, chính sách cho người tham gia.

Lực lượng dân sự là một trong 3 lực lượng quan trọng trong hoạt động GGHB LHQ

Tại kỳ họp, nhiều đại biểu đồng ý với phạm vi điều chỉnh cũng như đối tượng áp dụng của luật, bổ sung đối tượng dân sự là cán bộ, công chức, viên chức nhà nước được cử tham gia lực lượng GGHB LHQ. Theo đại biểu Trần Thị Hồng An, Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Quảng Ngãi thì việc bổ sung này hoàn toàn có căn cứ. Bởi, ngay trong Đề án tổng thể về việc Việt Nam tham gia hoạt động GGHB LHQ ngày 23/11/2012 của Bộ Chính trị đã nêu đối tượng dân sự cũng tham gia hoạt động GGHB.

Đại tá Lê Quốc Huy, lãnh đạo Văn phòng Thường trực Bộ Công an về GGHB LHQ chia sẻ: “Việc bổ sung đối tượng dân sự phù hợp với yêu cầu thực tiễn và quy định của LHQ. Lực lượng GGHB LHQ tại các phái bộ và tại Trụ sở LHQ bao gồm 3 đối tượng chính là quân đội, cảnh sát và dân sự, trong đó lãnh đạo phái bộ là dân sự. Hơn thế nữa, ở nhiều phái bộ, ví dụ như phái bộ chính trị đặc biệt, thì lực lượng dân sự chiếm đa số. Các mảng hậu cần đảm bảo, tài chính, các vấn đề điều hành, điều phối các tổ chức phi chính phủ, tổ chức nhân đạo cũng cần sự tham gia của lực lượng dân sự. Vì vậy, lực lượng dân sự là một trong 3 lực lượng quan trọng để làm nên thành công của một phái bộ GGHB LHQ’. Tuy nhiên, hiện nay Việt Nam chưa có cơ sở pháp lý cho đối tượng dân sự tham gia, trong khi một bộ phận không nhỏ các đối tượng dân sự đủ tiêu chuẩn, tự nguyện tham gia hoặc các cơ quan sẵn sàng cử lực lượng khi có nhu cầu.

Tại các cuộc gặp gỡ, Ban Thư ký LHQ cũng đã đề nghị Việt Nam cân nhắc mở rộng thêm đối tượng dân sự vào các phái bộ thực địa và các vị trí dân sự tại Ban Thư ký của LHQ. Trên thực tế, nhiều nước cũng đã có lực lượng dân sự tham gia hoạt động GGHB LHQ ở nhiều vị trí như chánh văn phòng phái bộ, chuyên gia chính trị cao cấp, giám đốc trung tâm hỗ trợ thực địa, các chuyên gia về y tế, nhân quyền, pháp luật... Đại tá Lê Quốc Huy cho rằng, việc đưa lực lượng dân sự và các vấn đề quy định về việc tham gia GGHB LHQ của lực lượng dân sự vào dự luật này là bước tiến của Việt Nam trong việc thực hiện cam kết của nhà nước ta đối với LHQ và bạn bè quốc tế.

Cần thiết phải có quy định về việc tuyển chọn, đào tạo lực lượng dân sự

Đề cập đến việc bổ sung lực lượng dân sự tham gia hoạt động GGHB LHQ, Đại tướng Nguyễn Tân Cương cho rằng việc này nhằm đa dạng hóa lực lượng và lĩnh vực tham gia, giúp huy động được nguồn nhân lực dồi dào trong các ban, bộ, ngành, địa phương; tạo thuận lợi cho việc tuyển chọn, tập hợp, đào tạo và xây dựng lực lượng đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ, chủ động trong đề xuất tham gia hoạt động GGHB LHQ hoặc sẵn sàng tham gia khi có đề nghị từ LHQ. Từ đó tham gia sâu rộng hơn các hoạt động GGHB của LHQ, nhất là các vị trí lãnh đạo, các vị trí tại các cơ quan hoạch định chính sách của LHQ, qua đó giúp mở rộng tầm ảnh hưởng, nâng cao vị trí, vai trò của Việt Nam trên trường quốc tế.

Có một vấn đề cần lưu ý, lực lượng dân sự được Nhà nước cử tham gia lực lượng GGHB LHQ, sau khi hoàn thành nhiệm vụ sẽ được điều về cơ quan, đơn vị cũ hoặc điều động theo yêu cầu nhiệm vụ. Do đó, về cơ bản không tác động quá nhiều đến tính thống nhất, đồng bộ của hệ thống pháp luật; không làm phát sinh tổ chức trung gian, không làm tăng biên chế. Vì thực tế hiện nay, theo quy định của Luật Cán bộ, công chức; Luật Viên chức vẫn có cơ chế về điều động, luân chuyển công tác hoặc cử đi học, đi đào tạo trong thời gian công tác.

Thiếu tá Vũ Trần Thắng, thuộc tổ công tác số 3, thực hiện nhiệm vụ tuần tra đường hàng không tại Abyei.

Hơn nữa, việc lựa chọn nhân sự từ nhiều cơ quan sẽ đảm bảo chất lượng nhân sự tham gia. Với lực lượng có năng lực tốt, được tập hợp đào tạo trước khi triển khai, được trải nghiệm ở môi trường chuyên nghiệp của LHQ sẽ nâng cao hơn nữa chất lượng, năng lực cán bộ.

Khi đã bổ sung lực lượng dân sự thì cần thiết phải có quy định về việc tuyển chọn, đào tạo nhóm đối tượng này để tham gia GGHB LHQ. Đại tá Lê Quốc Huy nhấn mạnh: “Lực lượng dân sự hay bất kỳ lực lượng nào khi tham gia hoạt động GGHB LHQ đều phải được huấn luyện tiền triển khai. Có những học phần, kiến thức kĩ năng có thể huấn luyện chung cho các lực lượng. Ngoài ra, ở từng vị trí công việc thì lực lượng dân sự phải được huấn luyện riêng”.

Xét trong điều kiện thực tế, Bộ Quốc phòng và Bộ Công an có nhiều kinh nghiệm trong việc tham gia GGHB, xây dựng các chương trình huấn luyện, có đội ngũ giảng viên theo tiêu chuẩn của LHQ. Bộ Công an thời gian qua đã tiến hành tuyển chọn sĩ quan cá nhân, đơn vị cảnh sát GGHB LHQ từ công an các đơn vị, địa phương. Đây là nguồn cán bộ, chiến sĩ đủ bản lĩnh, năng lực, trình độ phẩm chất, chuyên môn; đồng thời đáp ứng các tiêu chuẩn của LHQ. Còn đối với lực lượng dân sự khi tham gia, ngoài những kiến thức, kĩ năng theo tiêu chuẩn LHQ thì phải có kĩ năng chuẩn bị hồ sơ, trả lời phỏng vấn để có thể ứng tuyển thành công.

(còn tiếp)

Huyền Châm